۲۵ هزار و ۹۰۰ دختربچه ازدواج کردند

بررسی گزارش مرکز آمار ایران درباره وضعیت اجتماعی و فرهنگی در سال گذشته

سال گذشته حدود 1392 نوزاد، از مادران زیر ۱۵سال به دنیا آمده‌اند

سال گذشته حدود هزار و ۳۹۲نوزاد، از مادران زیر ۱۵‌سال به دنیا آمده‌اند؛ آماری افزایشی نسبت به سال قبل، حدود 50نوزاد بیشتر. این تنها بخشی از نتایج بررسی و گزارشی است که مرکز آمار ایران درباره وضعیت اجتماعی و فرهنگی ایران در سال 1401 منتشر کرده است. این گزارش به 9حوزه پرداخته است؛ جمعیت، آموزش، سلامت، اشتغال و بیکاری، آسیب‌های اجتماعی، زنان و خانواده، فرهنگ، رسانه و فضای مجازی و رفاه و تامین اجتماعی.
بررسی بخش جمعیت این گزارش نشان می‌دهد بیش از ۶ هزار و ۲۰۰دختر زیر ۱۵سال، زمستان پارسال ازدواج کرده‌اند و بیش از ۳۰۰تولد از مادران زیر ۱۵‌سال ثبت‌شده است. زمستان پارسال بیش از ۲۰۰دختر زیر ۱۵‌سال طلاق گرفتند. اینها تنها بخش کوچکی از گزارش وضعیت اجتماعی و فرهنگی مرکز آمار ایران است. براساس اطلاعات این گزارش که بخشی از آن با استناد به آمار ثبت احوال و بهزیستی به دست آمده و اتباع را لحاظ نکرده است، مشخص می‌شود که آمار ازدواج دختران زیر ۱۵‌سال که از آن به عنوان کودک‌همسری یاد می‌شود، در یک سال اخیر کاهش پیدا کرده، اما آمار تولدهای ثبت‌شده از مادران زیر ۱۵‌سال بیشتر شده است. در بخش دیگر این گزارش آمده که روند ازدواج ثبت‌شده در کشور، کاهش محسوسی داشته است. گزارش تازه مرکز آمار ایران از کم شدن مراکز کاهش و درمان آسیب اعتیاد و خانه‌های امن دولتی حکایت دارد. آماری از مرگ مادری در سال ۱۴۰۱ در دسترس نیست اما داده‌های وزارت بهداشت ایران حکایت از روند نزولی مرگ مادری جز سال ۱۳۹۹ در کشور می‌دهد. روزنامه هم‌میهن در روزهای آینده بخش‌های دیگری از این گزارش را تحلیل می‌کند.

گزارش جدید مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که زمستان ۱۴۰۱، حدود ۳۰۶تولد ثبت‌شده از مادران کمتر از ۱۵‌سال بوده است. پاییز و تابستان پارسال هم هرکدام ۳۵۵تولد از مادران زیر ۱۵‌سال را ثبت کردند. با جمع و تفریق این آمارها مشخص می‌شود که سال ۱۴۰۱، حدود هزار و ۳۹۲ تولد از مادران زیر ۱۵‌سال بوده است. آماری که نسبت به سال ۱۴۰۰ افزایشی است؛ در سال ۱۴۰۰، هزار و ۳۴۹تولد ثبت‌شده از مادران کمتر از ۱۵‌سال بوده و سال قبل‌تر آن یعنی سال ۱۳۹۹، 1346متولد، مادرانی زیر ۱۵‌سال داشتند. می‌توان گفت که آمار کودک‌مادری امسال به آمار سال ۱۳۹۸ نزدیک‌تر است، در آن سال حدود 1391تولد از مادران زیر ۱۵‌سال ثبت‌ شده بود.

آمار ولادت‌های ثبت‌شده از مادران بین ۱۵ تا ۱۹ سال، اما سال گذشته کاهش داشت. زمستان پارسال حدود ۱۶ هزار و ۱۹۱ تولد از مادران بین ۱۵ تا ۱۹ ساله ثبت‌ شده است که نسبت به پاییز سال قبل کمتر بوده. پاییز پارسال، ۱۶ هزار و ۶۶۴ تولد از مادران بین ۱۵ تا ۱۹ ساله ثبت ‌شده است. آمارها نشان می‌دهد که تعداد ولادت‌های ثبت‌شده از مادران بین ۱۵ تا ۱۹ساله در یک‌سال اخیر حدود ۶۴ هزار و ۶۳۲ مورد بوده است درحالی‌که سال ۱۴۰۰ حدود ۶۶ هزار و ۱۹۶تولد از مادران بین ۱۵ تا ۱۹سال ثبت‌ شده است.

کودکانی که پدر شدند

وضعیت ولادت برای پدران زیر ۱۵سال و بین ۱۵ تا ۱۹سال، کمی متفاوت است. بررسی‌های هم‌میهن از داده‌های خام مرکز آمار ایران نشان می‌دهد، پارسال فقط ۶ تولد از پدران زیر ۱۵‌سال ثبت‌ شده است. البته سال ۱۴۰۰ تعداد تولدهای ثبت‌شده از این گروه سنی ۳تولد بود که این خود نشان‌دهنده، دو برابر شدن این آمار است. سال ۱۴۰۰ حدود ۳ هزار و ۲۰۷ تولد از پدران بین ۱۵ تا ۱۹ سال ثبت شد که نسبت به آمار سال ۱۳۹۹ روندی افزایشی بود، از بهار تا زمستان سال ۱۴۰۱، ۳ هزار و ۲۸۲ تولد از پدران بین ۱۵ تا ۱۹سال ثبت‌ شده که نسبت به آمار سال‌ ۱۴۰۰ و سال قبل‌تر آن، روندی افزایشی است. اما به طورکلی نرخ تولدهای ثبت‌شده از حدود یک میلیون و 400هزار نفر در سال ۹۶ به یک میلیون نفر در سال ۱۴۰۱ رسیده که نشان‌دهنده روندی نزولی است. الگوی کاهش فرزندآوری در هر دو منطقه شهری و روستایی، تکرار شده است. نکته دیگر اینکه در فصل بهار ۱۴۰۲ تعداد تولدهای ثبت‌شده در مقایسه با فصل قبل و فصل قبل‌تر و مشابه آن در سال قبل، کاهشی بوده است. زنگ خطر کاهش جمعیت کشور از مدت‌ها پیش به صدا درآمده است و این روزها کمتر کارشناسی درباره آن اظهارنظر نکرده است. علی گودرزی، دبیر جایزه ملی جوانی جمعیت، فروردین‌ماه امسال به ایرنا گفت که وضعیت جمعیت ایران اکنون در منطقه و کشورهای اسلامی در دنیا بحرانی است. او تاکید کرده بود: «تفاوت جدی در زمینه پیری جمعیت ایران با کشورهای اروپایی این است که پیری جمعیت در برخی از این کشورها ۳۰۰سال طول کشیده است اما ایران در طول ۳۰سال گذشته به سمت پیری جمعیت رفته است.»

آخرین وضعیت ازدواج و طلاق

مرکز آمار ایران در بخش دیگری از این گزارش، وضعیت طلاق و ازدواج در ایران را توصیف کرده است. آمارها نشان می‌دهد که بیش از ۵۲۴ هزار ازدواج در سال ۱۴۰۱ در ایران ثبت‌ شده که نسبت به سال ۱۴۰۰ کمتر است. دو سال پیش، بیش از ۵۷۲ هزار ازدواج در کشور ثبت ‌شده بود. طلاق در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰ کمتر شده است. بررسی‌های هم‌میهن نشان می‌دهد که میانگین سن ازدواج در ایران در سال ۱۴۰۱ برای پسران به‌طور میانگین ۲۸سال و برای دختران ۲۳/۸بوده است. سال ۱۴۰۰ اما میانگین سن ازدواج دختران و پسران قدری کمتر بود و در دختران و پسران به‌ترتیب ۲۳/۶ و ۲۷/۸ بود. شهلا کاظمی‌، جمعیت‌شناس در دهه ۸۰ در پژوهشی با عنوان «تحول سن ازدواج زنان در ایران و عوامل جمعیتی موثر بر آن» که در نشریه پژوهش زنان منتشر شده بود، نتیجه گرفته بود که از سال ۱۳۴۵ به‌بعد و به‌تدریج، متوسط سن ازدواج زنان در ایران افزایش پیدا کرده است. او در این پژوهش نوشته بود: «سن ازدواج زنان در ایران از ۱۸/۴سال به ۲۳/۲سال در سال 1381 رسید. الگوی سنی ازدواج در ایران براساس باور مردم به این گونه است که شوهر باید از زن بزرگتر باشد و میزان تفاوت سن از 5 تا 10سال را لازم می‌دانند.» او در بخش دیگری از این پژوهش تاکید کرده بود: «آمارهای موجود نشان می‌دهد که بین سن ازدواج زوجین در سال 1345، 6/6سال و در سال 1381، ۲/۷سال اختلاف وجود داشته است. افزایش سن زنان در ازدواج و عدم تغییر در سن ازدواج مردان، از اختلاف سنی زوجین کاسته است. در ضمن با افزایش میانگین سنی ازدواج زنان، فاصله اختلاف سنی زوجین با کاهش بیشتر همراه است. بین سن ازدواج، سواد، تحصیلات، قومیت، محل سکونت در شهر و روستا و به‌طورکلی پایگاه اقتصادی و اجتماعی افراد، ارتباط وجود دارد.» این جمعیت‌‌شناس همچنین تاکید کرده بود، ساختمان سنی جمعیت (عدم تناسب بین زنان و مردان ازدواج‌نکرده)، از عوامل تاثیرگذار بر تغییرات سن ازدواج در ایران است.

گزارش تازه مرکز آمار ایران نشان می‌دهد، میزان طلاق ثبت‌شده در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰، تغییر محسوسی ندارد و تنها حدود ۱۰۰مورد کمتر است.

ادامه ازدواج دختربچه‌ها و پسربچه‌ها

در سالی که پشت سر گذاشتیم ۱۵پسر زیر ۱۵سال ازدواج کردند و در مقابل 25هزار و ۹۰۰دختربچه هم عروس شدند. کودک‌همسری با وجودی که برخی از مراجع تقلید با آن موافقت ندارند، هنوز هم در کشور اجرا می‌شود. سال ۹۸، خبرگزاری ایرنا متن پرسش و پاسخ از آیت‌الله مکارم شیرازی درباره ازدواج زیر ۱۳سال را منتشر کرد. در پاسخ به این پرسش که آیا ازدواج زیر ۱۳سال مجاز است، آمده بود که در گذشته این اجازه به اولیا داده می‌شد: «حتی برای صغیر همسری انتخاب کنند و معمولاً مشکلی ایجاد نمی‌شد ولی در عصر و زمان ما عملاً ثابت شده است که این ازدواج‌ها به مصلحت دخترها و پسرها نیست و دارای مفاسدی است و باتوجه به اینکه غبطه و مصلحت باید رعایت شود، این‌گونه ازدواج‌ها باطل است و اعتباری ندارد.»

گزارش مرکز آمار ایران هرچند تایید می‌کند، هنوز هم کودک‌همسری در ایران وجود دارد اما آمارها روندی کاهشی را نمایان می‌‌کند. در سال ۱۴۰۰، ازدواج پسران کمتر از ۱۵سال، ۲۹مورد بوده و از دختران زیر ۱۵سال هم بیش از ۳۲هزار مورد ازدواج ثبت ‌شده است.

وضعیت برای دختران و پسران بین ۱۵ تا ۱۹سال هم مانند ازدواج دختران و پسران زیر ۱۵‌سال، روندی کاهشی است. در سال ۱۴۰۱، ۲۳هزار و ۱۳۸رویداد ازدواج برای پسران بین ۱۵ تا ۱۹سال ثبت‌شده درحالی‌که در مدت مشابه سال قبل یعنی سال ۱۴۰۰، این رقم به ۲۳هزار و ۶۱۸مورد می‌رسید. رقم ازدواج دختران بین ۱۵ تا ۱۹ساله از ۱۵۶هزار مورد در سال ۱۴۰۰ به ۱۳۸هزار مورد در سال ۱۴۰۱ رسیده است. همانطور که در میان دختربچه‌ها و پسربچه‌ها ازدواج و ولادت وجود داشت، طلاق هم وجود دارد؛ آمارها نشان می‌دهد، در سال ۱۴۰۱، ۷۷۹مورد طلاق برای دختران زیر ۱۵‌سال ثبت ‌شده است که نسبت به سال ۱۴۰۰ روندی کاهشی دارد. طلاق در میان دختران بین ۱۵ تا ۱۹سال هم از ۱۵هزار و ۱۱۲نفر در سال ۱۴۰۰، به ۱۵هزار و ۷۱نفر در سال ۱۴۰۱ رسیده است. سال ۱۴۰۱ هیچ طلاقی برای پسران زیر ۱۵‌سال ثبت نشده اما تعداد طلاق‌های ثبت‌شده برای پسران بین ۱۵ تا ۱۹ساله در سال ۱۴۰۱، نسبت به سال ۱۴۰۰ بیشتر شده است. در سال ۱۴۰۰ برای این گروه ۸۸۴ طلاق ثبت ‌شده است درحالی‌که در سال ۱۴۰۰ تعداد طلاق ثبت‌شده برای پسران بین ۱۵ تا ۱۹سال ۷۹۲ مورد بود.

آخرین وضعیت آسیب‌های اجتماعی در کشور

در فصل دیگر این گزارش، وضعیت آسیب‌های اجتماعی در کشور بررسی شده است. این گزارش نشان می‌دهد تعداد مراکز درمان اعتیاد تحت پوشش بهزیستی در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰ کمتر شدند. در سال ۱۴۰۱ در کشور حدود 2245مرکز درمان اعتیاد وجود داشته درحالیکه این مراکز در سال ۱۴۰۰، 2288مورد بودند. البته میزان نفرات خدمات‌گیر برای درمان اعتیاد در کشور در سال ۱۴۰۱ بیشتر شده است و به بیش از ۶۵۹ هزار نفر رسیده است. مراکز کاهش آسیب اعتیاد هم شرایطی مشابه دارند و تعدادشان از ۴۳۲ مورد در سال ۱۴۰۰ به ۴۲۲ مورد در سال ۱۴۰۱ رسیده است. بررسی‌های هم‌میهن نشان می‌دهد، تعداد مراکز حمایت و بازپروری زنان و دختران آسیب‌دیده اجتماعی به طرز محسوسی کاهش پیدا کرده است، تعداد این مراکز از ۹۷۵ مورد در سال ۱۴۰۰ به ۶۳۳ مورد در سال ۱۴۰۱ رسیده است. آمارهای بهزیستی نشان می‌دهد که آمار تعداد خانه‌های امن دولتی هم از ۹۵۷مورد در سال ۱۴۰۰، به ۹۴۶ مورد در سال ۱۴۰۱ رسیده است.

همسرآزاری کم شده است؟

در سال ۱۴۰۱ به‌طورکلی بیش از ۷۱ هزار معاینه مربوط به همسرآزاری ثبت‌ شده که از این تعداد بیشترین تعداد متعلق به زنان است. مرکز آمار ایران البته می‌گوید تعداد معاینه‌های مربوط به مدعیان همسرآزاری نسبت به سال ۱۴۰۰ که بیش از ۷۷ هزار مورد بوده، کاهش پیدا کرده است. منیژه جابری، مدیر سامانه خط ۱۲۳ استان تهران اما پارسال گفته بود که اغلب موارد همسرآزاری که به خط ۱۲۳ گزارش می‌شود، ناشی از اعتیاد شوهر است.

آماری از مرگ‌مادری در سال ۱۴۰۱ نیست

مرکز آمار ایران، آماری از مرگ‌ومیر مادران هنگام زایمان در سال ۱۴۰۱ را منتشر نکرده است. مرگ‌مادری عنوانی است که به مرگ زنان باردار هنگام تولد کودک تا چند روز بعد از زایمان اطلاق می‌شود. نرخ مرگ‌ومیر مادران در هنگام زایمان در هر ۱۰۰هزار تولد زنده در سال ۱۴۰۰، ۲۲مورد بوده که نسبت به سال ۱۳۹۹ دو مورد کمتر شده است. گزارش مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که روند مرگ‌مادری به جز سال ۱۳۹۹ روندی کاهشی است. این گزارش تاکید کرده است که آمار مرگ‌ومیر مادران بدون در نظر گرفتن بیماری کووید ۱۹ است. در بخش دیگری از این گزارش آمارهایی از سقط جنین نیز آمده است. در سال ۱۴۰۱، بیش از ۱۰ هزار و ۹۰۰ پرونده سقط جنین در کشور تشکیل شده که حدود ۸ هزار و ۸۰۰ مجوز برای سقط هم صادر شده است. در سال ۱۴۰۰ اما بیش از ۱۱ هزار و ۴۰۰ پرونده برای سقط جنین تشکیل شده بود که از این تعداد حدود 8هزار و ۷۰۰مجوز برای سقط صادر شد.