نمک به جنگ عراق آمد
به‌تازگی مدیران فرهنگی کشور عراق، خبر از احتمال ویرانی بناهای باستانی این کشور داده‌اند. اما این‌بار، نه پای داعش در میان است، نه سوداگران؛ حرف از شرایط بد اقلیمی است و خاک عامل اصلی است.
به‌تازگی مدیران فرهنگی کشور عراق، خبر از احتمال ویرانی بناهای باستانی این کشور داده‌اند. اما این‌بار، نه پای داعش در میان است، نه سوداگران؛ حرف از شرایط بد اقلیمی است و خاک عامل اصلی است. در عراق، به‌ویژه مناطق جنوبی این کشور به‌دلیل آب‌وهوای خشک و خشن، خاک شور میشود و به بناهای تاریخی در ویرانه‌های شهرهایی مانند اور، زادگاه حضرت ابراهیم و بابل که زمانی پایتخت امپراتوری‌های بزرگ بود، آسیب می‌رساند.
افزون بر شهر باستانی اور، این رسوبات نمک به آجرهای گورستان سلطنتی این شهر نیز آسیب رسانده؛ گورستانی چندین‌هزارساله که توسط باستان‌شناس بریتانیایی، سر «لئونارد وولی»، در دهه ۱۹۲۰ کشف شد و اکنون در معرض خطر فروپاشی است.
در گزارشی که تارنمای الجزیره دراین‌باره منتشر کرده است، پرده از دل‌نگرانی یکی از کارشناسانی برداشته‌شده که بر جدی‌بودن این تهدید صحه می‌گذارد. در این گزارش آمده که دکتر «کاظم حسون»، بازرس اداره آثار باستانی ذی‌قار گفته است: «این نمک‌ها درنتیجه گرمایش جهانی ظاهر شده‌اند و تغییرات اقلیمی منجر به تخریب بخش‌های مهمی از گورستان، علاوه بر سایر بخش‌های شهر باستانی اور شده است. این تغییرات اقلیمی اکنون در حال نابودی تمام ساختمان‌های شهر باستانی اور هستند.»
به گفته حسون: «این نمک‌ها باعث فروپاشی کامل تمام آجرهای این گورستان خواهند شد. این آجرها به‌دلیل چسبیدن لایه‌های نمک به سطح‌شان در حال فرسایش هستند و همین امر منجر به ایجاد سوراخ‌ها و روزنه‌هایی در سطح این آجرها میشود. بنابراین این روزنه‌ها می‌توانند منجر به فروریزی ناگهانی این بناها شوند.»
«عبدالله نصرالله»، باستان‌شناس مشهور عراقی و یکی از کارشناسان اداره آثار باستانی استان ذی‌قار است. او نیز درباره جدی‌بودن این خطر زیست‌محیطی گفته است: «اکنون بخش‌هایی از لایه دوم زیگورات اور به‌کلی تخریب شده است. ارتفاع اولیه زیگورات که گفته میشود ۲۷ متر بوده، اکنون تنها ۱۷ متر از آن باقی مانده است. فرسایش از لایه دوم آغاز شده است.»
اما اور کجاست و چرا اهمیت دارد؟ کهن‌شهر اور، واقع در استان ذی‌قار در جنوب عراق و در ۱۷ کیلومتری ناصریه، مرکز این استان، قرار دارد. این شهر، به خانه ابراهیم نیز شهرت دارد.
در کتاب مقدس نام این شهر به‌عنوان مکانی آمده که ابراهیم نبی، پیامبرِ همه ادیان ابراهیمی در آن به دنیا آمده. حتی علم باستان‌شناسی نیز نشانه‌هایی از این روایت‌های دینی را تأیید کرده. در یکی از حفاری‌هایی که در این منطقه باستانی انجام شده، مُهری استوانه‌ای‌شکل نزدیکی زیگورات مشهور این شهر پیدا شد که نام «ابراهیم» رویش قید شده بود. این شهر یکی از چهار شهر باستانی سومری است که در کنار ایریدو، گیرسو و لاگاش در این منطقه قرار دارد.
تمدن سومری‌ها در هزاره‌سوم پیش از میلاد شکوفا بود. اما شکوفایی و رونق این شهر حتی پس از سومری‌ها نیز تداوم داشت. عیلامی‌ها، بابلی‌ها و دودمان‌های باستانی دیگر، این شهر را زنده نگه داشتند تا امروزه یکی از گنجینه‌های بشری باقی بماند. گنجینه‌ای‌که اکنون دولت عراق باید آن را نگه دارد. اما آیا عراق این توانایی را دارد؟
واقعیت این است که کشور عراق سال‌هاست با مشکل افزایش دما و خشکسالی‌های شدید مواجه شده است و همین امر باعث افزایش سطح شوری در جنوب این کشور شده؛ جایی‌که بناهای باستانی شهر اور در آن قرار دارد و جایی‌که نماد تمدن کهن بشری است. این خطر فقط متوجه عراق نیست، بلکه خطری برای میراث فرهنگی بشر است؛ مخصوصاً برای ما ایرانی‌ها که تکه‌هایی از پازل تمدنی خودمان را در آن سرزمین یافته‌ایم.
در مرحله‌ای از تاریخ ایران، این شهر تحت تسلط امپراتوری هخامنشی قرار داشت. گم‌شده‌های مهمی از آن دوران در این شهر است که به فهم بهتر تاریخ یاری می‌رسد. پس اهمیت این شهر برای ما ایرانی‌ها، بیش از دیگران است.
