همآوایی برای زیرساخت نوری/پروژه سوآپ (گذار از سیم مسی به فیبر نوری) روز گذشته با حضور وزیر ارتباطات در ۵ استان کشور کلید خورد
وزارت ارتباطات ایران در یک‌سال اخیر با هدف افزایش کیفیت و ظرفیت شبکه اینترنت و تمرکز بر هم‌افزایی و تعامل با بخش خصوصی به شرکت مخابرات ماموریت داد تا پنج‌سال آینده زیرساخت‌های ارتباطی را از بستر مس به فیبر نوری تغییر دهد.
گروه فناوری: چند دهه است که کابل‌های مسی ستون‌فقرات ارتباطات تلفنی و اینترنت ثابت در کشورمان هستند، اما با رشد فزاینده نیاز کاربران به پهنای باند و پایداری بیشتر، ضرورت گذار به فناوری فیبر نوری اجتناب‌ناپذیر شده است. این تغییر زیرساختی در صورت مشارکت با بخش خصوصی می‌تواند فصل جدیدی در کیفیت دسترسی مردم و کسب‌وکارها به اینترنت پرسرعت و پایدار رقم بزند. در سال‌های اخیر این مهم با موانع و چالش‌های متعددی از نبود بودجه و عدم‌همکاری دستگاه‌ها مواجه شده، اما درحال‌حاضر تغییراتی در روند اجرایی توسعه فیبر نوری رخ داده است.
وزارت ارتباطات ایران در یک‌سال اخیر با هدف افزایش کیفیت و ظرفیت شبکه اینترنت و تمرکز بر هم‌افزایی و تعامل با بخش خصوصی به شرکت مخابرات ماموریت داد تا پنج‌سال آینده زیرساخت‌های ارتباطی را از بستر مس به فیبر نوری تغییر دهد. روز گذشته آغاز رسمی این ماموریت در قالب پروژه سوآپ (گذار از سیم مسی به فیبر نوری) با حضور وزیر ارتباطات در پنج استان کشور کلید خورد. پروژه پنج‌میلیارد دلاری که به گفته وزیر ارتباطات، نقطه‌عطفی در تاریخ ارتباطات ایران است و این تحول، گام بلندی برای ورود کشور به قرن آینده ارتباطات و نماد وفاق در خانواده بزرگ ارتباطات است.
دستاوردهای سوآپ
گسترش خدمات‌دهی بر مبنای فیبر نوری از سال 1395 در دستور کار وزارت ارتباطات و شرکت‌های زیرمجموعه این وزارتخانه به‌ویژه شرکت مخابرات قرار گرفت، اما به گفته محمد جعفرپور، مدیرعامل شرکت مخابرات این فناوری به بلوغ لازم نرسیده بود و توسعه آن محدود و موردی انجام می‌شد. بااین‌حال، از سال ۱۴۰۱ حمایت‌های دولتی جدیدی شکل گرفت اما رویکرد بنیادینی که همه‌چیز را تغییر دهد، هنوز حاصل نشده بود.
درنهایت، از سال گذشته تصمیم کلیدی و محوری در مخابرات ایران تغییر کامل از تکنولوژی مسی به فیبر نوری مطرح شد. طبق اعلام رئیس شرکت مخابرات ایران با اجرای این برنامه تا پنج سال آینده، اینترنت دیگر بر بستر مس نخواهد بود و بخش عمده تجهیزات این پروژه از تولیدات بومی و با مشارکت همه بازیگران و اپراتورهای ارائه‌دهنده خدمات اینترنت تأمین میشود.
در سال‌جاری گام‌های جدی برای تحقق این هدف مهم برداشته شد و در اواخر مهرماه کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات، دستورالعمل اجرای برگردان شبکه دسترسی شرکت مخابرات از سیم مسی به فیبر نوری را تصویب کرد. پس از این، اولین گام رسمی حذف اینترنت مسی برداشته شد. روز گذشته کنفرانس ملی مخابرات با عنوان «همصدا برای توسعه ارتباطات» با حضور ستار هاشمی، وزیر ارتباطات، حمید فتاحی، رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیوئی، محمد جعفرپور، مدیرعامل شرکت مخابرات برگزار شد. در جریان این کنفرانس، پروژه «سوآپ» (گذار از سیم مسی به فیبر نوری) به‌صورت آنلاین در پنج استان کشور آغاز شد.
این استان‌ها شامل قم، سمنان، گیلان، فارس و تهران هستند. مسئولان وزارت ارتباطات در این همایش درباره اهمیت و تاثیرات پروژه سوآپ بر زیرساخت‌های ارتباطی و تجربه کاربری متفاوت از اینترنت پس از مهاجرت به فیبر نوری صحبت کردند. در ابتدا محمد جعفرپور، مدیرعامل شرکت مخابرات به‌عنوان مجری اصلی طرح افزایش سرعت از میانگین ۱۶ مگابیت در ADSL به نزدیک ۱۰۰۰ مگابیت بر ثانیه در فیبر نوری که هم‌اکنون برای ۸۰۰ هزار مشترک ارائه میشود، افزایش چشمگیر تجربه کاربری و پایداری ارتباط، کاهش بار ترافیکی از شبکه موبایل و بهبود کیفیت آن و امکان اقتصاد BTSهای موبایل با اتصال فیبری به‌جای رادیوئی را ازجمله مزیت‌های فیبرنوری برشمرد.
به گفته او، کاهش هشت برابری مصرف برق به‌ازای هر مشترک نسبت به کابل مسی، آزادسازی فضا و مصرف برق مراکز تلفن دیجیتال برای تبدیل به دیتاسنتر، افزایش 1/2 تا 1/15 درصدی تولید ناخالص ملی با هر ۱۰ درصد افزایش ضریب نفوذ ارتباطات ثابت و افزایش سهم اقتصاد دیجیتال از GDP به بالای ۱۰ درصد طبق برنامه هفتم نیز از دیگر دستاوردهای این پروژه خواهد بود.
جعفرپور با بیان اینکه هر یک‌میلیون اتصال فیبر نوری معادل ۱۰ هزار شغل مستقیم و تا ۴۰ هزار شغل غیرمستقیم ایجاد می‌کند، ادامه داد: «تحقق عدالت ارتباطی با دسترسی نقاط کمتر برخوردار به سرعت ۱۰۰۰ مگابیت، اتصال ۱۰۰ درصدی شهرک‌های صنعتی به فیبر نوری که در استان البرز کامل شده و تبدیل ۸۰ درصد ارتباطات مسی شبکه دولت به فیبر نوری و ایجاد ابر دولت پایدار، از دیگر چشم‌اندازهای این پروژه به‌شمار می‌رود.» مدیرعامل شرکت مخابرات در ادامه ضمن بیان توضیحاتی درباره روند اجرایی پروژه سوآپ تاکید کرد که موفقیت در اجرای این طرح نیازمند همدلی، همصدایی و مشارکت همه تولیدکنندگان، پیمانکاران، اپراتورها و سرمایه‌گذاران است.
او همچنین با بیان اینکه از سال 1395 ارائه خدمات فیبرنوری آغاز شد اما به‌دلیل آنکه توسعه آن براساس تقاضای مشتری بود فقط حدود ۸ درصد مشترکان به فیبر نوری متصل شده‌اند، مطرح کرد: «سال‌هاست که در بسیاری از کشورها مانند اسپانیا، فرانسه، انگلیس، کره جنوبی، چین، ژاپن و ایالات‌متحده، مهاجرت از کابل مسی به فیبر نوری آغاز شده و در برخی کشورها بیش از ۹۰ درصد پیشرفت داشته است.
توسعه فیبر نوری یکی از شاخص‌های توسعه‌یافتگی در کشورهاست، اما در کشورمان پیشرفتی در این حوزه نداشته‌ایم. اکنون حدود ۸۰ درصد بار ترافیکی کشور روی شبکه تلفن همراه است که این وضعیت ترافیک را در اینترنت سیار افزایش و کیفیت شبکه را کاهش داده است.» جعفرپور درباره جزئیات پروژه ملی مهاجرت (سوآپ) گفت: «برنامه‌ریزی شده تا پایان دولت چهاردهم، بیش از ۶۰ درصد جمعیت کشور تحت پوشش فیبرنوری باشند و تا پایان امسال همه مراکز استان‌ها به آن متصل شوند. در راستای اجرای این طرح، طراحی مراکز استان ۱۰۰ درصد پایان یافته، قراردادهای اجرایی در همه استان‌ها نهایی شده و بیش از ۶۰ درصد حجم پروژه به قرارداد تبدیل شده است.»
طبق اعلام او، ۷۰ درصد تجهیزات مورد نیاز در داخل تولید میشود؛ از کابل، FAT، مودم تا تجهیزات انتقال. همچنین بزرگ‌ترین پروژه انتقال بومی کشور در استان خراسان رضوی در حال تست است و طی یکی، دو ماه آینده افتتاح میشود. مدیرعامل مخابرات ایران در بخش دیگری از صحبت‌های خود از حضور بیش از ۳۰۰ پیمانکار، ۱۵۰ تولیدکننده (۶۰ غرفه‌دار) و سرمایه‌گذاران در کنفرانس روز گذشته خبر داد و گفت: «ظرفیت تولید مودم باید افزایش یابد؛ هم‌اکنون هفته‌ای ۱۰ هزار اتصال داریم و هدف ۵۰ هزار اتصال است. تمام ظرفیت تولید مودم داخلی را پیش‌خرید و گارانتی می‌کنیم.»
وفاق انحصاری نیست
هم‌زمان با جدی‌شدن حذف اینترنت مسی و جایگزینی آن با فیبر نوری، فعالان بخش خصوصی و برخی اپراتورها نسبت به حذف اپراتورهای بخش خصوصی از بازار ارتباطات ثابت ابراز نگرانی کردند. مدیرعامل شرکت مخابرات هم با اشاره به این موضوع تاکید کرد که مصوبه اخیر وزارت ارتباطات و کمیسیون تنظیم مقررات درباره مهاجرت از کابل مسی و مصوبه بیت‌استریم در راستای همکاری با اپراتورها تصویب شده است. همچنین سهم بازار اپراتورهای کوچک گارانتی میشود و پروژه به‌صورت برد-برد برای همه ذی‌نفعان اجرا خواهد شد.
ستار هاشمی، وزیر ارتباطات نیز در سخنان خود در کنفرانس «همصدا برای توسعه ارتباطات» بر هم‌افزایی در تولید تجهیزات مورد نیاز توسعه فیبرنوری تاکید و مطرح کرد که در وفاق اقدام ضدرقابتی نخواهیم داشت؛ یعنی انحصار موضوعیت ندارد و این موضوع در جلساتی که درباره کیفیت ارتباطات برگزار شده، مورد تاکید قرار گرفته است.
او با اشاره به آغاز گذار تاریخی شبکه‌های ارتباطی کشور از سیم مسی به فیبر نوری، این تحول را نقطه‌عطفی در تاریخ ارتباطات ایران دانست و گفت: «حدود 90سال پیش نخستین مرکز مخابراتی کشور با شش‌هزار شماره در خیابان لاله‌زار راه‌اندازی شد و امروز پس از این همه سال، در مراسمی مشابه گرد هم آمده‌ایم تا فناوری تازه‌ای را به‌صورت رسمی آغاز کنیم؛ فناوری‌ای که زیرساخت الکتریکی را به زیرساخت نور تبدیل می‌کند.
فناوری مسیر خود را می‌رود و باید تغییرات آن را به‌رسمیت شناخت. اگر سیم مسی برای 100سال دوام آورد، باید از خود بپرسیم آیا فیبر نوری نیز 100سال آینده ارتباطات کشور را رقم خواهد زد یا نه.» هاشمی با طرح این سوال تصریح کرد: «امروز بنایی برای 100سال آینده گذاشته میشود، اما آینده‌پژوهی در حوزه ارتباطات ضروری است تا بتوانیم تحولات آینده ازجمله ارتباطات ماهواره‌ای و کوانتومی را درک و برای آن برنامه‌ریزی کنیم.
همایش امروز، نشانه هم‌افزایی شرکت مخابرات ایران با دیگر بازیگران توسعه فیبر نوری است. این پروژه ملی تنها افتخار شرکت مخابرات نیست، بلکه نماد وفاق در خانواده بزرگ ارتباطات کشور است. وفاقی که در دولت چهاردهم از شعار به عمل رسیده و آثار آن را در همین مدت‌کوتاه در حوزه‌های مختلف شاهد بوده‌ایم.» او در بخش دیگری از صحبت‌های خود درباره نقش وفاق در پیشرفت صنعت مخابرات و تحقق ارتباطات سبز با اجرای پروژه سوآپ سخنرانی کرد. به‌گفته وزیر ارتباطات، اختلاف میان بخش‌های مختلف ارتباطات کشور،در گذشته انکارناپذیر بود، اما امروز هدف دولت هم‌افزایی برای ارائه خدمات باکیفیت به مردم است.
هاشمی با تأکید بر اینکه «وفاق به‌معنای انحصار نیست»، ادامه داد: «حمایت از شرکت مخابرات در چارچوب رقابت سالم انجام میشود و هیچ اقدام ضدرقابتی‌ای در دستور کار نخواهد بود. هم‌افزایی در تولید تجهیزات ارتباطی از دیگر ویژگی‌های طرح گذار به فیبر نوری است. در این پروژه، تولیدکنندگان داخلی نیز در کنار توسعه‌دهندگان زیرساخت قرار گرفته‌اند تا کل زیست‌بوم ارتباطات کشور به حرکت درآید.» وزیر ارتباطات همچنین با تأکید بر تعبیر «خانواده ارتباطات» به‌جای وزارت ارتباطات، گفت: «خانواده ارتباطات، خانواده‌ای گسترده است که شامل تمام بازیگران حوزه ارتباطات میشود.»
تحقق ارتباطات سبز
باتوجه به اینکه کشورمان در سال‌های اخیر با ناترازی‌های جدی در حوزه انرژی مواجه شده است، مسئولان وزارت ارتباطات دستاور کلیدی اجرای پروژه گذار از سیم مسی به فیبر نوری را تحقق ارتباطات سبز می‌دانند. ستار هاشمی، وزیر ارتباطات هم کاهش مصرف انرژی را از دیگر دستاوردهای این تحول عنوان کرد و گفت: «فیبر نوری نه‌تنها موجب بهبود کیفیت ارتباطات میشود، بلکه ارتباطات سبز را نیز محقق می‌کند. در شرایطی که کشور با چالش ناترازی برق روبه‌روست، توسعه ارتباطات بر بستر فیبر نوری می‌تواند سهم مهمی در کاهش مصرف انرژی داشته باشد.»
وزیر ارتباطات در پایان صحبت‌های خود با تأکید بر اینکه «تمام تلاش‌های وزارت ارتباطات به‌خصوص حول محور مردم متمرکز است»، خاطرنشان کرد: «رضایت مردم معیار اصلی موفقیت ماست. همان‌طور که در بخش خصوصی تداوم کسب‌وکار وابسته به رضایت مشتری است، در حوزه عمومی نیز رضایت مردم ملاک ارزیابی عملکرد ماست. باید زیرساخت‌های ارتباط با مردم در سازمان تنظیم مقررات تقویت شود تا بازخوردهای واقعی از کیفیت خدمات به‌دست آید.» به گفته او، حرکت از مس به نور، تنها تغییر فناوری نیست؛ حرکتی عاشقانه برای خدمت به مردم است. مسیر آسان نیست، اما با عشق و وفاق خانواده ارتباطات، آینده روشن ارتباطات ایران رقم خواهد خورد.
وحید فتاحی، رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیوئی از دیگر سخنرانان مراسم آغاز رسمی طرح سوآپ بود. او هم تاکید کرد که مردم، به‌عنوان ذی‌نفع نهایی، از این پروژه انتظار افزایش کیفیت، سرعت و پایداری خدمات دارند و از این‌رو اپراتورهای دیگر نیز باید در این مسیر همراه شما باشند. فتاحی دراین‌خصوص از شرکت مخابرات درخواست کرد در اجرای این پروژه به سایر ذی‌نفعان آن هم توجه داشته باشد.
معاون وزیر ارتباطات و رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیوئی در بخش دیگری از صحبت‌های خود درباره اهمیت مهاجرت به فیبر نوری گفت: «این موضوع یک ضرورت و الزام است و حتی برخی منتقدان نیز بر تأخیر در اجرای آن اذعان دارند. این پروژه پس از ۱۰۰ سال، یک تحول تکنولوژیک عظیم در زیرساخت ارتباطات کشور به‌شمار می‌رود و اجرای آن به یک سرمایه‌گذاری سنگین نیاز دارد. عزم جدی شرکت مخابرات ایران، پایه و اساس این حرکت است، اما بدون همکاری همه ذی‌نفعان، به نتیجه نخواهد رسید.
در این رابطه سازمان تنظیم مقررات رادیوئی با هم‌فکری همه ذی‌نفعان، مقررات لازم را تدوین کرده است و در همین رابطه در هفته گذشته دو مصوبه مهم مهاجرت از کابل مسی و بیت‌استریم را به تصویب رساند که در آن، حقوق همه طرف‌ها به‌طور دقیق مشخص شده است.» معاون وزیر ارتباطات همچنین با تأکید بر ضرورت همکاری همه ذی‌نفعان در اجرای طرح گذار به فیبر نوری هشدار داد که هرگونه بی‌نظمی یا تضاد منافع می‌تواند روند پروژه را با مشکل مواجه کند.
او با اشاره به استفاده از تمام ظرفیت‌های کشور، به‌ویژه توان شرکت مخابرات، گفت: تحقق فناوری‌هایی چون هوش مصنوعی و افزایش بهره‌وری بدون ارتباطات پرسرعت ممکن نیست. موفقیت این طرح ملی منوط به همکاری مشترک اپراتورها، پیمانکاران، تولیدکنندگان و مردم است.» درمجموع به‌نظر می‌رسد که پس از سال‌ها تأخیر بالاخره اولین گام اجرایی در توسعه فیبر نوری برداشته شد. طرحی ملی که گفته میشود، می‌تواند آینده‌ای پرسرعت‌تر، سبزتر و هوشمندتر برای کشور رقم بزند.
