زنگ خطری که روز خبرنگار به‌صدا درآمد
روز خبرنگار امسال از این اقبال نیک و کم‌سابقه بهره‌مند شد که مسائل، چالش‌ها و موانع گریبانگیر جامعه رسانه به‌صورت صریح و گسترده در فضای فرهنگی، نشست مقام‌های ارشد اجرایی، قضایی و تقنینی کشور به بحث گذاشته شد.
همایون معتمدی/کارشناس رسانه
روز خبرنگار امسال از این اقبال نیک و کم‌سابقه بهره‌مند شد که مسائل، چالش‌ها و موانع گریبانگیر جامعه رسانه به‌صورت صریح و گسترده در فضای فرهنگی، نشست مقام‌های ارشد اجرایی، قضایی و تقنینی کشور به بحث گذاشته شد. صفحات و ستون‌های مطبوعات و شبکه‌های اجتماعی به‌صورت چشمگیر به روایت خبرنگاران از رنج و مشکلات صنف رسانه و شرح ناملایمات و ناترازی‌های فرهنگی اختصاص یافت و در سوی دیگر، مدیران و نمایندگان رسانه‌ها فرصت آن را یافتند که در دیدارها و جلسات‌شان با روسای سه قوه و دیگر مدیران ارشد، آفت‌ها، آسیب‌ها و موانع موجود در مسیر نظام آزاد و پویای اطلاع‌رسانی به‌همراه ضعف و غفلت‌های حکمرانی فرهنگی را بازگو کنند.
اهمیت این نشست‌ها درواقع به پرسش‌های اساسی برمی‌گردد که نزد مراجع تصمیم‌گیر و سیاست‌گذار به میان کشیده شد، پرسش‌هایی از این‌دست که؛ چه موانع ساختاری، مدیریتی و محیطی راه شفافیت و جریان سالم و اثرگذار اطلاع‌رسانی را محدود و محصور کرده است؟ چه عناصر و عواملی به‌صورت پنهان و آشکار به‌عنوان نیروی موازی و تضعیف‌کننده جریان رسمی و معتبر رسانه‌ای در این برهه از تاریخ ایران قد علم کرده است؟
چه فرآیندی موجب شد مرجعیت خبری و اطلاع‌رسانی به آن‌سوی مرزها منتقل شود؟ اعتبار و منزلت رسانه‌ها و اصحاب قلم، از سوی چه جریان‌هایی مصادره یا به چالش کشیده است؟ قصورها و تقصیرها در بروز آشفتگی و اغتشاش در فضای خبری کشور متوجه کدام بخش از ساختارها و مسئولان است؟ چه راهبردی برای مواجهه با پدیده شبه‌رسانه‌ها و بازیگران وادی خبر و رسانه باید درپیش گرفت؟
از ماحصل روایت خبرنگاران و گفت‌وشنود نمایندگان رسانه‌ها با مسئولان می‌توان این نکته را به روشنی دریافت که در یکی از مقاطع سخت و پرمسئله اجتماعی و سیاسی ایران، متأسفانه نهاد رسانه از ایفای نقش گره‌گشا و تأثیرگذار خویش بازمانده است. بسیاری از ظرفیت‌ها و استعدادهای نهادی که رکن دموکراسی خوانده می‌شود، در فضای آشفته اجتماعی و اقتصادی ایران تحلیل رفته است.
درواقع رسانه‌ای که بالذات نهادی پرسشگر و بازتاب‌دهنده مسائل و چالش‌های نهان و آشکار جامعه و حکومت است اکنون، گرفتار در گرداب توسعه‌نیافتگی خود به مسئله‌ای در لیست بلند مسائل حل‌نشده جامعه ایران تبدیل شده است. در این میان، روایت تراژیکی که در روز خبرنگار از سوی یکی از مدیران ارشد حوزه اجتماعی دولت بازگو شد، بسی مایه تأمل و نگرانی است، قصه سیطره و میدان‌داری نیروی موازی موسوم به باج‌نیوزها و فیک‌نیوزها گویا تا بدانجا امتداد یافته که عرصه را بر امنیت روانی و فضای تصمیم‌گیری مدیران و نخبگان اقتصادی تنگ کرده است.
هرچند پیش‌ازاین برخی صاحبنظران خطر قدرت‌یابی جریان فیک‌نیوزها و باج‌نیوزها در پهنه رسانه‌ای کشور را احساس و ابراز کرده بودند اما این‌بار احمد میدری وزیر کار، رفاه و تعاون اجتماعی به‌عنوان کسی که تجربه مدیریت‌های کلان اجتماعی، سیاسی را دارد، زنگ‌های خطر را به‌صدا درآورد و با صدای رسا در روز خبرنگار دو گروه مدیران حوزه رسانه و سیاست‌گذاران حکومت را خطاب قرار داد و گفت: برای تهدید فزاینده و مخرّب فیک‌نیوزها و باج‌نیوزها، چاره‌اندیشی کنند. تردید نباید داشت که هشدارهایی در این سطح، در یک جامعه نظام‌مند و مدرن می‌توانست مبدأ حرکت‌های جدی از سوی آحاد نخبگان، سیاست‌گذاران و فعالان جامعه برای علاج و مهار یک پدیده مسموم و فسادزای اجتماعی شود، اما گویی در جامعه ایران، مدیران قربانی و مراکز اقتصادی که در گرداب باج‌نیوزها گرفتار می‌شوند، هیچ سازوکار و تکیه‌گاهی را در برابر این حملات ویرانگر نمی‌یابند.
ناگفته پیداست، وقتی نظامات حقوقی و نظارتی روشن برای پیشگیری یا مهار شبه‌رسانه‌ها و حرکت‌های باج‌خواهانه در شبکه‌های بزرگ و کوچک خبری وجود ندارد، آحاد خانواده رسانه باید برای خلق تدابیر و ترتیبات بازدارنده تقلا کنند. در این مسیر انتظار می‌رود، به موازات حرکت نخبگان فکری، برای روشنگری اذهان عمومی نسبت به رواج پدیده سمّی باج‌خواهی، اصحاب رسانه و شبکه عظیم روابط عمومی‌ها باید مشاهدات خود از باج‌نیوزها را به اشتراک بگذارند.
سوگمندانه، درحال‌حاضر مجموعه‌های اقتصادی در اوج تحریم‌های ظالمانه، دست‌به‌گریبان برخی جریان‌های باج‌خواهی هستند که در لایه‌های پنهان فضای مجازی کشور جاخوش کرده است. جریان‌هایی که با فراغ بال، به چهره مدیران حوزه اقتصادی خط‌مقدم صنعت و سرمایه کشور چنگ می‌اندازد و با پمپاژ سیستماتیک شایعه، دروغ و اتهام، ثبات و امنیت فضای فعالیت و میدان تصمیم‌گیری و تولید را دچار ناامنی می‌سازد. انتظار می‌رود در فضای حساس کنونی کشور که پایداری و امنیت نیاز حیاتی نظام و جامعه است، مراجع نظارتی و قضایی تدابیر و تمهیدات درخور و راهگشا برای مهار این حرکت‌های مخلّ و مخرّب بیاندیشند.
