هشدار روانپزشکان درباره «قانون عفاف و حجاب»

انجمن علمی روانپزشکان ایران نسبت به اجرای قانون عفاف و حجاب، هشدار داد. در بیانیه‌ای که از سوی این انجمن منتشر شده، تاکید شده که اجرای آن منجر به کاهش احساس امنیت و اعتماد به نهادهای عمومی، افزایش میل به مهاجرت نخبگان و تشدید آسیب‌های اجتماعی می‌شود. انجمن علمی روانپزشکان ایران خواهان توقف اجرای این قانون و توجه جدی به دیدگاه‌های کارشناسی است. 

در متن این بیانیه آمده: «باتوجه به تصویب نهایی «لایحه حمایت از خانواده از طریق ترویج فرهنگ عفاف و حجاب» که گفته شده بیست‌وسوم آذرماه برای اجرا ابلاغ خواهد شد، انجمن علمی روانپزشکان ایران، به‌عنوان یک نهاد تخصصی متعهد به ارتقای سلامت روان جامعه، وظیفه خود می‌داند هشدارهای لازم را درباره برخی تبعات ناگوار این قانون ارائه دهد.»

در ادامه این بیانیه براساس تحلیل داده‌های نظرسنجی‌ها، آمار آسیب‌های اجتماعی و تئوری‌های علمی، به تبعات اجرای این قانون اشاره شده است: «یکی از این موارد، کاهش احساس امنیت و اعتماد به نهادهای عمومی است. براساس داده‌های گزارش جهانی ارزش‌ها (World Values Survey) و مطالعات داخلی، سرمایه اجتماعی ایران در وضعیت مناسبی قرار ندارد.

نظرسنجی‌های اخیر نشان داده‌اند، درصد قابل توجهی از مردم نسبت به عملکرد نهادهای عمومی احساس بی‌اعتمادی دارند. تصویب و اجرای قوانینی که با باورها و ارزش‌های بخش قابل توجهی از جامعه همخوانی ندارد، این بی‌اعتمادی را عمیق‌تر خواهد کرد و احتمال بروز نافرمانی مدنی را افزایش می‌دهد. دومین مورد، افزایش میل به مهاجرت نخبگان است.

براساس آمار منتشرشده توسط مرکز آمار ایران و صندوق بین‌المللی پول، در حال حاضر بیش از 30 درصد نخبگان و متخصصان کشور تمایل به مهاجرت دارند. این قانون به‌ویژه در میان زنان نخبه و جوانان تحصیلکرده، احساس تعلق نداشتن و ناامنی اجتماعی را تشدید کرده و موج جدیدی از مهاجرت نخبگان را ‌به همراه خواهد داشت. پیامد این پدیده، از دست دادن سرمایه‌های انسانی و افزایش هزینه‌های اجتماعی و اقتصادی برای کشور خواهد بود.»

براساس اعلام نویسندگان این بیانیه، آسیب به سلامت روان عمومی از دیگر پیامدهای اجرای این قانون است: «اجرای قوانین محدودکننده و تنبیهی، مانند قانون حجاب اجباری، به افزایش تنش‌های روانی، احساس ناکامی و ناامیدی در جامعه منجر خواهد شد. به‌ویژه زنان و گروه‌های آسیب‌پذیر بیشترین فشار روانی را متحمل خواهند شد که می‌تواند به افزایش آمار افسردگی، اضطراب و حتی خودکشی بیانجامد.

ناکارآمدی اجبار در تغییر رفتار، مورد دیگری است. براساس نظریه‌های رفتاری، ازجمله نظریه تقویت مثبت اسکینر و نظریه نیازهای مازلو، تغییر رفتار انسانی از طریق اجبار و تنبیه منجر به نتایج معکوس می‌شود. مطالعات داخلی و بین‌المللی نشان می‌دهد که رویکردهای قهری نه‌تنها به تغییرات مثبت منجر نمی‌شوند، بلکه احتمال تنش، درگیری و چنددستگی در جامعه را افزایش می‌دهند.»

براساس آنچه در این بیانیه آمده، تشدید آسیب‌های اجتماعی از نکات مورد توجهی است که با اجرای قانون عفاف و حجاب ایجاد می‌شود: «براساس آمار مرکز پژوهش‌های مجلس، شاخص‌هایی مانند طلاق، خشونت خانوادگی و بزهکاری اجتماعی در ایران رو به افزایش است. اجرای قوانین تنبیهی و محدودکننده همانند قانون تشدید مجازات عدم مراعات حجاب اجباری می‌تواند به تشدید این آسیب‌ها منجر شود.

به‌ویژه زنان و جوانان، به‌عنوان گروه‌های آسیب‌پذیر، در معرض فشارهای بیشتری قرار خواهند گرفت که اثرات منفی آن در بلندمدت به کل جامعه باز می‌گردد.» و در پایان به مسئولان پیشنهاد دادند: «در شرایطی که کشور با بحران‌های اقتصادی، اجتماعی و هویتی روبه‌روست، تمرکز بر قوانین محدودکننده نه‌تنها راه‌حل نیست، بلکه چالش‌های جدیدی ایجاد خواهد کرد. انجمن علمی روانپزشکان ایران بر این باور است که تقویت فرهنگ گفت‌وگو، احترام به حقوق فردی و استفاده از دیدگاه متخصصان، در تدوین قوانین ضروری است.»