بدون منابع ارزی یکسان‌‏سازی صورت نمی‌‏گیرد

کمال سیدعلی، معاون ارزی اسبق بانک مرکزی و کارشناس اقتصاد در گفت‌وگو با «هم‌میهن» به این موضوع اشاره دارد که نرخ ارز نسبت به متغیرهای دیگر اقتصاد کشور افزایش چندانی نداشته و افزایش ۱۰ درصدی آن در یک سال و نیم گذشته نشان می‌دهد که دارای یک ثبات نسبی است.

او همچنین معتقد است مداخلات خوبی برای کنترل نرخ ارز انجام شده است و باید دید در آخر سال تورم در چه نقطه‌ای خواهد ایستاد. سیدعلی می‌گوید بازار ارز نسبت به اخبار منفی واکسینه شده و حتی روزهای اولی که ایران به سمت اسرائیل موشک زد، تاثیر مثبتی در نرخ ارز داشت. او عنوان کرده میزان فروش نفت و قیمت فروش نفت است که منابع ارزی بانک مرکزی را مشخص می‌کند و تعیین می‌کند که چگونه بازار ارز را مدیریت کنند. 

‌وزارت اقتصاد در تلاش است قیمت ارز را به ثبات برساند اما همچنان شاهد هستیم در چند روز اخیر قیمت ارز بالا رفته است. تحلیل شما چیست؟ 

اعتقاد من بر این است که نرخ ارز نسبت به بقیه متغیرهای اقتصادی کشور مانند کسری بودجه یا تورم حداقل بالای ۳۰ درصد و یا ناترازی‌هایی که در داخل کشور داریم مانند افزایش اضافه‌برداشت از سیستم بانکی، افزایش آنچنانی نداشته است. نزدیک به ۱۸ ماه است که نرخ ارز با حدود ۱۰ درصد افزایش پیدا کرده و می‌توان گفت نرخ ارز امروز دارای یک ثبات نسبی است و حداقل از طریق نرخ ارز تورمی به جامعه تحمیل نشده است.

البته یک نکته وجود دارد و آن اینکه درآمدهای ارزی کشور نسبت به سه سال گذشته بهتر شده و اینکه بانک مرکزی از اول سال تاکنون توانسته ۳۵ میلیارد دلار ارز واردکنندگان را تامین کند به این معنی است که تا آخر سال ۷۰ میلیارد دلار واردات خواهیم داشت، البته منظور بنده این نیست که این میزان واردات اتفاق خوبی است اما به‌هرحال نیازهای اصلی کشور را تامین می‌کند. بانک مرکزی اکنون باید به نقدینگی نیز توجه کند و آنجاست که می‌تواند تورم را کنترل کند و نباید به دنبال چاپ پول باشد.

ضمن اینکه مداخلات خوبی برای کنترل نرخ ارز انجام شده است و باید دید در آخر سال تورم در چه نقطه‌ای خواهد ایستاد و به هدف‌گذاری دولت نزدیک می‌شود یا خیر. همچنین باید دید کسری بودجه دولت کاهشی خواهد بود یا خیر و قرار است کسری بودجه را بانک مرکزی تامین کند یا خیر. با ابزار و لوازمی که وجود دارد انتظارات مردم این است که تورم و افزایش نرخ ارز کنترل شود و به نظر من اگر تورم به ۲۵ درصد برسد کمک زیادی به وضعیت معیشتی مردم می‌شود. این نکته را نیز باید توجه داشت که آثار اخبار منفی داخل کشور و بین‌المللی و منطقه، نسبت به گذشته در بازارهای ما کمتر شده است.

‌اما هیچ‌کدام این اخبار اجتناب‌ناپذیر نیست و آیا همچنان باید نرخ ارز را تحت تاثیر قرار دهد؟ 

به نظر من واکسینه شده‌ایم و تاثیر آنها مقطعی است. شما ببینید در روزهای اولی که ایران به سمت اسرائیل موشک زد حتی تاثیر مثبتی در نرخ ارز داشت و انتظارات تورمی مانند گذشته تاثیری در ارز ندارد. زمانی بود که مثلاً وقتی اعلام شد ترامپ به بیمارستان رفته قیمت ارز تغییر می‌کرد و بازار به هر خبری واکنش نشان می‌داد اما اکنون منابع ارزی کشور بهتر است و اخبار نمی‌تواند انتظارات تورمی چندانی ایجاد کند. این سوال مطرح است که چرا قیمت طلا به این میزان بالا رفته است؟ چون در ارز محدودیت داریم اما در طلا نه و می‌بینیم تنها بازاری که حرکت آن از بقیه بیشتر است بازار طلا است. 

‌رئیس مجلس و وزیر اقتصاد از چندنرخی بودن ارز انتقاد کرده‌اند، رفتن به سمت تک‌نرخی کردن قیمت ارز بر روی قیمت ارز و دلار تاثیر داشته است؟

تاثیر جزیی خواهد داشت، چون منابع ارزی آنچنانی نداریم که باعث یکسان‌سازی نرخ ارز صورت بگیرد. بین یکسان‌سازی نرخ ارز و تک نرخی شدن ارز تفاوت وجود دارد؛ تک‌نرخی شدن یعنی رانتی از طریق فروش ارز توزیع نشود، مثلاً اگر نرخ ارز نیمایی ۵۰ هزار تومان و قیمت ارز آزاد ۶۰ هزار تومان باشد، چون اجناس به قیمت بازار آزاد فروخته می‌شود پس در حقیقت در حال توزیع رانت هستیم و به فردی که ارز نیمایی دارد سود می‌دهیم.

نگاه دیگری نیز وجود دارد که وقتی نرخ نیمایی به بازار آزاد نزدیک می‌شود به همان میزان ممکن است که نرخ ارز آزاد پرش داشته باشد و فاصله ادامه پیدا کند. یکسان‌سازی ارز الزاماتی دارد که نیاز به منابع بسیار زیادی است و بانک مرکزی باید نرخی را اعلام کند که به آن نرخ حمله نشود، همچنین فروختن نرخ ارز نیز آزاد باشد تا هر فرد بتواند به بانک مراجعه کرده و ارز خود را بخرد.

من اعتقاد دارم امروز نمی‌توانیم کالاهای اساسی، نهاده‌ها و دارو را با نرخ آزاد وارد کنیم اما باید نسبت به تورم تعدیل صورت بگیرد و دولت مابه‌التفاوت را حساب و تامین کند. باید تمام مقررات را به نحوی تنظیم کنیم که به سمت تک‌نرخی شدن ارز برویم تا این مقررات در آینده نزدیک به یکسان‌سازی ارز منجر شود.

نرخ ارز به این دلیل بالا می‌رود که بانک مرکزی منابع نداشته باشد و نتواند جوابگوی تقاضا باشد، در حال حاضر و با تنش‌هایی که وجود دارد ما خروج سرمایه را با رقم بسیار زیادی داریم و در کنار آن قاچاق کالا نیز صورت می‌گیرد؛ اگر منابع ارزی بانک مرکزی نتواند این دو مورد را پوشش دهد یعنی همچنان نرخ ارز افزایشی باقی خواهد ماند. میزان فروش نفت و قیمت فروش نفت است که منابع ارزی بانک مرکزی را مشخص می‌کند و تعیین می‌کند که چگونه بازار ارز را مدیریت کنند.