وقفه در مذاکرات محرمانه ایران و آمریکا
منابع نزدیک به مذاکرات در عمان به میدل‌ایست‌ای گفته‌اند که هیئت‌های ایران و آمریکا در مورد پایان دادن به جنگ اسرائیل و تمایل مشترک برای تغییر در دولت اسرائیل با هم مذاکره کرده‌اند. مذاکرات محرمانه ایران و آمریکا در عمان پیشرفت خوبی داشت، اما اکنون با درگذشت ناگهانی سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران و وزیر امور خارجه وی دچار وقفه شده است.
به گفته سه منبع ایرانی نزدیک به مذاکرات، برت مک‌گورک، مشاور ارشد جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا در خاورمیانه، اوایل ماه جاری با علی باقری‌کنی، نماینده ایران برای مذاکره با غرب، مذاکره کرد.
این گفت‌وگوها در مسقط انجام شد که یک دهه پیش میزبان جلسات محرمانه تهران و واشنگتن بود که منجر به توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ برجام (برنامه جامع اقدام مشترک) شد.
اولین دور گفت‌وگوها بین ایالات متحده و ایران در ماه ژانویه انجام شد. یکی از منابع نزدیک به این مذاکرات که اولین بار توسط اکسیوس در روز جمعه گزارش شد، به میدل ایست‌آی گفت که مذاکرات بین باقری‌کنی و مک‌گورک به خوبی پیش می‌رفت و نزدیک به دستیابی به نوعی توافق بود.
باقری‌کنی در آن زمان معاون وزیر امور خارجه بود، اما پس از درگذشت حسین امیرعبداللهیان در سانحه بالگرد در روز یکشنبه که منجر به درگذشت ابراهیم رئیسی نیز شد، اکنون سرپرست وزارت امور خارجه است.
این گفت‌وگوها بر سه موضوع متمرکز بود: تمایل مشترک برای تغییر دولت در اسرائیل، پایان دادن به جنگ اسرائیل علیه غزه و جلوگیری از گسترش درگیری در سایر نقاط منطقه. یک تحلیلگر نزدیک به تشکیلات حاکم بر ایران به میدل‌ایست‌ای گفته که به نظر می‌رسد این گفت‌وگوها راهی برای برقراری آتش‌بس بین ایالات متحده از یک طرف و ایران و متحدانش از طرف دیگر بوده است.
از زمان حمله ۷ اکتبر به رهبری حماس به اسرائیل و متعاقب آن حمله اسرائیل به غزه، متحدان ایران مانند جنبش حوثی یمن که رسماً به نام انصارالله شناخته می‌شود و شبه‌نظامیان عراقی حملاتی را به اهداف آمریکایی در منطقه ترتیب داده‌اند.
این تحلیلگر معتقد است که ممکن است درباره برنامه هسته‌ای ایران و کاهش تحریم‌های نفتی نیز بحث‌هایی صورت گرفته باشد. برجام که ذیل آن ایران برنامه هسته‌ای خود را در ازای کاهش تحریم‌ها محدود کرد، پس از خروج یکجانبه دولت ترامپ از آمریکا در سال ۲۰۱۸ از بین رفت.
با این حال، سال گذشته، واشنگتن و تهران به توافقی بر سر مبادله زندانیان دست یافتند که شامل واگذاری ۶ میلیارد دلار از درآمدهای نفتی مصادره‌شده ایران توسط ایالات متحده بود.
مذاکرات منتهی به آن توافق در ماه آگوست همچنین محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران را پیشنهاد کرد که نشان می‌دهد به جای برجام گسترده‌تر، فضایی برای دستیابی به توافق‌های متمرکزتر وجود دارد. به گفته این منابع، پیش از آغاز مذاکرات مسقط، مک‌گورک با سعید ایروانی، نماینده ایران در سازمان ملل متحد، دیدار و گفت‌وگو کرد.
در این دیدار، مک‌گورک به نقل از بایدن گفت: «تا پس از انتخابات آمریکا با ایران برای توافق هسته‌ای و جامع مذاکره نمی‌کنم، زیرا ایرانی‌ها نمی‌توانند به وعده‌های خود عمل کنند.»
مک‌گورک گفت بایدن شکایت کرده بود که وقتی دولت رئیسی از احیای برجام در سال ۲۰۲۲ امتناع کرد، با «فشار و تحقیر بیش از حد» از سوی جمهوری‌خواهان مواجه شد. بایدن گفت: به نظر من برجام مرده است و ما بعد از انتخابات مذاکره خواهیم کرد، مشروط بر اینکه این یک مذاکره فراگیر باشد که فراتر از برجام باشد و مسائل منطقه‌ای را نیز پوشش دهد.
به نظر نمی‌رسد که دور دیگری از مذاکرات ایران و آمریکا به این زودی برگزار شود. پس از فوت رئیسی، ایران باید ظرف ۵۰ روز انتخابات ریاست‌جمهوری برگزار کند و بعید است که تصمیمات مهم سیاست خارجی در این دوره بلاتکلیفی اتخاذ شود. در همین حال، انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در ماه نوامبر برگزار می‌شود.
یک تحلیلگر که قبلاً برای تشکیلات حاکم کار می‌کرد به میدل ایست‌آی گفت: «با توجه به این وضعیت، باید منتظر اختلال و توقف مذاکرات با آمریکایی‌ها باشیم. از آنجایی که رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه هر دو فوت کرده‌اند و به زودی انتخابات برگزار می‌شود، مذاکرات احتمالاً تا پس از انتخابات به تعویق خواهد افتاد؛ مشابه آنچه در جریان رقابت‌های ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰ ایران رخ داد، زمانی که مذاکرات تا بعد از انتخابات متوقف شد.»
