همهچیز درباره عبدالکریم سروش
مروری بر شماره ۲۹ مجله سیاستنامه
آخرین شماره سیاستنامه را همانطور که طرح جلد هادی حیدری نشان میدهد، میتوان بیش از هر چیزی شمارهای درباره عبدالکریم سروش دانست؛ روشنفکری که بهخصوص در دهه ۱۳۷۰ به مؤثرترین و مشهورترین روشنفکر ایرانی بدل شده بود و بسیارانی متأثر از او میاندیشیدند و حتی مینوشتند.
بازتاب چنین اهمیتی در نظرسنجی جالبی نیز که مجله درباره «بهترین و مؤثرترین مقالات علوم انسانی ایران پس از انقلاب» تدارک دیده است، دیدنی است زیرا در لیست ۱۵ مقاله برگزیدهشده به انتخاب ۱۳۵ نفر از «دانشپژوهان»، ۴ مقاله اختصاص دارد به عبدالکریم سروش؛ از «قبض و بسط تئوریک شریعت» و «فربهتر از ایدئولوژی» تا «صراطهای مستقیم» و «محمد؛ راوی رویاهای رسولانه». سهمقاله نخست طی سالهای ۱۳۶۷ تا ۱۳۷۶ به نگارش درآمدهاند اما آخری در اوایل دهه ۱۳۹۰ منتشر شد.
بهجز این، سرمقاله این شماره مجله هم با فرنام «پیکار با لیبرالیسم» مروری بر نقدهای سروش بر لیبرالیسم و تمدن غرب در دهه اخیر است و باز در بخش «داستان جلد» هم پنج یادداشت درباره ادوار فکری اندیشه سروش نوشته شده است.
در میان مقالات برگزیده، بعد از سروش، جواد طباطبایی و حسین بشیریه و داود فیرحی هر یک با دو مقاله حضور دارند. مقالههای طباطبایی «غیبت ملیت ایرانی در روشنفکری ایران» و «تأملی درباره ایران»، مقالههای بشیریه «زمینههای سیاسی و اجتماعی فروپاشی رژیمهای غیردموکراتیک» و «تاریخ اندیشهها و جنبشهای سیاسی در قرن بیستم» و مقالههای فیرحی «ایرانشهری و مسئله ایران» و «استعارههای دولت در فقه سیاسی معاصر شیعه» نام دارند. دیگر مقالههای برگزیده نیز عبارتند از: «جامعه کوتاهمدت» محمدعلی همایونکاتوزیان، «آخرت و خدا، هدف بعثت انبیا» نوشته مهندس مهدی بازرگان، «ایدئولوژیکشدن سنت» داریوش شایگان، «تقریر حقیقت و تقلیل مرارت» مصطفی ملکیان و «فرآیند عرفیشدن فقه شیعی» سعید حجاریان.
طبق همین نظرسنجی مشارکتکنندگان در نظرسنجی به ۵۳۰ مقاله اشاره کردهاند که ۳۸ مقاله از آن، نوشته جواد طباطبایی است. بعد از او، حسین بشیریه ۱۸ مقاله، سروش ۱۴ مقاله، رضا داوری ۱۳ مقاله و محمدرضا نیکفر، محمود سریعالقلم، داریوش شایگان و محمد مجتهدشبستری هر یک ۱۲ مقاله در میان منتخبان دارند. در رتبههای بعدی نیز نام نویسندگانی چون ناصر کاتوزیان، ملکیان، مرتضی مردیها، مراد فرهادپور، محسن رنانی، یوسف اباذری، داریوش آشوری، شفیعیکدکنی، همایون کاتوزیان، محمد راسخ، پرویز پیران و داود فیرحی به چشم میخورد.
از دیگر بخشهای این شماره «سیاستنامه» یادنامهای است که در آن نسرین مصفا، ماندانا تیشهیار، فریدون مجلسی، مهدی زیبایی، علی مرشدیزاد و حسن مجیدی درباره خصایل اخلاقی و منش حرفهای مرحوم داود هرمیداس باوند، استاد حقوق بینالملل و نماینده اسبق ایران در سازمان ملل به نگارش درآوردهاند.
برای نمونه در یادداشت مرشدیزاد میخوانیم: «هیچ شدت و حدتی در رفتار و گفتار نداشت و تجسم تساهل بود. ولی در یکچیز با کسی تعارف نداشت و آن منافع ملی بود. تعجب میکرد که حاکمان این را نمیفهمند. معتقد بود برای تامین منافع ملی میتوان با شیطان هم دست داد و بر سر میز مذاکره نشست.»
در ادامه سنت بزرگداشت اساتید، در بخش گزارش مجله هم چهار یادداشت درباره پرویز ناتلخانلری، امیرحسین جهانبگلو، منصوره اتحادیه و عباس کاظمی با فرنامهای «عقاب تیزپر هفت آسمان»، «میزبان حلقههای روشنفکری»، «مادر تاریخنگاری نوین ایران» و «در ستایش جامعهشناس مقاومت»، آمده است که خواندنشان خالی از لطف نیست.
