مسئله اصلی اروپا با ایران پرونده هسته‌ای است
اینکه ایران بتواند اروپا را قانع کند که از گزینه ارسال پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل متحد و کلید زدن مکانیسم اسنپ‌بک خودداری کند، کاملاً به مذاکرات جاری میان ایران و اروپا بستگی دارد.
اینکه ایران بتواند اروپا را قانع کند که از گزینه ارسال پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل متحد و کلید زدن مکانیسم اسنپ‌بک خودداری کند، کاملاً به مذاکرات جاری میان ایران و اروپا بستگی دارد. تا به امروز سه دور مذاکره میان ایران و سه کشور اروپایی انجام شده‌است که یک دور آن در نیویورک و دو دور دیگر در اروپا برگزار شد.
به گفته طرف‌ها این سه دور گفت‌وگوها، در واقع مذاکرات مقدماتی بود و ایران و اروپا یکدیگر را ارزیابی می‌کردند و دستورکار مذاکرات بعدی را تعیین می‌کردند. قرار است در مذاکرات بعدی که هنوز زمان آن مشخص نشده‌است، ایران و اروپا وارد گفت‌وگوهای اصلی در مورد پرونده هسته‌ای شوند. گفته‌می‌شود که ایران و اروپا قصد دارند بر مبنای برجام و در چارچوب برجام با یکدیگر گفت‌وگو کنند؛ هر چند که بسیاری از بندهای برجام دیگر قابل احیا نیست اما پوسته و چارچوب این توافق همچنان برای یک سازوکار جدید نظارتی بر برنامه هسته‌ای ایران قابل بهره‌برداری است.
اگر ایران و اروپا بتوانند یکدیگر را به گونه‌ای راضی بکنند یا ایران بتواند با اروپا به توافقی دست پیدا کند، با توجه به اینکه اختلاف‌های اروپا و آمریکا روزبه‌روز تشدید می‌شود و با توجه به مذاکرات آمریکا و روسیه در مورد اوکراین ممکن است در آینده بیش از این هم شدت پیدا کند، من بعید می‌دانم که اروپا دستور و اوامر آمریکا را در رابطه با مکانیسم ماشه به اجرا دربیاورد.
توافق احتمالی میان ایران و اروپا منوط به نظر مثبت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و تعامل سازنده میان ایران و آژانس خواهدبود. اما اگر ایران و اروپا نتوانند به توافق برسند، آنگاه همانگونه که در گذشته مشاهده کردیم که در طول ماه‌های گذشته اراده‌ای در سه کشور اروپایی برای فعال کردن مکانیسم ماشه در زمان مقتضی شکل گرفته‌بود، رخ خواهد داد. طبیعی است که اگر توافق و تعاملی میان ایران و اروپا وجود نداشته‌باشد، فشار آمریکا بر اروپا تاثیرگذار خواهد بود و سه کشور به سمت فعال کردن مکانیسم ماشه حرکت خواهند کرد.
سرنوشت مکانیسم اسنپ‌بک یا ماشه، کاملاً به تعامل ایران و اروپا بستگی دارد، اما واقعیت این است که حتی در صورت توافق با اروپا و جلوگیری از فعال شدن مکانیسم ماشه، اگر ما نتوانیم با آمریکا وارد مذاکره شویم، طبیعتاً فشارهای تحریمی موجود برطرف نخواهد شد و با توجه به یادداشت ریاست‌جمهوری یا بخشنامه امضاشده توسط دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، تحریم‌ها و فشارها شدت بیشتری هم در طول زمان پیدا خواهد کرد.
ایران در واکنش به امضای همین بخشنامه توسط دونالد ترامپ، موضع اجتناب از مذاکره را اعلام کرد. حالا اینکه در واکنش به موضع اجتناب از مذاکره ایران، آیا آمریکایی‌ها موضع خود را تغییر خواهند یا نه؟ با پیام‌هایی که احتمالاً رد و بدل می‌شود و انتظار می‌رود در سفر امیر قطر به تهران هم گفت‌وگوهایی در این رابطه انجام شده‌باشد، ممکن است که ایران سیگنال‌هایی را به آمریکا ارسال کند.
وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، در گفت‌وگو با خبرنگاران این موضوع را تکذیب کرد که امیر قطر حامل پیامی برای ایران باشد، اما چیزی در این مورد نگفت که گفت‌وگویی در مورد روابط ایران و آمریکا ممکن است با امیر قطر انجام شود یا نه. این احتمال وجود دارد که با رد و بدل شدن پیام‌های احتمالی میان تهران و واشنگتن از طریق واسطه‌ها، آمریکایی‌ها اعلام کنند که این بخشنامه احیای سیاست فشار حداکثری را موقتاً کنار خواهند گذاشت تا مذاکرات میان ایران و آمریکا میسر شود.
مادامی که فشار حداکثری بالای سر ایران نگه داشته‌شود، طبیعتاً ایرانی‌ها همانگونه که گفته‌اند مذاکره‌ای انجام نخواهند داد. در شرایط حاضر پیچیدگی‌های روابط ایران و غرب به شکل قابل توجهی افزایش پیدا کرده‌است. از یک طرف مسئله رابطه آمریکا و اروپا وجود دارد، از سوی دیگر مسئله روابط تنش‌آلود ایران و اروپا و خیلی متغیرهای دیگر از جمله مسئله اوکراین و منع مذاکره با آمریکا در ایران که پیش‌بینی اتفاق‌های آینده را مشکل می‌کنند.
اصلی‌ترین خواسته و مطالبه اروپا در مورد ایران، مسئله هسته‌ای است. اما معنایش این نیست که اروپایی‌ها هیچ مسئله دیگری با ایران ندارند. مسائل دیگری مانند روابط نظامی ایران و روسیه، مسائل منطقه و مسئله حقوق بشر از جمله مسائلی است که اروپایی‌ها به شدت به آن اهمیت می‌دهند. البته این احتمال وجود دارد که با مذاکراتی که بین آمریکا و روسیه شکل گرفته‌است، مسئله اوکراین به پایان برسد و با بسته شدن پرونده اوکراین، فشار اروپا روی ایران به خاطر روابط با مسکو کاهش پیدا کند. مسئله منطقه هم با توجه به وقایع ماه‌های اخیر میان ایران و اروپا قابل تعامل است.
گام‌هایی برداشته‌شده‌است که در هر صورت به خودی خود برخی از مشکلات احتمالی میان ایران و غرب در مورد منطقه را حل و فصل می‌کند؛ از جمله اینها می‌توان به سقوط حکومت بشار اسد و همچنین تعیین نخست‌وزیر و رئیس‌جمهور جدید در لبنان اشاره کرد. مسئله حقوق بشر هم مانع عمده در مسیر تعامل میان ایران و اروپا نیست، ایران و اروپا می‌توانند در این مورد با هم گفت‌وگو کنند.
آنچه بیش از هر چیز اهمیت دارد، پرونده هسته‌ای ایران است و بقیه مسائل حاشیه‌ای محسوب می‌شوند. اگر ایران بپذیرد که نظارت‌ها و بازرسی‌های آژانس در حد برجام احیا شود و برخی از موارد مانند ذخایر اورانیوم غنی‌شده و تجهیزات پیشرفته مورد بازنگری قرار بگیرد، آنگاه اروپایی‌ها هم آماده تعامل و همکاری با ایران هستند. اگر ایران اراده‌ای برای بازگشت به برخی از تعهدات برجامی، با برخی تغییرات و بازنگری‌ها داشته‌باشد، به نظر من این مسائل قابل حل هستند و می‌توان انتظار داشت که اروپایی‌ها در برنامه خود برای فعال کردن مکانیسم ماشه تجدیدنظر کنند و به خواسته آمریکا جواب رد بدهند.
