بنسلمان به دنبال پر کردن جای خالی ایران
محمد بنسلمان، ولیعهد و حاکم بالفعل عربستان سعودی به یکی از اصلیترین برندگان جنگ ۱۵ ماهه در غزه تبدیل شدهاست.

محمد بنسلمان، ولیعهد و حاکم بالفعل عربستان سعودی به یکی از اصلیترین برندگان جنگ ۱۵ ماهه در غزه تبدیل شدهاست. جنگ در منطقه باعث شد تا توازن قوای منطقهای با رقیب قدیمی عربستان سعودی، یعنی ایران به هم بخورد. با آغاز آتشبس شکننده در غزه، نفوذ ایران در منطقه کاهش پیدا کردهاست. گروههای نیابتی ایران در لبنان و فلسطین از بین رفتهاند، بشار اسد، متحد سوری ایران سرنگون شدهاست و دشمن ایران، اسرائیل، بیپرواتر از هر زمان دیگر است.
عربستان سعودی برای پر کردن جای خالی ایران لحظهای درنگ نمیکند. اینکه چه کسی نهایتاً در این دوئل بین دو دورنما برای منطقه پیروز شود، آثار گستردهای نهفقط برای هر دو قدرت منطقهای بلکه برای همه جهان خواهد داشت. با این حال عربستان سعودی تلاش میکند همزمان با اینکه نقش فعالی در تحولات لبنان و سوریه بازی میکند و به دنبال حضور در «فردای جنگ» غزه است، تهران را از خود دور نکند. بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید هم به نفع جاهطلبیهای منطقهای محمد بنسلمان تمام میشود اما دیدگاههای شدیدا هوادار اسرائیل ترامپ و برنامه او برای افزایش فشار بر ایران، ممکن است برنامههای ریاض را به هم بزند.
عربستان سعودی تلاش میکند تا خود را به عنوان یک مرکز همنشینی و همکاری معرفی کند. فیصل بنفرحان، وزیر خارجه عربستان سعودی که ارتباطهای بینالمللی قدرتمندی دارد، هفته گذشته میزبان نشستی میان صاحبان منافع منطقهای و غربی در مورد سوریه بود و ماه اکتبر هم نشست بینالمللی «اتحاد جهانی» برای راهکار دودولتی در فلسطین را برگزار کردهبود.
بدرالسیف، استاد دانشگاه کویت میگوید: «عربستان سعودی در حال نقد کردن دستاوردهایش از تحول در رویکرد سیاست خارجی است.» به گفته این استاد دانشگاه تحول در سیاست خارجی عربستان سعودی بر مبنای اولویت دادن به تنشزدایی و نگاه به روابط خارجی در چارچوب برنامه تحول اقتصادی چندهزار میلیارد دلاری چشمانداز ۲۰۳۰ است.
بهرغم همه تحولات در منطقه، ایران همچنان بر عراق و یمن مسلط است؛ هر دوی این کشورها با عربستان سعودی مرز مشترک دارند. در عین حال افزایش تنشها در مورد برنامه هستهای ایران و هر اقدام تنشزا از سوی اسرائیل یا آمریکا علیه ایران میتواند باعث بروز تهدیدهای جدید علیه ریاض و کشورهای منطقه شود. عربستان سعودی و ترکیه در مورد سوریه، با هم همکاری کردند اما این دو قدرت منطقهای همچنان در خصوص نفوذ بر رهبران جدید سوریه با هم رقابت میکنند.
سامی نادر، مدیر اندیشکده موسسه شام برای امور استراتژیک میگوید: «یک سوریه عربی که به عنوان نایب ترکیه رفتار نکند، تنشها میان ترکیه و اسرائیل را کاهش خواهد داد.» عربستان سعودی در عین حال باید با منافع متحدان خودش هم کنار بیاید. در این میان امارات متحده عربی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است که علناً نسبت به رویکرد اسلامگرای دولت جدید در سوریه اظهار نگرانی کردهاست. حاکمان کنونی سوریه از هیئت تحریرالشام هستند که قبلاً با القاعده متحد بود، اما عربستان سعودی و دولتهای غربی تصمیم گرفتهاند به این گروه شانسی بدهند تا ثبات را بر سوریه حاکم کند.
رهبر هیئت تحریرالشام، احمد الشرع تلاش کردهاست تا به دولتهای غربی، خود را فردی میانهرو نشان دهد و در عین حال سعی میکند تا به عربستان سعودی و دیگر قدرتهای حاشیه خلیجفارس در مورد خود اطمینان بدهد.
اما کار کردن با او هم مشکلاتی دارد. دارین خلیفه، مشاور ارشد اندیشکده گروه بینالمللی بحران که چند بار تاکنون با رهبر هیئت تحریرالشام ملاقات کردهاست، میگوید که احمدالشرع در واقع خود را «فرصتی برای بازگرداندن سوریه به دایره کشورهای عربی» میبیند و نمیخواهد به نایب آنها تبدیل شود یا اینکه «سلطه خود را بر قدرت به آنها واگذار کند.» ایران هم اهرمهای خودش را در اختیار دارد. جان ساورز، رئیس پیشین MI6 بریتانیا معتقد است که ایران میتواند برای جبران از دست دادن گروههای نیابتی، برنامه هستهای خود را تشدید کند و به سلاح اتمی دست پیدا کند و همین موضوع باعث واکنش آمریکا و اسرائیل شود.