اصلاحطلبی که خواهان توافق هستهای با غرب است
فریاد تغییر نمیتوانست از این واضحتر به گوش برسد. در انتخابات ریاستجمهوری ۵ ژوئیه، ۱۶ میلیون و ۴۰۰ هزار ایرانی به مسعود پزشکیان، جراحقلب متمایل به اصلاحات رای دادند که میخواهد با غرب گفتوگو کند و به زنان اختیار انتخاب پوشش بدهد.
تنها ۱۳ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر به سعید جلیلی، تندرویی که میخواهد با «دشمنان» غربی تقابل کند و هنجارهای محافظهکاران ایران را حفظ کند و نظام را به همین شکل که هست نگه دارد. حتی وفاداران به نظام هم در پیام او دچار تردید شدند. جلیلی ۸ میلیون رای کمتر از دو نامزد تندرویی گرفت که در انتخابات ۲۰۲۱ دریافت کردهبودند.
در مناظرههای تندی که در تلویزیون پخش شد، آقای پزشکیان خواستار مذاکراتی با آمریکا شد که ایران را بتواند از «قفس» نجات دهد. عبارت «ایران قفس نیست» از سوی او با این پاسخ از سوی جلیلی مواجه شد که موشکهای ایران و گروههای نیابتیاش به اسرائیل حمله کردهاند و این نشان میدهد که ایران همین حالا هم رها شدهاست. دو دیدگاه متفاوت این دو نامزد باعث در گرفتن مجادلات تند در خیابانها شد که آیا باید در انتخابات رای داد و جلوی طالبانیزه شدن و تشدید تنش را با غرب تحت حکومت جلیلی گرفت یا نظام دینی را بایکوت کرد.
در نهایت ایرانیان به هر دو روش متوسل شدند. تعداد افرادی که رای دادند به اندازه کافی بود تا یک اصلاحطلب انتخاب شود. اما اندکی کمتر از ۵۰ درصد از رایدهندگان در انتخابات شرکت کردند و ایرانیان همچنان این پیام را رساندند که همچنان اعتمادی به سیستم ندارند. اینکه نظام بتواند مشروعیت خود را حفظ کند، بسیار به این بستگی دارد که چه اندازه اختیار به پزشکیان بدهد. از آنجا که تندروها اکثر اهرمهای قدرت را در ایران، از جمله نیروهای نظامی و امنیتی، رسانه حکومتی، روحانیت، دستگاه قضا و پارلمان، در اختیار دارند، او کار سختی برای نشان دادن قاطعیت از خود دارد.
آنها سیاستمداران برجستهتری را نسبت به پزشکیان، که یک شخصیت نسبتاً حاشیهای به حساب میآید، شکست دادهاند. واپسین مقام او در کابینه به دو دهه پیش باز میگردد که وزیر بهداشت بود و از آن زمان یک نماینده مجلس پشت میزنشین بودهاست. پزشکیان در میان فشار رایدهندگانش و قدرت فائقه در کشور، پزشکیان ممکن است مجبور شود که خواستههای رایدهندگان را به فراموشی بسپارد. پیروزی او کمک کرد تا روند رو به افول نرخ برابری ریال در برابر دلار که تا پیش از این غیرقابل کنترل به نظر میرسید، اندکی متوقف شود. اما بازگشت به دوران احیای توان ریال، نیازمند کاهش تحریمها است که تنها از طریق بهبود روابط با آمریکا امکانپذیر میشود.
این موضوع نیازمند این است که ایران شبکه نیروهای نیابتیاش را که با آمریکا و متحدانش در منطقه از جمله اسرائیل در غزه، لبنان و عراق میجنگند و به کشتیرانی تجاری در دریای سرخ و اقیانوس هند حمله میکنند، عقب بکشند. از همه مهمتر، ضروری است که از یک جنگ منطقهای جلوگیری کند. اما شبکه نیروهای نیابتی توسط سپاه پاسداران اداره میشود، نه آقای پزشکیان. آقای پزشکیان میگوید که امیدوار است از طریق احیای توافق هستهای که ایران با آمریکا و قدرتهای جهانی در سال ۲۰۱۵ به دست آمد، بتواند تحریمها را کاهش دهد. پزشکیان حامیان یک توافق جدید را دور خود جمع کردهاست.
در هفتههای اخیر جواد ظریف، وزیر خارجه پیشین و مذاکرهکننده ارشد توافق هستهای به عنوان چهره اصلی کارزار انتخاباتی پزشکیان فعالیت کردهبود. اما ممکن است [آیتا...] خامنهای از مذاکره برای یک توافق جدید با دولت در حال پایان آمریکا خودداری کند، چراکه ممکن است ترامپ دوباره رئیسجمهور شود و توافق را به هم بزند. پزشکیان با داشتن اهرمهای ناچیز برای اعمال نظر، بعید است که بتواند انتظارات عمومی را برآورده کند. استمرار مواجهه میان قدرت مردم و قدرت نظام احتمالاً دوره ریاستجمهوری او را تحت تاثیر قرار خواهد داد. اما او شاید یک توانایی برای موفقیت داشتهباشد.
مردم ایران یک فرصت به پزشکیان دادهاند.[آیتا...] خامنهای برای جلب نظر مردم به همان اندازه به رئیسجمهورش نیاز دارد که رئیسجمهور به او نیاز دارد. یک مدیر مزرعه در حومه تهران میگوید: «اگر پزشکیان نتواند قفس ایران را باز کند، امید کمی وجود دارد که این قفس هرگز باز شود.»
