هشدار به سران سه قوه درباره آلودگی هوا
روز گذشته علی‌اصغر قائمی، عضو شورای شهر تهران اعلام کرد وضعیت آلودگی هوای تهران بحرانی‌تر شده است و از نامه‌ای خبر داد که همه اعضای شورای شهر پایتخت خطاب به سرا
روز گذشته علی‌اصغر قائمی، عضو شورای شهر تهران اعلام کرد وضعیت آلودگی هوای تهران بحرانی‌تر شده است و از نامه‌ای خبر داد که همه اعضای شورای شهر پایتخت خطاب به سران سه قوه امضا کرده‌اند. پیروز حناچی، شهردار سابق تهران در واکنش به این موضوع با بیان اینکه این نامه باید توسط زاکانی، شهردار تهران نوشته می‌شد تاکید کرد که «مسائل شهری و موضوعات کارشناسی از جنس سیاسی نیست که با تغییر مدیریت متوقف شوند.»
بنا به اظهارات داریوش گل‌علیزاده، سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست «آلودگی هوا خسارتی بالغ‌بر ۳۰ میلیارد دلار در سال 1400 به کشور تحمیل کرده که این فقط برآورد خسارت بهداشتی آن است، نه خسارت اقتصادی.» اما طبق اعلام مركز پژوهش‌های مجلس، خسارت آلودگی هوا بر ایرانی‌ها سالانه هفت میلیارد دلار است. فارغ از این آمار و ارقام، تشدید و بحرانی‌شدن هوای تهران و سایر کلان‌شهرها قابل تعمق است. حال شورای شهر تهران در مورد آلودگی هوا نامه‌ای به سران سه قوه نوشته‌اند.
نامه شورای شهر به سران سه قوه
اعضای شورای شهر تهران در این نامه با اشاره به اینکه شهروندان تهران در سال جاری فقط دو روز هوای پاک برای تنفس تجربه کرده‌اند، گفتند: «تعداد روزهای ناسالم و خطرناک به مرز 130 روز رسیده است و هر روز نیز به تعداد آن افزوده می‌شود. در این شرایط است که با استناد به گزارش نهادهای مسئول، بیش از 26هزار نفر در سال در کشور به دلایل مرتبط با آلودگی هوا دچار فوت زودرس می‌شوند.» در این نامه با اشاره به تجارب کشورهای موفق دنیا در غلبه بر این شرایط به راهکارهای تجربه‌شده و موفق دنیا در این زمینه شامل توسعه حمل‌و‌نقل عمومی به‌ویژه حمل‌و‌نقل پاک و خصوصا مترو، جایگزینی موتورسیکلت‌های بنزینی با برقی، اسقاط و از رده خارج کردن خودروهای فرسوده و ارتقای کیفیت سوخت اشاره شده است. نمایندگان پارلمان شهری پایتخت راهکارهای خود را در این نامه ارائه داده‌اند که می‌توان به الزام اسقاط واقعی خودروهای فرسوده، توسعه زیرساخت و ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی، کمک به تسهیل شرایط به‌کارگیری وسائل نقلیه برقی، برخورد قاطع با خاطیان و اعمال سیاست‌های تنبیهی در قبال دستگاه‌هایی که با ترک فعل یا قصور و تقصیر در پیاده‌سازی قانون و اجرای وظایف محوله و اهتمام جدی به مدیریت کاهش تقاضای سفر از طریق توسعه خدمات هوشمند و غیرحضوری و تحقق دولت الکترونیک اشاره کرد.
نامه به سران سه قوه باید توسط شهردار نوشته می‌شد
پیروز حناچی با اشاره به اینکه بر اساس قانون هوای پاک حدود 18 دستگاه باید با یکدیگر همکاری کنند تا آلایندهای تهران کاهش یابد، به هم میهن گفت: «بر اساس این قانون، دستگاه محوری سازمان محیط زیست است که در کنار دستگاه‌هایی همچون وزارت کشور ،نفت، صنایع و ... مکلف هستند در خصوص کاهش آلودگی تهران اقداماتی را انجام دهند. در دوران مدیریتم در شهرداری تهران، راحت‌‌ترین و سهل الوصول ترین کار یعنی توسعه مسیر پیاده و دوچرخه عملیاتی شد. اتفاقی که در دنیا رخ داده است و شهرهای بزرگ در اجرای آن با یگدیگر رقابت می‌کنند.»
او ادامه داد: «ما از فرصت تکنولوژی یعنی اینترنت اشیا به خوبی استفاده کردیم و با نصب اپلیکیشن و با همکاری و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی طرح بی‌دود را اجرایی کردیم. سرمایه‌گذاری در این بخش در دنیا نیزبه تنهایی اقتصادی نیست و باید برای اجرایی شدن آن کمک کرد به همین دلیل تلاش کردیم با کمک به مجری، این طرح عملیاتی شود و تداوم داشته باشد. در زمان آغاز این طرح در تهران 50 کیلومتر مسیر دوچرخه وجود داشت که در مدت 33 ماه به 250 کیلومتر افزایش یافت و قرار بود تا پایان 1400 این مسافت به 550 کیلومتر برسد.»
شهردار سابق تهران با اشاره به اینکه نامه ارسالی شورای شهر تهران به سران سه قوه را دیده‌ام، تاکید کرد: «البته این نامه باید توسط شهردار به عنوان عامل اجرای مصوبات شورای شهر به دولت نوشته و ارسال می‌شد. موضوع آلودگی هوا، موضوع حاکمیتی است و اهمیت کنترل آلاینده های تهران امروز ابعاد خود را نشان می دهد و بی‌توجهی به آن تهران را غیر قابل زیست می‌کند. با همین رویکرد بود که محوری اصلی برنامه ما، زیست‌پذیری تهران بود و هر اقدامی که قرار بود انجام شود، اگر برخلاف این رویکرد بود، مانع از آن می‌شدیم. این رویکرد در تمامی ابعاد تصمیمات شهری در دستور کار بود برای نمونه در حوزه شهرسازی رویکردی که تعقیب می‌کردیم این بود که نباید افزایش تعداد واحدهای مسکونی بدون برنامه و ضابطه انجام شود نباید با بی‌توجهی به مطالعات پایه وتخصصی به تمرکز در شهر تهران دامن زده شود.»
او ادامه داد: «این رویکرد در بخش‌های دیگر هم در زمان مدیریت دوره پنجم پیگیری شد که مصداق آن موتور و ماشین برقی بود. البته مشکل ما در اجرایی شدن آن باطری سبک ولیتیمی ارزان وقابل دسترس بود که نمونه‌های داخلی، کیفیت لازم را نداشت و تکنولوژی باطری برقی به سرعت در حال تغییر بود. با این وجود تبدیل موتورهای بنزینی به باطری را آغاز کردیم و حتی در یکی از سه‌شنبه‌های بدون خودرو از موتور بنزینی که تبدیل به موتور برقی شده بود استفاده کردم و هدف از این کار تشویق و تبلیغ این کار بود.» حناچی در ادامه به آثار تحریم‌ها در توسعه مترو پرداخت و گفت: «در شرایط تحریم به این جمع‌بندی رسیدیم که در کوتاه مدت واگن‌های خارجی به دستمان نمی‌رسد زیرا نه ارز آن موجود است و نه امکان انتقال آن وجود دارد. شاید در میان مدت این کار شدنی بود اما در کوتاه مدت امکان‌پذیر نبود. در همین راستا با جهاد دانشگاهی قراردادی برای تولید یک رام قطار نمونه ملی با همکاری معاونت فناوری ریاست امضا کردیم که خروجی آن تولید کامل یک رام (هفت واگن) قطار شهری بود وتفاهمنامه‌ای برای تامین 110 واگن امضا شد که متاسفانه در مدیریت جدید شهری پیگیری نشد.»
حناچی با نقد رویکرد سیاسی شهرداری تهران تاکید کرد: «به نظر می‌رسد مدیریت کنونی مباحث را با یکدیگر خلط کرده‌اند، زیرا موضوع‌های کارشناسی از جنس مسائل سیاسی نیست که با تغییر تیم مدیریتی ماهیت موضوعات کارشناسی نیز تغییر یابد. معتقدم نباید مسیر درست کارشناسی را کنار بگذاریم. امروز چون تیم قبلی این موضوعات را تعقیب می‌کرد به این بهانه پیگیری‌های کارشناسی رها وکنار گذاشته می‌شود. مدیران جدید و امروز شهر راضی هستند موتور دوچرخ بنزینی در خطوط دوچرخه حرکت کند؛ اما مسیر دوچرخه را تعقیب نکنند درحالی‌که در دنیا شهرهای معتبر برای توسعه مسیر پیاده و دوچرخه و توسعه قلمرو عمومی و محدودیت تردد خودروهای شخصی (Road Diet) با همدیگر رقابت می‌کنند و یا میدان امام خمینی (توپخانه) را که یکی از قدیمی‌ترین میادین تهران است را برای مسیر سواره مجددا باز می‌کنند. کسی که بدون توجه چنین تصمیمی می‌گیرد یعنی هیچ آرزویی برای کیفیت بخشی به شهر ندارد.»
شهردار سابق تهران معتقد است؛ «برای کنترل آلودگی هوا، سلامت شهروندان، کاهش مصرف سوخت فسیلی و... لازم است توسعه مسیرهای دوچرخه و پیاده توسعه یابد این اظهار من یا شورای شهرپنجم که از من به عنوان شهردار حمایت کرده‌اند، نیست بلکه بحث کارشناسی و عقلانی است و هرکه در شهر مدیریت می‌کند باید این مسیر را تعقیب کند .لجبازی در این مسیر تنها خسارت به مردم وارد می‌سازد و شهر را هرروز نسبت به روز قبل با مشکلات بیشتری مواجه می‌کند.»
لزوم اولویت کاهش آلودگی هوا در بودجه 1402 کشور
مهدی پیرهادی، رئیس کمیسیون سلامت، محیط‌زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران در گفت‌وگو با هم‌میهن علت نوشتن این نامه را تشریح و تاکید کرد: «ما موضوعات و تبعاتی که به دلیل آلودگی هوا متوجه شهروندان می‌شود، را به اطلاع سران سه قوه رساندیم تا اقدامات آنها به رفع آلودگی هوا کمک کند.» او با اشاره به اینکه نامه‌ای برای رئیس سازمان حافظت محیط‌زیست و رئیس سازمان استاندارد نوشتم، گفت: «فکر می‌کنم پیگیری‌هایی که داریم و حساسیت‌هایی که ایجاد می‌شود، مسئولان را بر آن می‌دارد که رفع آلودگی هوا را در اولویت بودجه 1402 قرار دهند و اگر این حساسیت را ایجاد نکنیم اثر این اولویت کم‌تر خواهد شد.» مهدی پیرهادی در پاسخ به این سوال که با شرایط اقتصادی که در کشور وجود دارد دولت می‌تواند آلودگی هوا را در اولویت بودجه قرار دهد یا این بودجه را محقق کند؟ گفت: «وقتی حساسیت‌ها ایجاد شود که این آلودگی‌ها چه تبعاتی دارد دولت توجه بیشتری به این موضوع خواهد داشت. مردم از شورای شهر تهران توقع دارند به این موضوعات اهمیت دهد.»
هزینه 3.4 میلیارد دلاری آلودگی هوا در پایتخت
بهزاد اشجعی، عضو سابق کارگروه ملی کاهش آلودگی هوا با بیان اینکه درخواست‌های اعضای شورای شهر تهران منطقی و معقول است، به هم‌میهن گفت: «توسعه حمل‌و‌نقل عمومی بدون کمک دولت امکان‌پذیر نیست چرا‌که بودجه شهرداری کفایت نمی‌کند. اما آنچه مسلم است در سال 1401 درخواست‌های شورای شهر تهران به اجرا نخواهد رسید چرا‌که هزینه آن در لایحه بودجه مصوب پیش‌بینی نشده است.» بهزاد اشجعی با بیان اینکه تاکسیرانی ملزم است خودروهای خود را از ایران‌خودرو تهیه کند و این الزام رانتی را برای این شرکت خودروسازی به‌وجود آورده است، تاکید کرد: «خودروسازان توان و اراده‌ای برای نوسازی ناوگان تاکسیرانی ندارند، باید به‌سمت واردات رفته و به‌جای واردات خودروی بنزینی، خودروهای برقی وارد شود. همچنین در ایران خودروهای پایه گازسوز وجود ندارد. برای کاهش آلودگی هوا دولت می‌تواند پایه گازسوز هم وارد کند. در شرایط فعلی قطعا باید برای حل فرسودگی به واردات خودرو رجوع کنیم.« بهزاد اشجعی، گفت: «خسارت آلودگی هوای شهر تهران سالانه 3.4 میلیارد دلار است. این خسارت به ذرات معلق مربوط می‌شود نه تمام آلاینده‌ها. چرا در شرایطی که فقط شهر تهران چنین خسارتی متحمل می‌شود، این بودجه به کاهش آلودگی هوا اختصاص نمی‌یابد؟»
تاثیر مراودات بین‌المللی، FATF و برجام بر آلودگی هوا
ناهید خداکرمی، عضو دور پنجم شورای شهر تهران با بیان اینکه آلودگی هوا نتیجه تداوم یک روند مخرب محیط‌زیستی در کلانشهرهایی نظیر تهران است به هم‌میهن گفت: «متاسفانه در حوزه پیشگیری از بروز آلودگی هوا و هم کاهش و رفع آن، کم‌کاری صورت گرفته است و همه دستگاه‌ها به نوعی دچار قصور شده‌اند». او افزود: «در شورای شهر دوره پنجم شهر تهران تلاش‌های زیادی برای بهبود و پیشگیری از تشدید آلودگی هوا انجام شد که تا حدودی هم در حال اثر‌بخشی بود؛ از جمله به‌دنبال حفظ باغات تهران، انتقال کانون‌های آلودگی از پیرامون شهر، مراقبت از محیط زیست و گسترش فضای سبز تهران و نوسازی ناوگان اتوبوسرانی و گسترش مترو بودیم. از سوی دیگر معابری از شهر به دوچرخه‌سواری و پیاده‌راه اختصاص داده شد که از طرف همین آقایانی که امروز مستقر شده‌اند با انتقادات بسیاری روبه‌رو شد، چرا‌که هنوز تصور می‌شود که اداره شهر یعنی ساختن بزرگراه و تسهیل عبور‌و‌مرور خودروها و تنگ شدن عرصه انسانی در شهر. قاعدتا چنین نگرشی یعنی افزایش آلودگی هوا، در صورتی که اصل و پایه مدیریت شهری، توجه ویژه به سلامت فیزیکی، روانی و رفاه شهروندان است.» خداکرمی با اشاره به اینکه موارد عنوان‌شده در نامه اعضای شورای شهر تهران، همان است که در قانون هوای پاک به‌طور کامل و با تکالیف هر دستگاه گنجانده شده است، تاکید کرد: «در آغاز شروع دوره پنجم شورای شهر که با حل نسبی مشکل برجام و برداشتن تحریم‌ها، همزمان شد، گشایش‌هایی صورت گرفت که مدیریت شهری دوره پنجم پایتخت برای کنترل آلودگی هوا و گسترش حمل‌و‌نقل عمومی به‌ویژه مترو با شرکت‌های کره‌ای و آلمانی پای میز مذاکره نشست و تفاهم‌نامه‌هایی هم آماده شد. اما به‌ناگهان وقتی برجام و FATF با چالش مواجه شد، تمام این تلاش‌ها بی‌نتیجه ماند. قاعدتاً وقتی ارتباطی با بازار‌های دنیا نداریم، تحریم هستیم و با چالش‌های بین‌المللی و داخلی مواجهیم، چگونه می‌شود خودرو و قطار برقی خرید؟ یا صنایع را به‌روز کرد؟ یا ناوگان تاکسیرانی را به اتومبیل‌های هیبریدی و برقی مجهز کرد؟ یا زمانی که با فرار سرمایه‌های انسانی و ارزی مواجهیم، چگونه می‌توان منابع لازم را برای سرمایه‌گذاری در این حوزه‌ها تامین کرد؟ با کدام منابع خارجی یا داخلی؟ بی‌شک تا مشکلات داخلی و بین‌المللی کشور حل نشود و مشکل تحریم‌ها و FATF باقی بماند، نه‌تنها قادر به حل مشکل آلودگی هوا نخواهیم بود، بلکه هر روز حال‌و‌هوای شهر‌ها وخیم‌تر خواهد شد.» رئیس سابق کمیته سلامت شورای شهر تهران گفت: «تعجب‌آور است که اجرای مفاد قانون هوای پاک را در قالب یک نامه به سران قوا خواستار می‌شوند، ولی توسعه خطوط دوچرخه‌سواری و گسترش پیاده‌راه‌ها و فرهنگ‌سازی استفاده از دوچرخه ادامه نیافت و ساخت‌و‌ساز در باغات برای افزایش درآمد شهری مجدد از سر گرفته شد. نوسازی ناوگان اتوبوسرانی و تاکسیرانی و گسترش خطوط ریلی یک اصل است. تمام این موضوعات به‌هم متصل است.»
