آتش‌بس در قاهره؟

براساس گزارش خبرگزاری فرانسه (AFP) مصر چارچوبی برای تبادل اُسرا میان دو طرف، برقراری یک آتش‌بس چهل‌ روزه را پیشنهاد داده است. رسانه‌های عبری مدعی شدند که حماس با نگاهی مثبت به مذاکرات قاهره رفته و ضمانت آمریکا برای پایان دادن به این جنگ را خواستار شده است.

در کنار اخبار مثبتی  که از ابتکار قاهره برای پایان جنگ مخابره می‌شود، شبکه آی‌۲۴ اسرائیل به نقل از یک مقام این رژیم مدعی شد که لغو عملیات در رفح در این چارچوب قرار ندارد و اسرائیل در هر صورت عملیات در جنوب غزه را آغاز خواهد کرد. روز گذشته به‌رغم اینکه روند آتش‌بس در مصر پیگیری می‌شد، اسرائیل عملیات خود را در غزه متوقف نکرد.

چانه‌زنی در مصر

گزارش‌ها حاکی از آن است که ویلیام برنز رئیس سازمان سیا، هیئتی سیاسی از قطر، مذاکر‌ه‌کنندگانی مرکب از دستگاه امنیتی و سیاست خارجی مصر این مذاکرات را پیگیری می‌کنند.

عصر روز شنبه ورود هیئت فلسطینی به قاهره توسط رسانه‌های مصری اعلام شد. رسانه مصری اهرام‌آنلاین در این باره نوشت: «یک منبع بلندپایه به این کانال گفت که هیئت امنیتی مصر شرکت‌کننده در مذاکرات توانست به طرف‌های فلسطینی و اسرائیلی برای دستیابی به یک فرمول اجماع در مورد بسیاری از موارد اختلاف کمک کند.»

رسانه دولتی اسرائیل (کان) روز گذشته گزارش داد که تل‌آویو تا زمان دریافت پاسخ‌های حماس به پیشنهادات قبلی این رژیم هیئتی برای مذاکره به قاهره اعزام نمی‌کند.

سایت العربی الجدید نیز در گزارش زنده خود از تحولات غزه، ظهر روز گذشته اعلام کرد که هنوز هیئت اسرائیلی به قاهره نرفته است. به نظر می‌رسد که آمریکایی‌ها در تلاش هستند با افزایش به فشار بر حماس، این گروه فلسطینی را نیز به سمت پایان دادن به این جنگ سوق دهند.

روزنامه واشنگتن‌پست به نقل از یک مقام آمریکایی که نامش فاش نشده، نوشت: «ایالات متحده به قطر گفته است که اگر حماس به رد آتش‌بس با اسرائیل ادامه دهد، باید آن را اخراج کند.»

دوحه محل استقرار رهبران حماس است و دفتر مرکزی این جنبش در کشور قطر قرار دارد. روزنامه تایمز اسرائیل نیز این ادعا را به نقل از یک مقام سیاسی ناشناس تکرار کرده است.

رسانه الشرق عربستان اما اخبار مثبتی از روند مذاکرات قاهره ارائه داد. این رسانه عربی نوشت: «مذاکرات فشرده‌ای بین هیئت‌های حماس و اسرائیل با کمک میانجی‌ها انجام شد که طی آن موانع مربوط به تعداد و دسته‌بندی اُسرای فلسطینی که قرار بود در مرحله اول آزاد شوند، برطرف شد. حماس از طریق میانجی‌های مصری و قطری از ایالات متحده تضمین‌هایی دریافت کرد که «آرامش پایدار» ایجادشده در این توافق، به منزله آتش‌بس دائمی خواهد بود.»

نگاه مثبت حماس

رسانه‌های مختلف عربی از نگاه مثبت حماس به این مذاکرات و پیشنهاد مصر خبر می‌دهند. به گزارش ایرنا، یک مقام مسئول حماس در گفت‌وگو با رسانه عربی الجدید (مستقر در لندن) خبر توافق اولیه دو طرف بر چارچوب پیشنهادی مصر را تائید کرد.

این رسانه نوشت: «قاهره توانسته به شکل قابل‌قبول و رضایت‌بخشی به طرح آتش‌بس در غزه دست‌ یابد و آن را به حماس و رژیم صهیونیستی ارائه داده است. منبع مذکور اشاره کرد که حماس موافقت اولیه خود را با این طرح اعلام کرده و خواستار ضمانت‌های واضح آمریکا در مورد آن شده است. هیئت این جنبش در قاهره متشکل از خلیل الحیه، زاهر جبارین و محمد نصر خواهد بود.»

موضع اسرائیل

لایه قدرت در رژیم اسرائیل، به دو بخش تقسیم شده است. نظامیان ارشد سابقی مثل آیزنکوت که تجربه جنگ دارند و در کابینه جنگی عضویت دارند، حداقل در مواضع اعلامی خود خواهان پایان دادن به این نبرد هستند و بازگرداندن اُسرا را اولویت می‌دانند.

جناح راست افراطی اسرائیل که اگر بخواهیم آن‌ها را توصیف کنیم باید شهرک‌نشینان صهیونیست‌ را مثال بزنیم، خواهان ادامه جنگ و به‌طور مشخص حمله به رفح هستند. آن‌ها تندترین جناح مذهبی اسرائیل را نمایندگی می‌کنند و به گفته مخالفان نتانیاهو، باید آن‌ها را عاملان اصلی سنگ‌اندازی در بازگرداندن اُسرا دانست.

نکته جالب در این تفاوت نگاه، این است که اشخاصی مثل بن‌گویر، وزیر امنیت ملی اسرائیل و اسموتریچ، وزیر دارایی کابینه سابقه‌ای از جنگیدن ندارند. اخبار و عملکردها نشان می‌دهد که بینامین نتانیاهو با این جناح همراه شده است. این در حالی است که طی روزهای گذشته دور جدیدی از تظاهرات ضدنتانیاهو در اسرائیل آغاز شده و ادامه دارد.

کارشناسان معتقدند که اسرائیل همچنین از کارت حمله به رفح برای اعمال فشار بر حماس و آمریکا استفاده می‌کند. مقامات بین‌المللی هشدار داده‌اند که حمله اسرائیل به جنوب غزه که طبق برخی آمارها حدود یک و نیم میلیون نفر در آن پناه گرفته‌اند، حمام خون به راه خواهد انداخت.

اسرائیل به جنگ روانی رو آورده است

ماشاءالله شمس‌الواعظین، روزنامه‌نگار و تحلیلگر مسائل منطقه، درباره تحولات فلسطین و روند مذاکرات قاهره به هم‌میهن گفت: «علاوه بر مذاکرات و جنگ دیپلماتیک بین اسرائیل و جنبش حماس، یک جنگ رسانه‌ای و روان‌شناختی نیز در جریان است. وقتی یک طرف از مناقشه به هر دلیلی اهداف اعلام‌شده خود را به دست نمی‌آورد، سعی می‌کند از ابزار دیگر سیاست مثل جنگ رسانه‌ای و عملیات روانی استفاده کند.

اسرائیل در مقابل حماس کم آورد چراکه ۲۱۱ روز از این جنگ گذشت و اهداف خود را به دست نیاورد. حماس نابود نشد، اُسرا به خانه برنگشتند و مهم‌تر از همه، نقاط رویارویی نظامی را نیز نتوانست برای همیشه خاموش کند. بسیاری از تحلیلگران معتقدند که این جنگ دوباره به هفته‌های اول بازگشته است. گروه‌های مقاومت فلسطینی دوباره از جبالیا، بیت‌حانون و نصیرات راکت به سمت شهرک‌ها و مناطق یهودی‌نشین اطراف غزه شلیک کردند. چنین نتیجه‌ای برای ارتش اسرائیل، به معنی ناکامی است.»

او ادامه داد: «در حال حاضر نیروهای این رژیم در محور نتزاریم که جنوب غزه را از شمال و مرکز آن جدا می‌کند، در معرض فشار بسیار سنگین نیروهای فلسطینی هستند. این محور در حال حاضر محل فعالیت ستادی اسرائیل، کنترل ترددها از شمال و مرکز به جنوب غزه و یک نقطه راهبردی است. دیروز اسرائیل اعلام کرد که ۵ هلی‌کوپتر برای تخلیه مجروحان از محور نتزاریم و اطراف آن اعزام شدند. این تحولات نشان می‌دهد که انگار هیچ اتفاقی از ابتدای این جنگ تاکنون نیفتاده است. با توجه به این ناکامی‌ها، جنگ روانی آغاز شده و شخص نتانیاهو در آن نقش‌آفرینی می‌کند.»

این کارشناس مسائل فلسطین ادامه داد: «دال مرکزی این بازی تهدید حمله به رفح است. رفح شهرستانی کوچک با ظرفیت ۲۷۰ هزار نفر است که در حال حاضر طبق آمار آنروا (آژانس امداد و کار سازمان ملل برای آوارگان فلسطینی وابسته به سازمان ملل) حدود یک‌ونیم میلیون نفر در آن ساکن هستند. به همین دلیل مقامات سازمان‌های بین‌المللی و رهبران کشورها به اسرائیل هشدار می‌دهند که حمله به این شهر و اطراف آن یک فاجعه را رقم خواهد زد.»

شمس‌الواعظین افزود: «از سوی دیگر، نتانیاهو سعی می‌کند که بر آمریکا فشار بیاورد. مسئله بازگشت اُسرای اسرائیلی اولویت بالایی برای دولت بایدن دارد. دلایل آن را نیز می‌توان فشار افکار عمومی، تظاهرات‌های دانشجویان و ضرورت فراهم‌سازی یک فضای آرام برای انتخابات ریاست‌جمهوری ماه نوامبر دانست. اکثر نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که وضعیت بایدن رو به پایین است. تمام این عوامل باعث شده است که اسرائیل مذاکرات مربوط به یک آتش‌بس با جنبش حماس را بپذیرد اما می‌خواهد شکست احتمالی آن را به گردن حماس بیاندازد. این بازی از سوی اسرائیل سابقه طولانی دارد و آن‌ها معمولاً چالش را به حوزه حریف منتقل می‌کنند. این انتقال چالش از طریق بالا بردن سقف خواسته‌های تل‌آویو انجام می‌شود.»

این تحلیلگر مسائل منطقه در توضیح عملیات روانی اسرائیل برای به دست گرفتن فضای مذاکرات گفت: «درحالی‌که ویلیام برنز، رئیس سازمان سیا در قاهره حضور دارد و نمایندگان حماس و قطر نیز در مصر حاضر هستند، ناگهان در اسرائیل خبری به نقل از یک مقام بلندپایه سیاسی که با توجه به ادبیات به‌کاررفته، احتمال می‌دهم شخص نتانیاهو باشد، منتشر می‌شود که در هر صورت حمله به رفح انجام خواهد شد. این خبر در واقع پیغام به حماس است که ما بازی را به هم می‌زنیم و تو هم میز مذاکره را ترک کن. در صورت وقوع این اتفاق، از سوی دیگر جنگ رسانه‌ای ادامه پیدا می‌کند و اعلام می‌شود که حماس اهل پایان جنگ و آتش‌بس نبود.

چنین بازی‌ای در حال حاضر جریان دارد. آمریکایی‌ها نیز به کمک اسرائیلی‌ها آمدند؛ نمود این کمک را باید در گزارش واشنگتن‌پست دید که خبر از بررسی احتمال اخراج حماس و بستن دفتر سیاسی این جنبش از قطر داد. تمام این اخبار که در شب آغاز مذاکرات قاهره مخابره شده، نشان‌دهنده جریان داشتن بازی مذکور است. هدف از این بازی آن است که یا حماس شرایط اسرائیل را بپذیرد یا مذاکره را رها کند. حماس تنها برگ برنده‌ای که در دست دارد، اُسرا هستند. معتقدند اگر اُسرا را تبادل کنند و جنگ ادامه پیدا کند، فایده‌ای ندارد. بنابراین ممکن است که تن به عقب‌نشینی بدهند.»

او ادامه داد: «عدم اعزام هیئت اسرائیلی به بهانه اینکه واکنش حماس به پیشنهاد اسرائیل هنوز به دست تل‌آویو نرسیده، علامت می‌دهد که اسرائیل احتمالاً قصد برهم زدن این گفت‌وگوها را دارد. حماس دست اسرائیل را خوانده است. احتمالاً مصر نیز از این مسئله اطلاع دارد. توپ در زمین اسرائیل است و باید منتظر بمانیم و ببینیم نتیجه این مذاکرات چه می‌شود.»

شمس‌الواعظین تاکید کرد: «بخش زیادی از خواسته‌های حماس به دلیل فشارهای آمریکا به اسرائیل، مورد پذیرش قرار گرفته است. اخبار حاکی از آن است که تنها دو مسئله در میان باقی‌ است که احتمالاً در مراحل بعدی پیگیری شود. یکی مسئله توقف دائم جنگ و تجاوز اسرائیل؛ مورد دوم نیز عقب‌نشینی از محور نتزاریم است. شنیده‌ها حاکی از آن است که اسرائیل این مسائل را قابل مذاکره دانسته است. اما باید به یک حقیقت توجه کرد. اسرائیلی‌‌ها هیچ وقت در مذاکرات قابل اعتماد نیستند. نه‌فقط امروز، بلکه در تمام مذاکراتی که تاکنون با جنبش حماس انجام داده‌اند، همین‌طور بوده‌اند.

مسئله رفع محاصره غزه همیشه در مذاکرات دو طرف مطرح بوده اما تاکنون اتفاق نیفتاده است. حماس با شناختی که از اسرائیل دارد، سعی می‌کند که وضعیت خود را در ارتباط با میانجی‌گران مدیریت کند. فکر می‌کنم که طی این روزها شاهد تحولات مهمی خواهیم بود. به‌طور خلاصه، اسرائیل سعی می‌کند تا حد ممکن امتیاز بگیرد و شکست احتمالی را به گردن حماس بیاندازد. البته اسرائیل تنها در صورتی می‌تواند امتیاز بگیرد که حماسی‌ها شرایط پیشین آن‌ها یعنی آتش‌بس موقت، تبادل تعداد کمی از اُسرا و خارج شدن اُسرای فلسطینی از غزه را بپذیرند. حماس به‌هیچ عنوان این شرط را نمی‌پذیرد. چون این به معنای نقطه آغاز آواره‌سازی است. حماس با علم به این بازی و مسائل به قاهره وارد شده و مذاکرات را آغاز کرده است.»

این تحلیلگر مسائل منطقه افزود: «بسیاری از کارشناسان معتقدند که اسرائیل حمله به رفح را به اهرم فشار علیه حماس و آمریکا برای گرفتن امتیازهای بیشتر تبدیل کرده است. در حال حاضر بحث پیگرد قضایی سران نظامی و سیاسی اسرائیل و در رأس آن‌ها نتانیاهو مطرح شده و اسرائیل و رسانه‌های آن به‌طور غیرمستقیم دولت بایدن را به نشان دادن چراغ سبز به دادگاه لاهه متهم می‌کنند. چراکه اختلاف‌نظرهای زیادی میان بایدن و نتانیاهو وجود دارد که البته این ادعا از سوی واشنگتن تکذیب شده است.»

این روزنامه‌نگار پیشکسوت با اشاره به تهدیدها در خصوص حمله به رفح، اضافه کرد: «حمله به رفح چیزی را عوض نخواهد کرد و به غیر از ویرانی هیچ چیز بر جای نخواهد گذاشت. ویران‌سازی یکی از راهبردهای جدایی‌ناپذیر اسرائیل است. ویران‌سازی گام اول اسرائیل در تمام جنگ‌ها است. آن‌ها سعی می‌کنند با ویران کردن خانه‌ها و زیرساخت‌ها، طرف مقابل خود را درگیر چالش‌هایی فراتر از جنگ کنند. اسرائیل فاقد عمق استراتژیک جغرافیایی بوده و در تمام جنگ‌ها تا همین امروز راهبرد ویران‌سازی را در دستور کار قرار داده است. آن‌ها موازنه قدرت را با این راهبرد به دست می‌آورند. رفح آخرین کارت نتانیاهو است و اگر با ناکامی مواجه شود، پایان خط سیاسی او خواهد بود.»

عکس: Reuters