خالی ماندن ۴۰ درصدی سد ها

گروه خبر: طبق آمار رسمی اعلام‌شده از سوی دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور با وجود بارش‌های بهاری در فروردین و با وجود پر شدن 60درصدی سدها اما 40 درصد آنها خالی بوده و ورودی سدهای کشور ۱۰ درصد کاهش داشته است. طبق پیش‌بینی سازمان هواشناسی بارش‌ها همچنان ادامه خواهد داشت و بارش‌های سیل‌آسا در استان‌های هرمزگان، فارس، سیستان و بلوچستان، کرمان و بوشهر ادامه دارد و هشدار سطح قرمز صادر شده است.

از ابتدای سال آبی (اول مهر) تا 25 فروردین ارتفاع بارش‌های جوی کشور به معادل 170/2 میلی‌متر رسید. این ارتفاع بارندگی نسبت به میانگین دوره‌های مشابه درازمدت 16 درصد و به میزان 203/1 میلی‌متر کاهش و نسبت به دوره مشابه سال آبی گذشته 4درصد به مقدار 178/1 میلی‌متر کاهش یافته است. برخی از استان‌ها نیز با افزایش بارش‌ها روبه‌رو بودند. استان همدان 314/1 میلی‌متر، استان گلستان 375/6 میلی‌متر، استان آذربایجان شرقی به میزان 220/6 میلی‌متر، استان آذربایجان غربی به ارتفاع 321/2 میلی‌متر و استان ایلام به ارتفاع 428/9 میلی‌متر نسبت به سال قبل افزایش بارش داشته‌اند.

وضعیت سدهای کشور

روز 25 فروردین امسال در تشریح وضعیت سدهای مهم کشور اعلام شد؛ میزان ورودی مخازن کل کشور معادل 22/89 میلیارد متر مکعب بوده که در قیاس با سال گذشته که عددی معادل 25/57 میلیارد مترمکعب بوده ۱۰ درصد کاهش داشته است. همچنین میزان کل خروجی سدهای کشور نیز نسبت به سال قبل تفاوتی نداشته است. حجم آب موجود در مخازن به 30/08 میلیارد مترمکعب رسیده که نسبت به سال قبل (30/5 میلیارد متر مکعب) تفاوت زیادی نداشته و 60 درصد سدهای کشور تا 25 فروردین پر شده است.

آب ورودی به سدهای کشور از ابتدای سال آبی (اول مهر 1402) تا ۲۵فروردین به رقم 22/89 میلیارد مترمکعب رسیده اما در سال آبی گذشته ورودی سدها 25/75 میلیارد مترمکعب بوده است. در حقیقت ورودی سدهای کشور ۱۰ درصد کاهش داشته است. از ابتدای سال آبی (اول مهر ۱۴۰۲) تا ۲۵ فروردین‌ماه 14/55 میلیارد مترمکعب آب از سدها خارج شده که خروج آب از سدها کاهش یافته است. از ابتدای مهر ۱۴۰۱ تا آخر شهریور ۱۴۰۲ در مجموع 14/61 میلیارد مترمکعب آب از سدها خارج شده بود. سدهای ارس در آذربایجان شرقی، شهید قنبری در استان آذربایجان غربی، کوثر در کهگیلویه و بویراحمد، رودبار در استان لرستان و دو سد ایلام و قشلاق در استان کردستان ۱۰۰ درصد پر شدند. در حال حاضر ۸ سد دیگر دوستی و طرق در استان خراسان رضوی، پانزده خرداد در حوضه قمرود، نهرین در خراسان جنوبی، رودبال داراب در استان فارس، تنگوییه در سیرجان استان کرمان، ساوه در استان مرکزی و چاه نیمه‌های استان سیستان و بلوچستان کمتر از ۲۰ درصد آب دارند.

حیدر داوودیان، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران در پی بارندگی‌های اخیر از افزایش حدود هفت میلیون مترمکعبی آب در ذخایر سدهای مازندران خبر داده و گفت: «۲۶ فروردین پارسال مجموع آب ذخیره‌شده در سدهای مازندران ۱۴۸ میلیون مترمکعب بود. اما اکنون با توجه به بارندگی‌های مناسبی که در پاییز و زمستان پارسال داشتیم شاهد رشد ۵۳ درصدی این شاخص آبی در استان هستیم. مجموع آورد رودخانه‌های مهم استان از ابتدای سال آبی - مهر ۱۴۰۲- تاکنون یک هزار و ۱۷۰ میلیون مترمکعب است که نسبت به سال گذشته ۳۸ درصد افزایش دارد. اما نسبت به دوره درازمدت کاهش ۲۶ درصدی را نشان می‌دهد.»

همچنین داریوش حسن‌نژاد، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان از پر شدن 2 درصدی مخازن سدهای لرستان نسبت به مدت مشابه سال گذشته خبر داده و گفت: «درپی بارش نزولات جوی در سال جاری، هم‌اکنون 43 درصد از مخازن سدهای لرستان پر است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته 2درصد افزایش نشان می‌دهد.»

امیدواری برای افزایش ذخیره سدها

طبق پیش‌بینی سازمان هواشناسی، از صبح سه‌شنبه (28 فروردین) تا اواخر روز چهارشنبه (29 فروردین) فعالیت سامانه بارشی تشدید خواهد شد که موجب بارش شدید باران، رعدوبرق، وزش باد شدید، گردوخاک و تگرگ می‌شود. این سامانه روز سه‌شنبه هرمزگان، جنوب فارس، جنوب غرب و غرب سیستان و بلوچستان، نیمه جنوبی کرمان و بوشهر را در برمی‌گیرد و روز چهارشنبه به نیمه جنوبی سیستان و بلوچستان محدود می‌شود. بالا آمدن ناگهانی سطح آب رودخانه‌ها، آبگرفتگی معابر به صورت گسترده، سیلابی شدن مسیل‌ها و رودخانه‌های فصلی، سرریز سدها، رعدوبرق و تگرگ، انسداد راه‌ها و احتمال تخریب پل از مخاطرات این سامانه محسوب می‌شود که سازمان هواشناسی پیش‌بینی کرده و درباره آن هشدار داده است.

بارش‌ها 21 درصد زیر خط نرمال

احد وظیفه، رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی کشور در گفت‌وگو با هم‌میهن با تشریح شرایط آتی پرشدگی سدهای ایران، تاکید کرد: «برخی از مناطق کشور شرایط مطلوبی دارند. گزارشی که وزارت نیرو منتشر می‌کند عمدتاً آمار سدهاست. بخش زیادی از سدهایی که ظرفیت میلیارد مترمکعبی دارند در غرب و جنوب غرب ایران قرار گرفته است و ظرفیت آن مهم‌ترین ذخائر آبی کشور هستند. اکثر سدهای مرکز کشور (به جز زاینده‌رود) ظرفیت پایینی دارند.»

او با بیان اینکه شرایط آبی در غرب و جنوب غرب کشور بد نیست، افزود: «درست است میزان بارندگی در استان کهگیلویه و بویراحمد و لرستان به حد نرمال نرسیده است اما کمتر از 20 درصد با حد نرمال فاصله دارد. شرایط بارندگی در ایلام و آذربایجان غربی تقریباً نزدیک به نرمال و کرمانشاه که سرشاخه برخی از سدهاست، بیش از نرمال است. همدان اندکی بالاتر از نرمال است. اگر به سمت مرکز کشور برویم، بارندگی‌ها در استان اصفهان تا قم حدود 20 درصد است و تهران نیز نزدیک به 40 درصد است. قزوین، خراسان رضوی و سمنان حدود 43درصد زیر نُرم است.»

وظیفه با اشاره به اینکه روز سه‌شنبه تا چهارشنبه برخی از استان‌ها بارش خوبی را شاهد خواهند بود، گفت: «جنوب فارس، بوشهر و هرمزگان بارش‌های خوب دارند و بخشی از ظرفیت خالی آنها پر می‌شود اما ظرفیت خالی قابل ملاحظه‌ای خواهند داشت. در نتیجه شاخص ظرفیت سدها گویای وضعیت تمام کشور نیست و عمدتاً به نوار جنوب غرب تا غرب سوق پیدا می‌کند. بارندگی در خراسان رضوی 45 درصد زیر نُرم است و سد دوستی با توجه به محدودیت آبی در هریرود (به دلیل سدی که طالبان زده است) 4 تا 5 درصد آب دارد. ظرفیت پرشدگی تمام سدهای تهران به بالای 20درصد نمی‌رسد. بنابراین شاخص سدها گویای وضعیت منطقه‌ای است.»

رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی کشور در پاسخ به این سوال که چقدر با حد نرمال در کشور فاصله داریم؟ تاکید کرد: «در حال حاضر بارش‌ها 21درصد با حالت نرمال فاصله دارد. در برخی استان‌ها بالای حد نرمال، در برخی استان‌ها حالت نرمال اما غالب استان‌ها زیر حد نرمال هستند و عدد 21درصد میانگین کشوری است.»

وظیفه در پیش‌بینی بارندگی در ماه‌های پیش‌روی بهار و تابستان، گفت: «در تابستان 1401 بارندگی‌های خوبی را شاهد بودیم و حتی تهران سیل آمد. اما سال گذشته (1402) شرایط بارندگی اصلاً مطلوب نبود. امسال به نظر می‌آید نسبت به سال 1402 شرایط بارندگی بهتری را شاهد خواهیم بود اما بارش‌های تابستانه در ایران نداریم و بسیار کم است که 5درصد بارش‌های سال را تشکیل می‌دهد. بنابراین روی بارش‌های تابستانه نمی‌شود حساب کرد. در غرب و جنوب کشور بارش‌های تابستانه وجود ندارد اما شرق هرمزگان، جنوب سیستان و بلوچستان و جنوب شرق کرمان شاهد بارش‌های موسمی هستیم. به نظر می‌رسد امسال به دلیل شرایط بهتری که وجود دارد شاهد بارش‌های خوبی خواهیم بود. در سواحل شمالی کشور نیز از خردادماه تا شهریور بارش‌های خوبی دریافت خواهیم کرد. نوار شمالی آذربایجان شرقی و غربی هم بارش‌های تابستانه دارند.»

او با اشاره به اینکه بین سه‌شنبه تا پنجشنبه بارش‌های خوبی را در نوار جنوبی کشور داریم، تاکید کرد: «طبق پیش‌بینی‌ها مابقی نقاط کشور طی دو هفته آینده بارش‌های قابل ملاحظه‌ای ندارد. ضمن آنکه کم‌بارشی‌ها طی روزهای آتی عدد منفی نسبت به نرمال بارش در استان‌های کم‌بارش را منفی‌تر می‌کند و احتمالا تهران طی دو هفته به بیش از منفی 40درصد برسد.»

وظیفه در پاسخ به این سوال که نگرانی‌ای از شرایط آبی در فصل گرما وجود دارد؟ گفت: «بله. باید نگران باشیم به‌ویژه به صورت منطقه‌ای. نگرانی‌ها برای تهران، سمنان، خراسان رضوی و استان قزوین بیشتر است. استان قزوین منطقه‌ کشاورزی است و مصرف تابستانه آب آن بسیار زیاد است درحالی‌که بارندگی آن 40درصد زیر نرمال است. سال آبی تقریباً در حال اتمام است چراکه تابستان و ماه خرداد بارندگی زیادی را شاهد نخواهیم بود. بارش فروردین دو برابر اردیبهشت و بارش خرداد کمتر از نصف بارش در اردیبهشت است. انتهای اردیبهشت سامانه بارشی به جنوب نفوذ نمی‌کند مگر در موارد استثنا. بنابراین پنجره بارش از این پس محدودتر می‌شود بنابراین باید نگران تامین آب در استان‌هایی باشیم که به آن اشاره شد. ضمن آنکه به دلیل برداشت بی‎رویه از سفره‌های زیرزمینی، در این استان‌ها شاهد فرونشست‌ها هستیم. به‌عنوان مثال دشت ورامین در جنوب تهران سالیانه 10 تا 15 سانتی‌متر فرونشست دارد و دشت مشهد در غرب مشهد، در حال فرونشست است.»