دولت دغدغه حقابه هیرمند ندارد

اکوسیستم سیستان و تالاب هامون بیش از دو دهه از خشکسالی، سوءمدیریت منابع آبی و خشکسالی تصنعی حاصل از سدسازی‌های کشور همسایه، دوست و برادر (افغانستان) آسیب دیده و عدم وجود دیپلماسی فعال، نبود دغدغه دولتمردان، رویکردهای پیچیده و درهم‌تنیده هیدروپلیتیکی افغانستان و ضعف جامعه مدنی موجب شده که جامعه سیستان چنین رویکردی را به صورت ناخودآگاه بپذیرند.

عدم تشکیل کمیساریای آب هیرمند در وزارت نیرو به مدت ۱۷ سال، مواضع ضعیف ایران در قبال سدسازی‌های افغانستان، نادیده گرفتن موضوع حقابه در معاهده سه‌جانبه ایران، هند و افغانستان و ضعف‌ در حوزه دیپلماسی آب و محیط زیست بارزترین مثال‌هایی است که نشان از عدم وجود دغدغه در رویکرد دولت‌های مختلف داشته و دارد.

دولت سیزدهم در مقام شعار سعی دارد وجهه ایده‌آلی از خود نشان دهد. مسئله حقابه هیرمند بارها توسط مقامات مختلف دولت از جمله رئیس دولت مطرح شده و ابراهیم رئیسی هر بار دستوراتی را خطاب به وزرای خارجه و نیرو صادر کرد. اگر سفر بدون دستاورد وزیر نیرو به افغانستان را فاکتور بگیریم سایر مواضع دولت در حد شعار بوده و هیچ‌گاه جامه عمل نپوشیده است؛ به‌عنوان مثال می‌توان به هشدار رئیس‌جمهور به طالبان اشاره کرد. موضع ضعیف غالب نمایندگان سیستان و بلوچستان در قبال حقابه ایران از رودخانه هیرمند یکی از علت‌های اصلی عملی نشدن وعده دولت در حوزه دیپلماسی آب است. عدم پیگیری مستمر، مماشات با وزرای مربوطه از قبیل اقناع مشروط و بسنده کردن به یک نطق آن هم به‌خاطر آرام کردن افکار عمومی باعث شده وعده‌های دولت در این خصوص از شعار فراتر نرود. نمایندگان مجلس در مصاحبه‌ها و نطق‌های خود بر ضرورت استفاده از اهرم‌های فشار و مطرح کردن این مهم در شورای عالی امنیت ملی سخن به میان می‌آورند، اما یا توان چانه‌زنی در خصوص تحقق این مهم را ندارند یا اینکه یقین دارند که وعده‌های دولتی به‌خاطر یکسری ملاحظات از قبیل اهمیت تراز تجاری با افغانستان در شرایط تحریم هیچ‌گاه محقق نمی‌شود. دو دهه خشکسالی و یا شبه‌خشکسالی باعث شده تا عامه مردم این وضعیت را به‌رغم از بین رفتن کشاورزی، دامداری، محیط زیست و معیشت‌شان بپذیرند، این مسئله موجب شده تا مطالبه حقابه رودخانه هیرمند توسط مردم از دولتمردان نسبت به سایر استان ضعیف‌تر باشد.

اهالی سیستان تابستان سختی را گذراندند و تابستان سخت‌تری را پیش رو خواهند داشت، به دلیل عدم ورود آب به چاه‌نیمه‌ها، بحران تأمین آب شرب سالم، عدم آبگیری پهنه تالاب هامون و دستکاری‌های انسانی مانند احداث کانال حدود ۲۵کیلومتری در بستر تالاب و متعاقب آن افزایش میزان گرد و غبار، معضلاتی است که دامن‌گیر سیستانی‌ها شده است. روز جهانی تالاب‌ها سالیانه در تاریخ ۲ فوریه برگزار می‌شود. هدف از برگزاری روز جهانی تالاب‌ها، افزایش آگاهی جهانی در مورد نقش حیاتی تالاب‌ها برای مردم و سیاره است.

اداره کل حفاظت محیط‌زیست سیستان و بلوچستان به‌رغم وجود تالاب‌های خشک بین‌المللی هامون و تالاب جازموریان، هیچ برنامه‌ای برای جلب توجه مجامع بین‌المللی در این روز تدارک ندیده است! و صرفاً به برگزاری جلسه با فعالان این حوزه و حضور در میان هامون‌نشینان بسنده کرد. جنگ آبی منطقه‌ای که ترکیه، اسرائیل و افغانستان با همکاری هم‌پیمانان علیه همسایگان خود آغاز کردند، علاوه بر به مخاطره افتادن امنیت آبی و غذایی موجب تهدیدات زیست محیطی از جمله افزایش میزان گرد و غبار شده است، افغانستان علاوه بر سدسازی در حوضه آبریز هیرمند که منجر به افزایش معضل گرد و غبار در حوزه سیستان و پاکستان شده، تاثیرات زیست محیطی احداث دو فاز کانال قوش‌تپه علاوه بر تاثیرگذاری بر امنیت آبی و زیست‌محیطی بر کشورهای آسیای مرکزی، شمال شرق ایران را مملو از گرد و غبار خواهد کرد.