اسرائیل بار دیگر میخواهد منطقه را در آستانه جنگ قرار دهد
جنگافروزان سیریناپذیر
حمله موشکی به بلندیهای جولان که سالهاست تحت اشغال اسرائیل قرار دارد، نگرانیها از وقوع یک جنگ همهجانبه میان اسرائیل و حزبالله لبنان را بهطور چشمگیری افزایش داده است. هم اسرائیل و هم حزبالله لبنان در مواضع خود تأکید کردهاند که تمایلی برای ورود به چنین جنگی ندارند اما برای آن آماده هستند.
اسرائیل روز یکشنبه ۲۸ جولای ضمن متهم کردن حزبالله لبنان به دست داشتن در حمله موشکی به یک زمین فوتبال در بلندیهای جولان که به کشته شدن ۱۲ نفر منجر شد، اعلام کرد که ضربه سختی به این گروه لبنانی وارد خواهد کرد. حزبالله هر گونه مشارکت در حمله به مجدلالشمس را که خونبارترین اتفاق در اسرائیل از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ به این سو بوده، رد میکند. برخی رسانهها در اسرائیل، خطای سیستم گنبد آهنین را عامل احتمالی این حادثه در مجدلالشمس میدانند.
اوجگیری تنشها
درگیری میان حزبالله لبنان که یکی از گروههای مقاومت در منطقه خاورمیانه محسوب میشود و اسرائیل، قدمتی طولانی دارد اما تشدید تنشها که به درگیریهای کنونی میان دو طرف منجر شده به تحولات پس از ۷ اکتبر سال گذشته باز میگردد. حزبالله لبنان در آن زمان هشدار داده بود در صورتی که اسرائیل حمله زمینی به شهر غزه را آغاز کند، به مقابلهبهمثل خواهد پرداخت و سرزمینهای اشغالی را هدف حملات خود قرار خواهد داد.
اسرائیل بهرغم این هشدارها و همچنین درخواستهای متحدان غربیاش مبنی بر صرفنظر کردن از حمله زمینی به غزه، نیروهای خود را وارد این شهر کرد. کشتار بیرحمانه غیرنظامیان و بهویژه زنان و کودکان واکنشهای زیادی را در منطقه برانگیخت و حزبالله لبنان نیز تلاش کرد با حملاتی پراکنده از شمال سرزمینهای اشغالی، اسرائیل را برای پایان دادن به جنگ در غزه تحت فشار قرار دهد.
در حمله راکتی روز شنبه به محله مجدلالشمس در مناطق تحت اشغال اسرائیل در بلندیهای جولان، دستکم ۱۲ نفر کشته و ۱۹ نفر مجروح شدند. کشتهشدگان اکثراً نوجوانانی بودند که در یک زمین فوتبال در حال بازی بودند. حزبالله قویاً اتهام دست داشتن در این حمله را رد کرده و دولت لبنان هم خواستار تحقیقات بینالمللی درباره این حمله موشکی شده است.
همزمان عصر یکشنبه تصویر تشکیل جلسه فوری کمیته امنیت ملی دولت اسرائیل با حضور بنیامین نتانیاهو منتشر شد. بنیامین نتانیاهو بعد از اتمام این جلسه گفت، کابینه امنیتی اسرائیل درباره «چگونگی» پاسخگویی به این حمله موشکی و «زمانبندی» رایزنی کرده و به نخستوزیر و وزیر دفاع اسرائیل اختیارات لازم را داده است. مجدلالشمس، شهرکی در بلندیهای جولان است که حدود ۲۵ هزار نفر از عربزبانهای دروزی در آن زندگی میکنند. ایران هم نسبت به «عواقب پیشبینینشده» حمله احتمالی اسرائیل به حزبالله لبنان هشدار داده است. ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران با اشاره به بیانیه حزبالله لبنان درباره حمله به مجدلشمس، این حمله را «یک سناریوی ساختگی» اسرائیل برای «انحراف افکار عمومی و توجهات جهانی» از جنگ غزه خوانده است. او اسرائیل را «مسئول قطعی و اصلی پیامدها و واکنشهای پیشبینینشده» دانست و نسبت به «توسعه دامنه بیثباتی، ناامنی و آتش جنگ در منطقه» هشدار داد.
با این حال، نباید از تاریخچه درگیریهای مستقیم حزبالله لبنان و اسرائیل غافل شد. دو طرف جنگهای مستقیم زیادی با هم داشتهاند که آخرین آنها به سال ۲۰۰۶ میلادی و جنگ ۳۳ روزه بازمیگردد. اسرائیل، همواره در سالهای اخیر حزبالله را بهعنوان بزرگترین تهدید علیه امنیت خود میدید و افزایش روزافزون قدرت نظامی و تجهیزاتی این گروه را زیر نظر داشت.
ایدئولوژی حزبالله لبنان نیز بر مبنای مقاومت در برابر ظلم و اشغالگری اسرائیل بنا شده است. این گروه در سال ۱۹۸۲ یعنی زمانی که جنوب لبنان به اشغال اسرائیل درآمد تأسیس شد و سلسلهجنگهای مسلحانه و نامنظمی را با اسرائیل آغاز کرد که در نهایت به خروج اشغالگران اسرائیلی از خاک لبنان در سال ۲۰۰۰ منجر شد.
پیش به سوی جنگ همهجانبه؟
از نظر منطقی، جنگ همهجانبه به نفع هیچکدام از طرفین نیست. دو مقام رژیم اسرائیل روز دوشنبه ۲۹ جولای به خبرگزاری رویترز گفتهاند که اسرائیل میخواهد به حزبالله لبنان «ضربه بزند» اما خواهان یک جنگ همهجانبه نیست. دو مقام دفاعی و دیپلماتیک دیگر از رژیم اسرائیل هم به این خبرگزاری اعلام کردهاند که پیشبینی میکنند اقدام اسرائیل به جنگ همهجانبه منجر نشود. روزنامه اسرائیلی یدیعوت آحارانوت هم در گزارشی نوشته است اسرائیل قصد دارد اقدامی «محدود اما مؤثر» انجام دهد.
در مقابل حزبالله لبنان نیز ضمن رد نقش داشتن در حمله به مجدلالشمس، اعلام کرده است که پاسخ هر حملهای از جانب رژیم اسرائیل را خواهد داد. به باور تحلیلگران، حزبالله سالهاست که خود را برای حمله احتمالی اسرائیل آماده میکند و حریفی دستوپابسته در برابر این رژیم نخواهد بود. شبکه خبری سیانان مینویسد: «براساس تخمینهای اسرائیل، حزبالله در حال حاضر بیش از ۱۵۰ هزار موشک و راکت در اختیار دارد و از ماه اکتبر سال گذشته تاکنون حدود ۵ هزار فروند از این موشکها و راکتها را شلیک کرده است.» به نوشته سیانان، اسرائیل طی این مدت از پیچیدگی حملات حزبالله شگفتزده شده است؛ حملات متعدد و «بسیار دقیق» به اهدافی در اسرائیل، ساقط کردن پهپادهای پیشرفته اسرائیلی و هدف قرار دادن سامانههای گنبد آهنین از جمله اقداماتی بوده که نگرانیها در اسرائیل را پیرامون توان نظامی حزبالله تشدید کرده است.
علاوه بر توان تسلیحاتی، حزبالله از توان انسانی بالایی هم برخوردار است. به گفته سیدحسن نصرالله این گروه در حال حاضر بیش از ۱۰۰ هزار نفر رزمنده دارد که تجربیات میدانی زیادی هم در سالهای اخیر کسب کردهاند.
همچنین برخلاف غزه که در محاصره کامل اسرائیل قرار دارد، لبنان در همسایگی خود کشورهایی مانند سوریه و عراق را دارد که رابطهای با اسرائیل ندارند و این موضوع به حزبالله این امکان را میدهد که در صورت حمله احتمالی از کمکهای متحدان خود بهرهمند شود.
این دلایل باعث میشود وقوع یک جنگ همهجانبه بعید به نظر برسد با این حال، یک مسئله همچنان وقوع جنگ را محتمل میسازد؛ اقدامات غیرمنطقی نتانیاهو و متحدانش برای باقی ماندن در قدرت. نتانیاهو بهویژه در طول جنگ غزه نشان داد که برای باقیماندن در قدرت از هیچ هزینهای دریغ نخواهد کرد.
روزنامه نیویورکتایمز در تحلیلی پیرامون این مسئله نوشته است: «یک جنگ بزرگ با حزبالله میتواند فرصتی را در اختیار سیاستمداران اسرائیل قرار دهد که در داخل بگویند در حال دور کردن حزبالله از مرزها هستند. اما بسیاری از تحلیلگران به دستیافتنی بودن این هدف بدبین هستند. این رویکرد یک قمار بزرگ خواهد بود چراکه تعدادی از ژنرالهای ارشد اسرائیل بهطور خصوصی گفتهاند که باور دارند سربازان آنها برای یک جنگ بزرگتر آماده نیستند و در زمینه تجهیزات نیز کمبودهای زیاد مهمات و برخی تجهیزات کلیدی گزارش شده است.»
مذاکرات در جریان است؟
هرچند ایالات متحده به شدت از اسرائیل حمایت میکند اما جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی این کشور روز دوشنبه ۳۰ جولای اعلام کرد که «معتقدیم که هنوز زمان و فضا برای دست یافتن به راهحل دیپلماتیک به منظور جلوگیری از تشدید تنش میان اسرائیل و حزبالله وجود دارد.»
نشریه فارنافرز نیز در تحلیلی ضمن اشاره به در جریان بودن مذاکرات میان حزبالله و اسرائیل نوشته است: «در مذاکرات اسرائیل از حزبالله خواسته است که حدود ۱۰ کیلومتر از مرز لبنان عقبنشینی کند و یک منطقه حائل در این فضا ایجاد شود. حزبالله هم در مقابل از اسرائیل خواسته تا به تجاوز به حریم هوایی لبنان پایان دهد. با توجه به استفاده مداوم اسرائیل از این فضا برای جاسوسی و حمله به سوریه، پذیرش چنین خواستهای از سوی اسرائیل بعید خواهد بود.»
فارنافرز نوشته است که با توجه به این وضعیت تنها در صورتی میتوان انتظار داشت مذاکرات پیشرفتی داشته باشد که مذاکرات آمریکا با کشورهای عربی و اسرائیل برای پایان دادن به جنگ در غزه نتیجهای داشته باشد.
براساس گزارشها، دستیابی به توافق در خصوص غزه نزدیک است اما همچنان سنگاندازیهای نتانیاهو در این مسیر ادامه دارد. کانال ۱۳ اسرائیل گزارش داده است که یوآو گالانت، وزیر جنگ رژیم اسرائیل در نشست روز یکشنبه کابینه جنگ این رژیم برای بررسی چگونگی پاسخ به حزبالله لبنان، بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر این رژیم را متهم کرد که با تعیین شرطهای جدیدی برای توافق تبادل اُسرا و برقراری آتشبس در نوار غزه، فرصت دستیابی به توافق را از بین میبرد. گالانت در نشست کابینه جنگ گفت، «اگر نمیخواهیم با انتقال به شمال (انتقال ساکنان غزه از جنوب نوار غزه به شمال آن) موافقت کنیم این امر امکانپذیر است اما فرصت را از دست خواهیم داد ما قبلاً تصمیم گرفتیم که با این مسئله موافقت کنیم و اگر این اتفاق نیفتد، توافقی در کار نخواهد بود.»
به گزارش الجزیره، امانوئل مکرون، رئیسجمهور فرانسه نیز در تماس تلفنی با بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر رژیم اسرائیل مراتب نگرانی خود را از تشدید درگیریها میان اسرائیل و لبنان اعلام کرد. رئیسجمهور فرانسه در این تماس تاکید کرد که پاریس هر آنچه بتواند انجام خواهد داد تا مانع از وقوع منازعه جدید در منطقه شود.
رجب طیب اردوغان، رئیسجمهور ترکیه نیز روز یکشنبه تهدید کرد نیروهایی را به اسرائیل اعزام خواهد کرد تا به حمایت از فلسطینیها مداخله کنند. حزبالله لبنان اعلام کرده پرتاب موشک و راکت را در صورت توقف جنگ در غزه متوقف خواهد کرد و چشم امیدها در این زمینه به مذاکرات آتشبس در جنگ غزه است.
