مسعود دانشمند عضو با سابقه اتاق ایران:
دولت تعطیلات را یکسانسازی کند
تقریباً هیچیک از فعالان اقتصادی با تعطیل شدن پنجشنبهها موافق نیست. فعالان معتقدند تعطیل بودن پنجشنبه در کنار اختلاف زمانی مزید بر علت شده است که نتوانند بیشتر از دو روز و نیم به تعامل با جهان بپردازند. مسعود دانشمند، عضو باسابقه اتاق ایران، در همین باره میگوید: دولت باید تعطیلات را یکسانسازی کند.
*بخش خصوصی بیشتر موافق تعطیل شدن یک روز در هفته است یا دو روز؟
باید نگاه کنیم که تعطیلات یکروزه برای محیط کسبوکار مناسبتتر است یا دوروزه. نیروی کار برای کارآمدی بیشتر، نیاز به استراحت در طول روز دارد. همچنین باید زمان کافی برای استراحت در طول هفته را در اختیار داشته باشد. زمانی که برای رفت و آمد، تردد و جابهجایی در طول روز صرف میشود، هزینه انسانی و مالی است که منجر به ترافیک میشود. بنابراین و با توجه به این هزینهها، در شهر تهران روزانه ۴ میلیون نفر، سر کار میروند. اگر این ۴ میلیون نیروی کار، یک روز بیشتر استراحت کنند در هزینهها صرفهجویی شده و همچنین خودشان هم به استراحت میپردازند. به جز این، آلودگی تا حد زیادی کاهش مییابد. اکنون کشورهایی مانند ژاپن، به این فکر میکنند که بهتر است روزهای تعطیل خود را به جای دو روز، به سه روز افزایش دهند؛ زیرا به این باور رسیدهاند که با افزایش روزهای تعطیل، راندمان نیروی کار تا چه اندازه افزایش مییابد.
*بخش خصوصی نگران کم شدن ساعات کاری و کاهش پویایی فضای کسب و کار نیست؟
اگر بخواهیم نیروی کار ۴۰ ساعت در هفته را پر کند، تدابیری وجود دارد. مثلاً برخی پیشنهاد میدهند روزانه ده ساعت کار در سازمانها انجام شود.
*افزایش ساعت کاری در یک روز بازدهی را کاهش نمیدهد؟
اگر افراد روزی ۱۰ ساعت کار کنند اما سه روز تعطیلات داشته باشند، اتفاقاً بازدهی را افزایش میدهد. برخی کشورها میگویند نیروی کار به سه روز استراحت در خانه نیاز دارد. شما حساب ترافیک و کاهش آن را هم داشته باشید. کار پیوسته مزایای زیادی دارد و خستگی روزانه نیز با تدابیری، قابل حل است. با برخی اقدامات میتوان کاری کرد که کارکنان در روز خسته نباشند. چیزی که اهمیت دارد آن است که دو روز تعطیلی، در تمام دنیا قطعی شده است و راهحلهایی برای مشکل پیوستگی کار وجود دارد. خود من، معتقدم که سه روز استراحت برای نیروی کار تدبیر بهتری است. افراد شاغل باید بتوانند به مسائل فرهنگی، مسائل خانوادگی و تفریح بهطور تمام و کمال رسیدگی کنند. هر کس کار میکند، به مسائل فرهنگی، دید و بازدید دوستان و خانواده، تفریح، کتاب، سینما و تئاتر نیازمند است. همه اینها موجب با نشاط بودن افراد است و منجر به این میشود که کارآمدی آنها در محل کارشان، افزایش یابد.
*و بهتر است تعطیلات آخر هفته در چه روزهایی باشد؟
باید بررسی کرد که کدام دو روز، بهتر میتواند موجب کارآمدی یک روز کار در مجموع کشور شود. در محیط کسبوکار، برخی فعالیتها، کاملاً در کشور انجام میشوند و هیچ ارتباطی با دنیا ندارند. بیشتر کارخانههای تولیدی و معادن از این دست هستند که چندان نیازی به ارتباط با دنیای خارج ندارند. اینکه تعطیلات در روزهای پنجشنبه و جمعه باشد یا جمعه و شنبه هم برای این دسته از کسبوکارها، هیچ تفاوتی ایجاد نمیکند. در این مدل از کارها، تنها مهم است که دو روز تعطیلی، خیلی سریع تصویب شود. دسته دوم، بهگونهای دیگر اداره میشوند. زیرا کار آنان به امور بینالمللی گره میخورد و با کشورهای دیگر کار میکنند. این کسبوکارها باید حداکثر همپوشانی را با طرف خارجی داشته باشند زیرا احتیاج به طرف خارج دارند و باید با آنها، همپوشانی زیاد داشته باشند.
اگر تعطیلات کشور در روزهای پنجشنبه و جمعه باشد و روزهای شنبه و یکشنبه هم خارج از ایران تعطیل شود، تنها سهشنبه، چهارشنبه و پنجشنبه برای تعامل باقی میماند. با توجه به تفاوت زمان ایران با کشورهای شرق و غرب، عملاً نصف روز از دست میرود. پس همین سه روز هم تبدیل به دو روز و نصفی میشود و فقط دو روز و نیم کار داخل با خارج، همپوشانی دارد. اما اگر جمعه و شنبه تعطیل شود، دوشنبه، سهشنبه، چهارشنبه و پنجشنبه را در اختیار داریم. با توجه به اختلاف زمان، از چهار روز، سه روز و نیم همپوشانی کامل وجود دارد. بنابراین برای تعطیلات آخر هفته باید به همپوشانی زمان کار ایران با طرف تجاری و اقتصادی توجه کرد. با سازوکار فعلی، کشورهایی مانند چین و ژاپن و کره را هم از دست دادهایم. باید بدانیم که این کشورها در روزهای شنبه و یکشنبه تعطیل هستند. پس اگر جمعه و شنبه را بدون توجه به تعصبات تعطیل کنیم، سود کردهایم.
*دلیل مخالفتها با تعطیلی این دو روز چیست؟
در اسلام، برای روزهای جمعه سوره خاص و اعمال مخصوص داریم. این روز برای ما مهم است. این نکته کاملاً درست است و کسی هم نمیگوید جمعه تعطیل نباشد اما میتوانیم پنجشنبه سر کار برویم و به جای آن شنبه تعطیل باشیم. تعطیلی شنبه بهتر از تعطیلی پنجشنبه است. حال عدهای میگویند پنجشنبه نیز اعمال خاص خود را دارد که این اصلاً درست نیست.
اگر به روزهای هفته نگاه کنیم، هر روز یکسری اعمال خاص خود را دارد. هر ماه هم اعمالی دارد پس باید همه این روزها تعطیل شود؟ اینها بهانه است و ربطی به دین ندارد.
*برخی هم میگویند بخش خصوصی خودش روزهایی که نیاز دارد را در کسبوکار خود تعطیل کند زیرا عموم مردم به تعطیلی روزهای پنجشنبه عادت دارند. پاسخِ بخش خصوصی چیست؟
بخشی از مملکت ما تجارت خارجی دارد و نمیتوانیم بگوییم آن دسته که کار خارجی دارند شنبه تعطیل باشند و آن دسته از شرکتهایی که کار خارجی ندارند همان پنجشنبه سرکار نروند. نباید چنین ناهماهنگیای در کشور به وجود بیاید. قبل از انقلاب، زمانی که این بحث برای اولین بار در کشور مطرح شده بود، عدهای میگفتند بخش بینالملل وزارت نفت روز جمعه سر کار بیاید اما شنبه و یکشنبه تعطیل شود. مثلاً در بانک مرکزی بخش بینالملل شنبه تعطیل شود. این بینظمی قطعاً به ضرر کشور است. تصور کنید بخش بینالملل روزی فعالیت کند که بخش اداری تعطیل است یا نامهای از بخش دیگر در روزی که بخش بینالملل تعطیل است، نوشته شود. در صورتی که چنین شود، ارتباط بخشهای مختلف یک ارگان با یکدیگر، قطع میشود و کارها همگی به تعویق میافتند.
چنین اتفاقی فرقی با آنچه که امروز رخ میدهد، ندارد و طرح بیارزش میشود. به نظرم نباید با دست خودمان کاری کنیم که کشور به هم بریزد و یک مدل آنارشی در کار به وجود بیاید. اگر بگوییم مدرسهها پنجشنبهها در تعطیلی باشند اما ادارهها شنبه چه میشود؟ خانوادهها با بچهها چه کنند؟ اگر پنجشنبه پدر و مادر سر کار باشند اما فرزند به مدرسه برود چگونه سفر و تفریح داشته باشند؟ روزهایی که کودک تنهاست و خانواده سر کار هستند چه میشود؟ بچهای که به سن قابل قبولی نرسیده است و بالغ نیست، نیاز به نظارت و خدمات دارد.
نمیشود این همه کودک را به حال خود رها کرد. تعطیلات باید شکل و فرم واحد داشته باشد که دقیقاً کاراییهای مد نظر را انجام دهد. روزهای استراحت نباید خودش باعث استرس باشد و موجب آزردگی نیروی کار شود. باید بتوانیم اعلام کنیم که تعطیلات به طور قطعی و برای همه در چه روزهایی باشد. این قطعی نگاه کردن هم استدلال خود را دارد. چه روزی تعطیل باشد و چه روزهایی روز کار باشد؟ ناهماهنگی این روزها، کشور را بر موج نااطمینانی بیشتر سوار میکند. اگر همه روز شنبه تعطیل باشند آن کسانی که کار بینالملل دارند کار میکنند و آنها که ندارند هم مشکلی برای کار ندارند.
*در آخر برخی مخالفان طرح دو روز تعطیل در هفته میگویند که چنین طرحی برای کارگران روزمزد مسئلهدار است. این مشکل تا چه اندازه قابل حل است؟
کارگران روزمزد همگی بیمه و مدل کاری خود را دارند. تدابیری برای حل مشکل آنان وجود دارد. این کارگر روزمزد هم نیاز به استراحت دارد و اصلاً چند درصد از نیروی کار، روزمزد است؟ بیشتر نیروی کار به صورت ماهانه حقوق میگیرند. تمام پرسنل دولتی و بخش خصوصی حقوق ماهانه دارند و در قراردادهایی تحت پوشش بیمههای مختلف تامین اجتماعی و دیگر بیمهها هستند. به جز این مگر کارگران روزمزد نیاز به استراحت و تفریح ندارند؟ این افراد در روزهایی که کشور تعطیل است یا عید مذهبی است چه میکنند؟
همه این کارها را میتوان در روز تعطیل هم انجام داد. باید وقتی تصمیمی در سطح کلان گرفته میشود به اکثریت نگاه کرد. این تصمیم باید براساس منافع اکثریت پیاده شود و اکثریت نیروی کار نیز تحت پوشش صندوقهای مختلف بازنشستگی هستند و حقوق ماهانه میگیرند. کشاورزی که کار میکند خویشفرماست اگر یک روز بارانی است کار نمیکند و ممکن است روز تعطیل کار کند. اینها اصولاً در تعریف تامین اجتماعی هم خویشفرما نامیده میشوند و تدابیری برای آسایش آنان وجود دارد.
