از حضور خاتمی تا خروج شریعتمداری

در روزهایی که تقابل و دوگانگی در عالم سیاست ایران روزبه‌روز بیشتر از قبل می‌شود، افرادی که بتوانند مسیر میانه را گرفته و مورد احترام همه باشند، گوهری کم‌یاب شده‌اند. انسان‌هایی که مشی اخلاقی مداراجویانه را سرلوحه کار خود کرده و به نظر می‌رسد بلد نیستند جز مسیر انصاف، راه دیگری را بروند.
شاید اینکه در مراسم تشییع یک چهره سیاسی، تعداد حضار به‌صورت طبیعی زیاد باشد؛ دور از انتظار نباشد اما در سالگرد چهره‌ای حضور بسیار افراد با روش و منش و نگاه متفاوت بسیار بعید است. سیدمحمود دعایی از آن دست چهره‌های سیاسی و فرهنگی است که البته راه و رسم او دیگر کمتر به چشم می‌آید. تا به امروز درباره محمود دعایی زیاد شنیده بودیم و از سجایا و خصلت‌های بارزش حرف‌ها به میان آمده بود، اما حضور در مراسم اولین سالگرد درگذشت او، فرصتی بود تا به قول قیصر امین‌پور ثابت شود؛ «گواهی بخواهید، اینک گواه».
مراسم یادبود سیدمحمود دعایی را می‌توان یکی از خاص‌ترین مراسم‌های سالیان اخیر دانست که به یاد چهره‌ای شاخص در سیاست کشور برگزار شده است؛ مراسمی که مانند شخصیت دعایی، یک ویژگی عجیب و نادر را به همراه داشت و عنوان «همه آمده بودند» را می‌توان بهترین واژه برای دو ساعت‌ونیم دورهمی در ساختمان بزرگ مؤسسه اطلاعات دانست.
مهمان‌های برنامه پرشمار بودند، دقیقه به دقیقه که از مراسم می‌گذشت تعداد مهمان‌ها بیشتر می‌شد و کار به جایی رسید که در دل مراسم نگاهی به اطراف می‌انداختیم، می‌دیدیم که چهره‌های سیاسی و مدیران کلان جمهوری اسلامی در حال و گذشته روی صندلی‌ها نشسته‌اند، به اندازه‌ای مهمان در سالن حضور داشت که علی‌اکبر صالحی، رئیس سابق سازمان انرژی اتمی در ردیف‌های دورتر جایی برای خود مهیا کرد. کار به جایی رسیده بود برای اینکه رصد کنیم چه افرادی در سالن حضور دارند، لاجرم مجبور به تماشای تصاویر دوربین‌های ضبط مراسم می‌شدیم تا یک‌به‌یک چهره‌ها را ببینیم.
مجری برنامه که پشت تریبون رفت، پس از چند جمله‌ اعلام شد آیت‌الله جوادی‌آملی برای یادبود محمود دعایی پیام ویدئویی داده است؛ پیام پر از مهر این مرجع تقلید آغاز بخش مراسم بود. پس از پخش پیام آیت‌الله جوادی‌آملی نوبت به عباس صالحی، جانشین محمود دعایی رسید که چند دقیقه‌ای پشت تریبون رفته و از محمود دعایی بگوید و بعد از او نوبت به هادی خانیکی رسید که به نمایندگی از اهالی رسانه چند دقیقه‌ای در تمجید از مدیر سابق مؤسسه اطلاعات نکاتی را بیان کند. اما در دل این مراسم، سه بار سالن از صدای تشویق حاضران به قول ورزشی‌ها روی هوا رفت. اولین بار زمانی بود که محمدجواد ظریف پشت تریبون رفت و در کنار بیان نکاتی درباره محمود دعایی، از انقلابی‌گری و نقد برخی رفتارها و مغایرت چنین رفتارهایی با خصلت‌های مرحوم دعایی سخن گفت؛ جملاتی که ظاهراً شنیدن آن برای حسین شریعتمداری دلچسب نبود و او که در ردیف اول سالن نشسته بود، در این زمان سالن را ترک کرد تا حضورش در مراسم تنها چند دقیقه طول بکشد.
دومین و سومین انفجار سالن از صدای تشویق حضار، زمانی بود که سیدحسن خمینی در میانه‌های سخنرانی خود اعلام کرد که تا دقایقی دیگر سیدمحمد خاتمی قرار است وارد سالن شود. خبری خاص و مهم که هیجان را مهمان سالن کرد و ناگهان چشم‌ها به ورودی مقابل سن دوخته شد. هیجان احتمال حضور خاتمی در سالن به اندازه‌ای بود که حداد عادل، آخرین سخنران برنامه وقتی پشت تریبون رفت، بیش از اینکه حضار به سخنان او دقت کنند، چشم به در داشتند تا پس از مدت‌ها دیداری هرچند کوتاه با خاتمی داشته باشند.
چند دقیقه بعد از اینکه حداد عادل روی صحنه رفت و سخنرانی‌اش را آغاز کرد، یکبار دیگر صدای تشویق حضار فضای سالن را پر کرد، به‌گونه‌ای که رئیس اسبق مجلس مجبور شد حرف‌هایش را قطع کند. انتظار چند دقیقه‌ای به سر رسیده و خاتمی پا به سالن گذاشت تا پس از مدت‌ها غیبت، او یک‌بار دیگر در یک مراسمی پرجمعیت رؤیت شود. البته حضور خاتمی در مراسم کوتاه و در دقایق پایانی مراسم بود اما شاید همین حضور را هم بتوان به حساب دعایی‌ای دانست که امروز اصلاح‌طلب و اصول‌گرا را زیر یک سقف جمع کرده بود.
به‌غیر از افرادی که به نام آنها اشاره‌ای شد، این مراسم مهمان‌های نام آشنای دیگری هم داشت. این مراسم با حضور سیدمحمدحسن ابوترابی‌فرد، ناصر نقویان، قدرت‌الله علیخانی، مجید انصاری، محمدجواد حجتی‌کرمانی، علی کمساری، محسن حاجی‌میرزایی، مرتضی الویری، الیاس حضرتی، مصطفی کواکبیان، محمد توسلی، غلامحسین کرباسچی، محمدعلی ابطحی، اسحاق جهانگیری، عباس عبدی، معصومه ابتکار، مصطفی پورمحمدی، محمد مخبر، محمدمهدی اسماعیلی و حسین دهقان برگزار شد.