سال سخت دانش‌آموزان/بررسی مسائل مدارس از شروع سال تحصیلی جدید به مناسب ۱۳ آبان، روز دانش‌آموز
امسال مدارس کشور سال تحصیلی جدید را با چالش‌های همیشگی آغاز کردند
امسال مدارس کشور سال تحصیلی جدید را با چالش‌های همیشگی آغاز کردند؛ از کمبود معلم تا کمبود کلاس درس و مدرسه، خلف‌وعده در زمان‌بندی توزیع شیر در مدارس، خبرهایی از فوت پنج دانش‌آموز به‌دلیل ایست‌قلبی و خودکشی، پاسخگو نبودن وزارت آموزش‌وپرورش بابت موارد تنبیه در مدارس، کمبود سرویس مدرسه در استان‌های کم‌برخوردار و ادامه روند بدهی به فرهنگیان که با وجود پرداختی‌ها به 25 هزار میلیارد تومان کاهش پیدا کرده است.
با وجود این، آغاز طرح نهضت عدالت آموزشی، همان نقطه‌ای است که دولت چهاردهم از آن با امیدواری یاد و تلاش می‌کند که با اجرای آن کمبودهای آموزشی مدارس کشور را جبران کند.
سال تحصیلی جدید هنوز به نیمه ماه دوم نرسیده اما خبر فوت چهار دانش‌آموز در مدرسه و خودکشی یک دانش‌آموز دیگر در استان‌های زنجان، شیراز، ایلام، مشهد و زرند کرمان بر سایر خبرهای این حوزه سایه انداخت. مواردی از فوت که پیش‌ازاین کمتر سابقه داشته و هنوز پاسخی به‌علت وقوع آنها داده نشده است.
امیرحسین سیستانی، دانش‌آموز 17 ساله پایه یازدهم رشته ریاضی در زرند کرمان، نیما نجفی دانش‌آموز 14 ساله پایه متوسطه اول در روستای سهرین جان، زهرا گلمکانی دانش‌آموز پایه چهارم دبستان در مشهد و پرنیا رضایی دانش‌آموز 9 ساله ایلامی از ابتدای مهرماه امسال تا روز گذشته به‌صورت ناگهانی جان خود را از دست دادند.
12 مهرماه هم سام زارعی، دانش‌آموز 12 ساله شیرازی بعد از توبیخ در مدرسه بابت نوشتن یک نامه کودکانه، در خانه خودکشی کرد و علت اصلی آن هنوز در دست بررسی است. مدتی بعد از رسانه‌ای‌شدن خبر فوت این دانش‌آموز، وزیر آموزش‌وپرورش هم شکایت خانواده سام در مراجع قضایی را تایید کرده و گفته که سیستم قضایی هم در حال پیگیری است: «ابعاد قضیه بررسی میشود و هر نتیجه‌ای که حاصل شود، اعلام خواهد شد.»
علاوه بر فوت این پنج دانش‌آموز، خبرهای تنبیه در مدارس هم در یک‌سال گذشته از اتفاقات مهم رخ‌داده در این حوزه است؛ درمجموع از مهرماه سال گذشته تا اردیبهشت‌ماه امسال، ۱۰ مورد تنبیه دانش‌آموزان، رسانه‌ای شده است.
سمت دیگر، خبرهایی درباره آسیب‌دیدن معلمان توسط دانش‌آموزان و خانواده آنها بود که سه مورد در رسانه‌ها منتشر شده است؛ روندی‌که کارشناسان می‌گویند نشان می‌دهد مدارس، به میدان برخورد بحران‌های روانی و اجتماعی تبدیل شده‌اند.
تلاش برای جبران کمبود معلم
در طول یک‌دهه گذشته، بیش از ۲۴ هزار مدرسه جدید در کشور ساخته شده است که شامل بیش از ۱۱۷ هزار کلاس درس است. این اقدامات برای پاسخگویی به افزایش جمعیت دانش‌آموزی صورت گرفته اما هنوز کمبود معلم به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مشکلات باقی مانده است و استان‌هایی مانند البرز، شهرستان تهران، همدان و خراسان رضوی بیشترین کسری نیروهای آموزشی را دارند.
ارقام اعلام‌شده درباره این کمبودها هم متفاوت است، حتی آنچه از سوی مقامات رسمی اعلام میشود؛ این تفاوت را می‌توان در گفته‌های نمایندگان مجلس و وزیر آموزش‌وپرورش به روشنی دید. نمونه آن برآورد فراکسیون فرهنگیان مجلس است که طبق آن برای رسیدن به آموزش‌وپرورش تراز، کشور به حداقل ۲۰۰ هزار و حداکثر ۳۰۰ هزار معلم نیاز دارد اما روایت وزارتخانه، چیز دیگری است.
وزیر آموزش‌وپرورش شهریورماه امسال اعلام کرد که این وزارتخانه مجوز استخدام 65 هزار معلم را از سازمان امور اداری و استخدامی جذب کرده است. طبق توضیحات او، سالانه 60 هزار معلم به سن بازنشستگی می‌رسند و از این تعداد، 20 هزار نفر به کارشان ادامه می‌دهند و 40 هزار نفر خارج می‌شوند و این آمار، میزان کمبود واقعی معلم در کشور است و باید جبران شود.
طبق وعده او، امسال مجوز 65 هزار ردیف استخدامی دریافت شده که به این ترتیب 25 هزار معلم از طریق دانشگاه فرهنگیان و حدود 15 هزار معلم جذب نشده در سال‌های گذشته، وارد آموزش‌وپرورش می‌شوند. علاوه بر این، 30 هزار نفر هم از طریق آزمون استخدامی اخیر به‌عنوان معلم جذب خواهند شد.
کاظمی توضیح داده بود، یکی از چالش‌های جدی که همیشه آموزش‌وپرورش با آن روبه‌رو بوده، کمبود معلم است که به کمک معلمان بازنشسته و پیشکسوت، جبران میشود و هرگز کلاس بدون معلم نداشتیم؛ چون بخشی از نیروی انسانی خود را با حق‌التدریس شاغلان و بازنشستگان پرمی‌کنیم و همیشه هم متداول بوده و معمولاً بین 13 تا 15 درصد ساعات حق‌التدریس مدارس این‌گونه پرمی‌شود.
سخنگوی آموزش‌وپرورش هم اخیراً خبر داده است که تعداد گروه معلم در سال ۱۴۰۳ برابر با ۶۰۳ هزار و ۷۶۶ نفر بود که در سال ۱۴۰۴ به ۶۲۰ هزار و ۲۵۵ نفر افزایش یافته است یعنی حدود ۲۰ هزار نفر افزایش تعداد معلم داشته‌ایم. افزایش معلمان باعث کاهش تراکم کلاس‌ها و افزایش کیفیت آموزشی میشود، مشروط بر اینکه فضای آموزشی کافی وجود داشته باشد.
تاکید بر نبود کمبود معلم در حالی مطرح میشود که مدتی پیش رئیس کمیته عمران شورای اسلامی شهر تهران از نبود معلم ریاضی در برخی از مدارس روستاهای اطراف شهر تهران خبر داد. علاوه بر این، بسیاری از فعالان اجتماعی نیز از کمبود معلم در مدارس استان‌های کم‌برخوردار مانند سیستان‌وبلوچستان خبر می‌دهند.
علاوه بر معلمان پایه‌های تحصیلی مختلف، حوزه‌هایی مانند نیروهای پرورشی، تربیت بدنی و مراقبت سلامت نیز با کمبود شدید نیرو مواجه هستند و مسئولان آموزش‌وپرورش اعلام کرده‌اند که حدود ۱۰۰ هزار نیروی پرورشی در کشور نیاز دارند. با جذب تنها حدود ۱۹ هزار نفر در سال گذشته، همچنان نزدیک ۸۱ هزار نیروی مورد نیاز باقی مانده است.
خلف‌وعده در توزیع شیر مدارس
اجرای دوباره طرح توزیع شیر در مدارس از ابتدای مهرماه امسال یکی از وعده‌های آموزش‌وپرورش در سال‌جاری بود که همچنان در همه استان‌ها برقرار نشده و به‌همین‌دلیل سخنگوی وزارت آموزش‌وپرورش در نشست خبری خود ابراز امیدواری کرد که تا ۱۰ روز آینده، مدارس دولتی سراسر کشور تحت پوشش توزیع شیر دانش‌آموزی قرار بگیرند. دبیر کمیته ملی شیر وزارت آموزش‌وپرورش هم اعلام کرد که نوبت‌های ازدست‌رفته ماه نخست سال‌تحصیلی با افزایش دفعات توزیع، جبران خواهد شد و استان‌ها نیز در حال عقد قرارداد هستند.
ادامه کمبود کلاس و مدرسه
مدتی پیش «هم‌میهن» در گزارشی به آمارهای کمبود کلاس در مدرسه پرداخت؛ طبق آمارهایی که از سوی برخی کارشناسان سازمان نوسازی و تجهیز مدارس اعلام شد، مجموع کمبود کلاس‌های درس در ایران 102 هزار و 93 کلاس، تعداد کل دانش‌آموزان 13 میلیون و 552 هزار و 263 نفر و تعداد کلاس‌های دایر 534 هزار و 836 کلاس است.
در محاسبه کارشناسان این سازمان استان تهران، خراسان رضوی، اصفهان، البرز و خوزستان، بیش از ۵۰ درصد از این کمبود را به خود اختصاص داده‌اند. علاوه بر این مناطقی مثل کرج، بهارستان، اسلامشهر، پردیس، شهریار، مشهد و زاهدان با تراکم دانش‌آموزی ۳۲ تا ۳۴ نفر در کلاس، در وضعیت بحرانی به‌سر می‌برند.
این پنج استان درمجموع 53 درصد از کمبود کلاس‌های درس کشور را به خود اختصاص داده‌اند و خلاف تصور عمومی، استان سیستان‌وبلوچستان با کمبود پنج هزار و 84 کلاس در رتبه ششم قرار دارد؛ درحالی‌که در سال‌های اخیر بالاترین سهم بودجه مدرسه‌سازی را سازمان نوسازی مدارس کشور به این استان اختصاص داده است.
بااین‌حال طبق آمارهای مسئولان سازمان نوسازی مدارس در جریان نهضت عدالت آموزشی و طبق گفته سخنگوی وزارت آموزش‌وپرورش درحال‌حاضر هم‌اکنون ۷۷۳۰ پروژه نیمه‌کاره در دست ساخت است و ۶۰ هزار نفر از مردم در نهضت مدرسه‌سازی داوطلبانه مشارکت کرده‌اند و ازاین‌میان ۲۴۰۰ پروژه در مهرماه به بهره‌برداری رسید که شامل ۱۱۵۰۰ کلاس آموزشی میشود. ۵۷ درصد این پروژه‌ها در مناطق روستایی و ۴۳ درصد در نقاط شهری قرار دارند و از نظر عدالت آموزشی، تمرکز بیشتری بر مناطق روستایی شده است.
