معمای ۶ میلیارد دلاری

اخبار ضد و نقیض درباره احتمال مسدود شدن منابع مالی ایران در قطر

داستان آزادسازی شش میلیارد دلار بلوکه‌شده ایران به داستان ناتمام تبدیل شده است و این روزها از آن به‌عنوان دارایی مجدد بلوکه‌شده یاد می‌شود. بعد از حمله حماس به شهرک‌های اسرائیلی اخبار ضد و نقیض درباره این دارایی منتشر شده است؛ به‌طوری‌که سران آمریکا درباره بلوکه شدن مجدد این دارایی‌ اظهاراتی داشته‌اند. با این حال سخنگوی کاخ سفید، ضمن تاکید بر اینکه شواهدی مبنی بر دخالت ایران در حملات حماس وجود ندارد، اعلام کرد:‌«هنوز یک سنت هم از ۶ میلیارد دلار منتقل شده به قطر خرج نشده است.» و وزیر خارجه آمریکا در آخرین واکنش گفت: «نمی‌تواند گزارش‌های منتشرشده در خصوص مسدودسازی ۶ میلیارد دلار از اموال ایران در قطر را تایید کند.» در این میان خروجی دیدار عصر روز گذشته رئیس بانک مرکزی ایران با همتای قطری خود مبنی بر اینکه «قطر به کلیه تعهدات خود با ایران پایبند است»، این سوال را مطرح می‌کند که قطر و دولت آمریکا در برابر فشار جمهوری‌خواهان چه سیاستی در پیش خواهند گرفت.

براساس جزئيات یک توافق میان ایران و آمریکا، واشنگتن اجازه ‌داد ۶میلیارد دلار پول‌های بلوکه‌شده ایران در کره‌جنوبی آزاد شود و تحت نظارت آمریکا و در کشور قطر برای مصارف بشردوستانه مصرف شود. در مقابل هم ایران ۵ شهروند آمریکایی را که در سال‌های اخیر به اتهامات مختلف دستگیر و بازداشت کرده بود، آزاد کند. در راستای این توافق 27 شهریورماه امسال، محمدرضا فرزین، رئیس بانک مرکزی در برنامه تلویزیونی با اشاره به آزادسازی منابع بلوکه‌شده، اظهار کرد: «19مردادماه سال جاری، تمام منابع غیرقابل دسترس ایران که در بانک‌های کره‌جنوبی و شعبه سئول بانک ملت نگهداری می‌شد، به حساب بانک مرکزی سوئیس برای تبدیل به یورو منتقل شد.» ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه نیز در این روز رسماً اعلام کرد: «بر اثر اقدامات ظالمانه آمریکا و فشارهایی که به برخی شرکای ایران وارد کرده بود، برخی اموال ما در کره‌جنوبی مسدود شد و امروز دیگر به‌طور کامل این اموال در اختیار ایران قرار می‌گیرد.»

با وجود اینکه در اخبار متعدد اعلام شد منابع آزادشده در اختیار ایران قرار گرفته است، با آغاز جنگ میان فلسطین و اسرائیل، شواهدی دال بر اینکه این منابع در اختیار ایران نیست، شنیده می‌شود. اگرچه آنتونی بلینکن روز یکشنبه هفته اخیر در آغاز روزهای نخست تنش، در گفت‌وگویی به سی‌ان‌ان اعلام کرد: «حقیقت این است که حتی یک دلار از مالیاتِ مالیات‌دهندگان آمریکایی در این معامله دخیل نبوده است. اینها مبالغی بوده که ایران از فروش نفت خود جمع کرده و در بانکی در کره جنوبی مسدود شده بود.» اما 6 میلیارد دلار دارایی آزادشده ایران، به کانون انتقاد از رویکرد جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا در قبال ایران و کانون تحقیقات در مورد نقش ادعایی ایران در حمله تبدیل شده است. جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی نیز روز سه‌شنبه در شبکه ام‌اس‌ان‌بی‌سی گفت: «6 میلیارد دلار ممکن است در هر زمان «دوباره مسدود» شود. هیچ‌ بخشی از آن‌ها برداشت نشده است. هیچ‌کدام خرج نشده است. بنابراین همه چیز هنوز در یک بانک قطری است و این گزینه‌ای است که در دسترس ماست.» یک مقام آمریکایی نیز روز چهارشنبه هفته گذشته گفت: «آژانس‌های اطلاعاتی هنوز هیچ مدرکی در دست ندارند که نشان دهد ایران در این حمله‌ مشارکت داشته یا از قبل، از جزئیات طرح‌های حماس مطلع بوده است.»

همچنین واشنگتن‌پست به نقل از سه منبع گزارش داده بود که والی آدیمو، معاون وزیر خزانه‌داری آمریکا در رابطه با این اموال گفته است: «این پول‌ها به زودی جایی نمی‌روند!» این روزنامه آمریکایی مدعی شده بود،آمریکا و قطر توافق کردند تا زمان انجام تحقیقات در مورد حمله حماس به اسرائیل، جلوی دسترسی ایران به ۶ میلیارد دلار موجود در بانک‌های قطر گرفته شود. اما نمایندگی دائم ایران در سازمان ملل ادعای روزنامه آمریکایی واشنگتن‌پست را مبنی بر توافق آمریکا با قطر برای بلوکه کردن ۶ میلیارد دلار ایران رد کرد. نمایندگی دائم جمهوری اسلامی ایران در واکنش به این یادداشت واشنگتن‌پست اعلام کرد: «این خبر صحت ندارد و انتشار آن اعتبار واشنگتن‌پست را خدشه‌دار می‌کند. سناتورهای مورد بحث و دولت ایالات متحده همگی کاملاً آگاه هستند که نمی‌توانند از توافق عقب‌نشینی کنند. این پول متعلق به مردم ایران است که دولت جمهوری اسلامی ایران از آن برای تسهیل همه نیازهای ضروری و غیرتحریمی ایرانیان استفاده خواهد کرد.»

جمهوری‌خواهان آمریکا در تلاشند

اما در میان اخبار ضدونقیض گفته می‌شود که فشار نمایندگان کنگره برای مسدودشدن مجدد دارایی‌های ایران افزایش‌یافته است. با این حال اظهارات مقامات آمریکایی مؤید تردید آنها در این باره است. این در حالی است که بلومبرگ در خبری مدعی شد، مقامات کاخ سفید در طرحی به بررسی امکان مسدودسازی دوباره 6 میلیارد دلار از منابع ارزی حاصل از فروش نفت ایران که به‌عنوان بخشی از توافق تبادل زندانیان، آزاد شده و به بانک قطری واریز شده بود، می‌پردازند. همچنین بر اساس گزارش واشنگتن‌پست که روز پنجشنبه ۲۰ مهر منتشر شده، دو منبع آگاه گفته‌اند، معاون وزیر خزانه‌داری آمریکا این موضوع را به اعضای دموکرات مجلس نمایندگان آمریکا اطلاع داده است. شبکه فاکس‌نیوز نیز گزارش کرد میچ مک‌کانل و تام کاتن، دو سناتور جمهوری‌خواه آمریکا، طرحی را تهیه کردند که خواستار مسدودشدن دوباره شش میلیارد دلار پول آزادشده ایران در ازای تبادل زندانیان با آمریکا، هستند. این طرح مورد تایید بیش از ۱۰۰ عضو جمهوری‌خواه مجلس نمایندگان آمریکا است.

موضوع مهم درباره این شش میلیارد دلار این است که از زمانی که زمزمه آزادسازی این ارزها به‌طور جدی عنوان شده است تاکنون بانک مرکزی بارها برای کنترل نرخ ارز بهره گرفته است و حال در صورت عدم موفقیت ایران برای دریافت این ارز، در آینده با افزایش نرخ ارز مواجه خواهیم بود. باید دید که سیاست ایران در مواجهه با این موضوع چه خواهد بود.

واکنش ایران : شوخی بیش نیست

در واکنش به اظهارات آمریکا، رسانه نورنیوز (نزدیک به شورای امنیت ملی) اعلام کرد: «هیچ تغییری در موضوع دسترسی ایران به منابع ارزی خود در بانک‌های قطر ایجاد نشده و توافق انجام‌شده به قوت خود باقی است.» این در حالی است که هم‌زمان خبری از بانک مرکزی منتشر شد که در آن تأکید شده بود، ایران به این منابع دسترسی دارد. در اطلاعیه بانک مرکزی آمده بود: «۱۰ میلیارد دلار از منابع ارزی ایران در عراق در دسترس قرار گرفت و مذاکرات در خصوص تامین منابع از طریق فاینانس با چین در دستور کار است. همچنین ۶ میلیارد دلار در قطر در دسترس بانک مرکزی قرار گرفته است.» همچنین روز گذشته روابط عمومی بانک مرکزی در خبری از دیدار رئیس بانک مرکزی ایران در دیدار با همتای قطری خود در حاشیه اجلاس سالانه صندوق بین‌المللی پول در مراکش خبر داد. محمدرضا فرزین، رئیس‌کل بانک مرکزی کشورمان در این دیدار تصریح کرد: «با توجه به اینکه منابع ارزی آزادشده ایران در قطر از طریق سوئیفت و با گشایش‌های LC قابل استفاده است، هم‌اکنون ارتباطات فنی بین بانک‌های قطری و ۶ بانک ایرانی در حال جریان است و بانک‌های عامل با برقراری این ارتباطات فنی، دستور پرداخت‌های لازم را ارسال و عملیاتی می‌کنند.» او با اشاره به محورهای توافق قبلی ایران با قطر درباره نحوه استفاده از این منابع ارزی در ۶ بانک ایرانی در قطر، بر تسریع موضوع به منظور شروع پرداخت در هفته آینده تاکید کرد. همچنین شیخ بندر بن‌محمد بن سعود آل ثانی، رئیس‌کل بانک مرکزی قطر نیز در این دیدار تاکید کرد: «قطر به کلیه تعهدات خود با ایران پایبند است و هیچ مانعی در توسعه روابط بانکی دو کشور وجود ندارد.» آنگونه رئیس‌کل بانک مرکزی قطر گفته است، شایعات مطرح شده در این باره طی یکی دو روز گذشته ارزش واقعی ندارد و بیشتر یک شوخی و بازی رسانه‌ای بود.