پایان سوزاندن گازها؟

فاز نخست پالایشگاه گاز هویزه در سفر هفتم دولت به خوزستان افتتاح شد

فاز نخست پالایشگاه گاز هویزه خلیج‌فارس با حضور سیدابراهیم رئیسی افتتاح شد. اعتبار ارزی این پروژه یک میلیون و ۳۳۸ هزار یورو عنوان شده است. کارشناسان در گفت‌وگو با هم‌میهن تاکید می‌کنند که افتتاح این پروژه و نیل آن به اهداف مورد نظر از جمله جمع‌آوری گازهای فلر را نباید چندان هم جدی گرفت، زیرا تجربه سال‌های گذشته نشان داده که مشکلات بر سر راه عملیاتی شدن چنین پروژه‌هایی بسیار زیاد است.

رئیسی روز پنجشنبه هفتم اردیبهشت‌ماه برای هفتمین بار وارد خوزستان شد. او در دومین روز سفر خود یعنی در هشتمین روز اردیبهشت، پالایشگاه گاز هویزه خلیج‌فارس را افتتاح کرد؛ پروژه‌ای که برای اجرای آن بیش از یک میلیون و ۳۳۸ هزار یورو اعتبار ارزی و بیش از ۲۲ هزار میلیارد ریال اعتبار ریالی هزینه شده است. این پالایشگاه قرار است روزانه، ۹۷ هزار بشکه معادل ۷ هزار و ۳۱۸ تن گاز طبیعی، ۶ هزار و ۶۴۹ تن گاز شیرین و ۴۱ تن گوگرد جامد تولید کند. گفته می‌شود که افتتاح این پروژه کمک بزرگی به جمع‌آوری و بازیابی گازهای مشعل‌های غرب کارون می‌کند و در کاهش آلودگی شهر اهواز و مناطق اطراف آن بسیار اثرگذار است.

رئیسی در جریان افتتاح این پالایشگاه تاکید کرده است که سوختن مشعل‌ها برای مردم رنج‌آور است و علاوه بر آلودگی هوا، مشکلات تنفسی و امراضی ایجاد می‌کند و باعث آلودگی فضا می‌شود و از این رو جمع‌آوری گازهای مشعل باید اولویت وزارت نفت باشد. گفته می‌شود که با اجرای این طرح زیست‌محیطی و جمع‌آوری و بازیابی گازهای مشعل‌های غرب کارون، علاوه بر خلق میلیاردها دلار ثروت، انتشار ‌co۲ تا ۱۵ میلیون تن کاهش می‌یابد. همچنین فعالیت پالایشگاه‌های گاز هویزه و بید بلند خلیج‌فارس منجر به ایفای حدود ٧٠ درصد تعهدات زیست‌محیطی بین‌المللی ایران طبق کنوانسیون‌های بین‌المللی (پاریس، ژنو و…) می‌شود.

ابراهیم رئیسی، رئیس دولت سیزدهم روز جمعه در مراسم آغاز عملیات راه‌اندازی فاز یک شرکت پالایش گاز هویزه خلیج‌فارس گفت:«مسئله جمع‌آوری گازهای مشعل که هم آلایندگی ایجاد می‌کند و هم ثروت‌ها را می‌سوزاند باید در اولویت دولت قرار گیرد و شرط عقل نیز این است که دوستان تلاش کنند تا بتوان این مهم را محقق کرد. در طرح پالایشگاه هویزه ۱۶۰ مگاوات به شبکه برق کشور افزوده می‌شود که کاری بزرگ است. همچنین مسئله افزایش تولید ۴۵هزار بشکه نفت که به میزان تولید نفت کشور افزوده شده است.» او همچنین تاکید کرد:«سوختن مشعل‌ها برای مردم رنج‌آور است و علاوه بر آلودگی هوا، مشکلات تنفسی و امراضی ایجاد می‌کند و باعث آلودگی فضا می‌شود و از این رو کل جمع‌آوری گازهای مشعل باید اولویت وزارت نفت باشد.»

جواد اوجی، وزیر نفت درباره بهره‌برداری از طرح این پالایشگاه گفت:«خوشبختانه امروز با بهره‌برداری از پالایشگاه گاز هویزه خلیج‌فارس، گازهای همراه نفت ترش و سمی که محیط زیست خوزستان را تحت تأثیر قرار می‌داد فرآورش و پس از شیرین‌سازی، ترکیبات سبک؛ گاز شیرین تولیدی به خط سراسری تزریق می‌شود که کمک بزرگی به ناترازی گاز خواهد بود. ظرفیت فاز نخست پالایشگاه گاز هویزه خلیج‌فارس روزانه 250 میلیون فوت مکعب است. علی‌عسکری، مدیرعامل هلدینگ خلیج‌فارس قول داده‌اند فاز دوم این پالایشگاه تا پایان امسال به بهره‌برداری برسد که مجموع ظرفیت آن به روزانه 500 میلیون فوت مکعب به سرمایه‌گذاری 4/1 میلیارد دلار می‌رسد و گازهای همراه نفت میدان‌های مشترک که سرمایه کشور است به ارزش افزوده تبدیل خواهد شد.»

علی عسگری مدیرعامل گروه صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس نیز هدف پروژه پالایشگاه گاز هویزه را جمع‌آوری گازهای فلر و تبدیل آنها به ثروت به‌عنوان هدفی محیط زیستی عنوان کرد و افزود:«فلرها و گازهای سرچاهی که ده‌ها سال منتشر می‌شوند و محیط زیست را آلوده می‌کنند، باید خاموش و تبدیل به ثروت شوند. صیانت از محیط زیست و جمع‌آوری گازهای همراه هدف این شرکت است.»

حدود دو دهه از انتشار گازهای فلر در استان خوزستان می‌گذرد و عدم جمع‌آوری این گازها تاکنون آثار زیان‌باری را بر سلامت مردم خوزستان و محیط زیست این استان برجای گذاشته است. متخصصان معتقدند حضور فلرهای نفتی در مسیر بادهای غربی خوزستان تاثیری بسزا در نزول بارش‌های اسیدی و ایجاد تنگی نفس در مردم خوزستان در فصل سرد دارند و این اتفاقی است که خصوصا با اولین بارش پاییزی مردم اهواز را از پای درمی‌‌آورد. جالب آنکه برخی علت این رخدادها را وجود گیاه کنوکارپوس در مناطقی از خوزستان از جمله اهواز عنوان می‌کنند.

به هر روی اگرچه جمع‌آوری گازهای فلر گامی مثبت است، اما به نظر می‌رسد که این پالایشگاه تا رسیدن به اهداف خود راهی طولانی در پیش دارد، افزون بر اینکه این اقدام با سال‌ها تاخیر در حال انجام گرفتن است. برخی کارشناسان البته معتقدند پالایشگاه هویزه نمی‌تواند پاسخگویی لازم را برای کاهش گازهای فلر موجود داشته باشد و این رفتار را نوعی فعالیت تبلیغاتی می‌دانند. معطل ماندن اجرای این پروژه را باید مرهون عدم سرمایه‌گذاری در این پروژه طی سال‌های گذشته و تغییرات مدیریتی به‌ویژه طی دو سال اخیر دانست. مدیرانی که تجربه خود را باید به دلیل تغییر دولت و تغییرات سیاسی پشت درهای وزارت نفت جا بگذارند.

کارشناسان معتقدند برای پیشرفت چشمگیر در حوزه نفت و گاز لازم به تغییر رویکرد سیاسی کشور با جهان از یک‌سو و دست کشیدن از انحصارات دولتی و ایجاد اطمینان در بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در این حوزه حیاتی و کلیدی کشور است. به هر روی افتتاح پالایشگاه هویزه و عملکرد موفقیت‌آمیز آن به‌ویژه در حوزه جمع‌آوری گازهای مسمومیت‌زای فلر همچنان با اما و اگرهایی همراه است.

12میلیارد دلار اعتبار نیاز داریم

عیسی کلانتری، رئیس سابق سازمان محیط ‌ زیست درباره طرح جدید دولت سیزدهم برای جمع‌آوری گازهای مشعل به هم‌میهن گفت: «راه‌اندازی پالایشگاه گاز هویزه خلیج‌فارس به جمع‌آوری گازهای مشعل کمک شایانی خواهد کرد. در واقع حتی اگر یک مشعل سوخته نشود و به فرآورده تبدیل شود، در گام نخست به محیط زیست کمک خواهد کرد و در گام بعدی برای اقتصاد ایران مثمرثمر خواهد بود. خروجی کار هر چه هست به نفع مردم خواهد بود.» او با تاکید بر اینکه جلوگیری از سوزاندن گازهای مشعل به کاهش آلودگی هوا منجر می‌شود، اعلام کرد: «در دولت گذشته براساس برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته حدود 40 درصد از گازهای مشعل جمع‌آوری شد. اما ایران در شرایط تحریم است و اجرای این طرح‌ها هزینه‌های بالایی دارد. در آن مقطع اعلام شد که جمع‌آوری نهایی این گازها به بودجه حدود 12میلیارد دلاری نیاز است.» او معتقد است که اگر همه گازهای فلر را مهار کنیم ایران به تعهد خود در توافقنامه آب‌وهوایی پاریس موسوم به کاپ ۲۱ عمل خواهد کرد. ایران در شرایط تحریم‌ می‌بایست 4درصد از گازهای گلخانه‌ای را مهار کند که اجرای این طرح موجب خواهد شد تا ایران به تمام تعهدات پاریس عمل کند.»

شرکت ملی نفت برنامه جدی برای جمع‌آوری گاز فلر ندارد

یدالله سبوحی، کارشناس اقتصاد انرژی درباره راه‌اندازی پالایشگاه هویزه خلیج‌فارس به هم‌میهن،‌ گفت: «برای این پالایشگاه بودجه‌های زیادی اختصاص یافته، اما موفق نبوده است. مقدار زیادی از گازها سوزانده می‌شود. بیشترین آن در خوزستان و بخش دیگرش در فلات قاره و مناطق مرکزی است. بخش دیگر هم در رابطه با میدان‌های گازی و پالایشگاه‌های گاز مثل عسلویه است که فلر می‌کنند. بنابراین جمع‌آوری گازها در خوزستان از سال‌ها پیش مطرح بوده است. در دهه 90 نیز وزارت نفت این موضوع را به مزایده گذاشت، اما شرایط مزایده آن درست نبود بنابراین بخش خصوصی از آن استقبال نکرد و بلاتکلیف ماند.»

او با بیان اینکه در حال حاضر 40 میلیون مترمکعب در روز فلر داریم و این یکی از چالش‌های مهم بخش انرژی است و باید خیلی وقت پیش انجام می‌شد، تاکید کرد: «یکی از دلایل فعالیت پالایشگاه‌های بیدبلند 2 این بود که گازهای فلر جمع‌آوری شود و پالایشگاه بیدبلند 1 هم (که قبل از انقلاب ساخته شده) با گازهای همراه استفاده می‌شود. بنابراین دولت می‌تواند این گازها را جمع‌آوری کند که من بعید می‌دانم، چون شرکت ملی نفت برنامه جدی برای این موضوع ندارد که به آن بودجه تخصیص داده شود و فناوری لازم را در اختیار بگیرند. اما هر اقدامی در راستای جمع‌آوری این گازها صورت بگیرد، اقدام درستی است.»

این کارشناس معتقد است که اگرچه اخبار متعددی از افتتاح طرح‌های جدید برای جمع‌آوری گازهای فلر به گوش می‌رسد، اما اطلاعات دقیقی از افتتاح‌ها نمی‌دهند که مشخص شود گازها جمع‌آوری می‌شوند یا نه. پروژه‌ها را چند بار افتتاح‌ می‌کنند و معلوم نیست که چه کار می‌کنند، بنابراین قضاوت در این مورد سخت است.

سبوحی با بیان اینکه بعید می‌دانم طرح جمع‌‌آوری گازهای مشعل خیلی جدی باشد، گفت: «نمی‌دانم فناوری‌ای که در این پالایشگاه به کار می‌گیرند مشخصا چیست و آیا جداسازی گاز طبیعی انجام می‌شود. اگر به این موضوعات توجه نشود باعث می‌شود آلودگی زیادی منتشر و گازها پخش شود. ولی اگر طرح پالایشگاه درست انجام شده و تکنولوژی آن درست طراحی شده باشد، می‌تواند در کاهش آلودگی آن موثر باشد. متاسفانه وزارت نفت، اطلاعات مربوط به پروژه‌ها را محرمانه می‌داند. بنابراین نمی‌شود قضاوت کرد که این پالایشگاه به مرحله افتتاح رسیده یا مثل کلنگ‌زدن‌های اولیه و افتتاحیه‌های ثانویه و... نیست.»

پیگیری بی‌نتیجه سازمان محیط زیست

محمد درویش، کارشناس محیط زیست نیز با بیان اینکه گازهای مشعل‌ سال‌هاست سوزانده می‌شود و به دلیل نبود برنامه وزارت نفت، این انرژی هدر می‌رود، به هم‌میهن گفت: «سوزانده شدن این گازها سبب تشدید آلودگی هوا می‌شود. تقریبا دو دهه است که سازمان حفاظت محیط‌زیست به شدت پیگیر این است که این گازها مهار شود و وزارت نفت هم هر چند وقت یک‌بار قول می‌دهد که این کار را می‌کند و یک مراسم برگزار می‌کنند مبنی بر آغاز طرح جمع‌آوری گازهای فلر. ولی به بهانه تحریم عملا این کار انجام نمی‌شود. طبیعی است که بسیار پذیرفتنی نیست. در شرایط تحریم ایران توانسته کارهای بزرگتری را انجام دهد، چگونه است که نمی‌تواند ماجرای فلر را به پایان برساند، با وجود اینکه چندین میلیارد دلار به کشور خسارت می‌رساند.» او ادامه داد: «یادم است شرکت آبگرمکن‌های بوتان یک آگهی‌ در تلویزیون پخش می‌کرد که ما شمعک را خاموش کردیم و در مصرف گاز صرفه‌جویی می‌شود و هر وقت که شیر آب باز شود، روشن می‌شود. شمعک همیشه روشن نیست. درحالی‌که چندمیلیون‌ برابر این شمعک را روشن نگه می‌دارید برای گازهای فلر که به پدیده جزیره گرمایی منطقه‌ای کمک می‌کند. ایران یکی از 7 کشور اصلی تولیدکننده گازهای گلخانه‌ای است و بخشی از آن به همین مشعل‌ها و بخشی از آن در عسلویه و بخش دیگر در منطقه پارس‌جنوبی، خوزستان و گچساران و کهکیلویه و بویراحمد بیداد می‌کند.» این کارشناس محیط زیست ادامه داد: «تمامی روسای سازمان محیط زیست در دولت‌ها برای مهار این گازها جلسات متعددی برگزار کرده‌اند و هرکدام از این موضوع دستاوردهایی را اعلام کرده‌اند، اما عملا پیشرفتی اتفاق نیفتاده است. طرح‌های زیادی برای جمع‌آوری گازهای فلر تاکنون اجرایی شده است، اما عملا تاکنون این طرح‌ها خروجی نداشته است.» او ادامه داد: «این وعده را آنقدر دادند و عملی نشده که امیدوار نیستم تا موقعی که به چشم خودم ببینم که مشعل‌ها خاموش شود. فعلا که مشعل‌ها روشن هستند و چیزی خاموش نشده است. امیدوارم این دفعه با دفعه‌های پیش فرق کند.»