جنگ علیه توافق؟

درگیری میان اسرائیل و لبنان همزمان با امضای توافق‌نامه وزرای خارجه ایران و عربستان

یورش اسرائیل و شهرک‌نشین‌های این منطقه به مسجدالاقصی مردم سرزمین‌ اشغالی را به حملات موشکی به مواضع اسرائیل واداشت. همزمانی تحرکات اسرائیل با اعتراضات داخلی علیه دولت نتانیاهو و البته توافق میان ایران و عربستان سعودی برای از سرگیری روابط بعد از نزدیک به یک دهه، گمانه‌زنی‌هایی را درباره بلواآفرینی اسرائیلی با مقاصد خاص سیاسی در داخل و در منطقه ایجاد کرده است.

ماجرای حملات موشکی میان لبنان و اسرائیل

طی روزهای اخیر مسجدالاقصی توسط نظامیان و شهرک‌نشینان صهیونیست مورد هجمه و هتک‌ حرمت قرار گرفت. منابع خبری اعلام کردند که نظامیان اسرائیلی شامگاه پنج‌شنبه برای سومین روز متوالی به مسجد‌الاقصی یورش برده و اقدام به ضرب‌و‌شتم تحصن‌کنندگان در آن کرده‌اند. حملات موشکی مقاومت فلسطین به اراضی اشغالی در واکنش به همین یورش‌ها انجام شد. از طرف دیگر از روز پنج‌شنبه درگیری میان لبنان و اسرائیل از سر گرفته شده و اراضی اشغالی و شهرک‌های صهیونیست‌نشین شمال اسرائیل از غزه و خاک لبنان مورد حملات موشکی قرار گرفتند. پنج‌شنبه برخی منابع اسرائیلی از شلیک ۱۰۰ راکت به سمت اراضی اشغالی و منطقه الجلیل ظرف ۱۰ دقیقه خبر داده‌ و اعلام کردند در مقابل، ارتش رژیم صهیونیستی به‌شدت شهرک القلیله واقع در جنوب لبنان را گلوله‌باران کرد. البته برخی منابع تعداد موشک‌ها را ۲۰ تا ۳۰ فروند اعلام کرده‌اند. ارتش اسرائیل مدعی شد که حمله راکتی روز پنج‌شنبه از لبنان به شمال فلسطین اشغالی کار حماس بوده است.
روز جمعه نیز اسرائیل در واکنش به این تحرکات، حملات جدیدی را علیه مراکز مقاومت و حماس در نوار غزه آغاز کرد. بر اساس اخبار منتشر‌شده توسط رسانه‌ها شمال تا جنوب نوار غزه آماج حملات هوایی اسرائیل قرار گرفت و گروه‌های فلسطینی نیز به شلیک موشک‌های ضد‌هوایی از جمله یک موشک SAM پرداختند. الجزیره گزارش داد حمله هوایی اسرائیل اطراف اردوگاه الرشیدیه متعلق به آوارگان فلسطینی در نزدیکی شهر صور لبنان را هدف قرار داده است.
‌وزارت امور خارجه لبنان در واکنش به حملات اسرائیل به مواضع این کشور اعلام کرد: «در اعتراض به تجاوزات اسرائیل به جنوب لبنان، به شورای امنیت سازمان ملل متحد شکایت خواهیم کرد. تجاوزهای اسرائیل، ثبات را تهدید و حاکمیت لبنان و قطعنامه ۱۷۰۱ را نقض می‌کند.» صفحه توئیتری منتسب به سید‌حسن نصرالله دبیر کل حزب‌الله لبنان نیز در توئیتی به صهیونیست‌ها در خصوص استفاده مقاومت از موشک‌های دوربرد، هشدار داده و نوشته است: «مقاومت، تعداد زیادی موشک دوربرد در اختیار دارد، اما در حال حاضر از آنها استفاده نمی‌کند.» همچنین بر اساس اخبار منتشر‌شده، مقتدی صدر، رهبر جریان صدر در توئیتی خواستار توقف حملات صهیونیست‌ها به فلسطین شد و نوشت: «باید به این تجاوزات پایان داد و نخستین راهکار را نیز تسریع کشورهای عربی و اسلامی در اتخاذ تصمیم تعطیلی سفارتخانه‌های رژیم صهیونیستی دانسته است.» سیدعمار حکیم، رهبر جریان حکمت ملی عراق نیز در سخنانی حمله رژیم صهیونیستی به مسجدالاقصی را محکوم کرد و گفت: «از سازمان ملل و شورای امنیت انتظار داریم که برای حمایت از ملت مظلوم و روزه‌دار فلسطین و حقوق مشروع آنها موضع قاطع بگیرند.»
با این حال ظهر روز گذشته بعد از حملات جنگنده‌های رژیم صهیونیستی به نوار غزه منابع خبری از آرامش شکننده در اراضی فلسطینی خبر داده و اعلام کردند: «ارتش اسرائیل دستورات اضطراری برای ساکنان شهرک‌های هم‌مرز با نوار غزه را لغو کرده و از آنها خواست به زندگی عادی خود بازگردند.»

گمانه‌زنی‌ها درباره علت حمله اسرائیل به مسجدالاقصی

برخی کارشناسان اما حمله به مسجد‌الاقصی و به‌نوعی تنش‌زایی اسرائیل در منطقه را با توافق اخیر میان دو کشور ایران و عربستان بی‌ارتباط نمی‌دانند. در واقع روابط دو کشور که اتفاقاً یکی از آنها عربستان سعودی نیز هست، می‌تواند نظم جدیدی را در منطقه ایجاد و نقش اسرائیل در منطقه را کم‌رنگ کند. برخی معتقدند همزمانی از سر گرفته‌شدن توهین و یورش به مسجدالاقصی (که طبیعتاً واکنش‌ نیروهای مقاومت در سرزمین‌های اشغالی را به‌دنبال داشت) با دیدار روز پنج‌شنبه حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه ایران و فیصل بن فرحان، همتای سعودی او در واقع واکنشی تهدیدکننده از سوی اسرائیل به توافق‌نامه امضا‌شده میان ایران و عربستان برای از سرگیری روابط میان دو کشور است که در پکن رخ داد. البته این ماجرا روی دیگری نیز دارد؛ اعتراض‌های مردمی شهروندان اسرائیل علیه افراط‌گرایی بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل و دولت او حکایت از وجود بحرانی سیاسی-اجتماعی در تل‌آویو دارد.
‌این بحران زمینه‌ساز گمانه‌زنی‌هایی درباره ارتباط حملات اسرائیل به مسجدالاقصی با تلاش نتانیاهو برای خاتمه دادن به بحران‌های داخلی شد. بر اساس این گمانه‌زنی‌ها این حملات می‌تواند راهکار نتانیاهو برای کنترل بحران داخلی خود و ایجاد آرامش یا حداقل سکوت در میان معترضان داخلی باشد.

اقدامات اخیر اسرائیل نوعی خودکشی

صباح زنگنه، نماینده پیشین ایران در سازمان همکاری‌های اقتصادی درباره ارتباط اعتراضات علیه دولت نتانیاهو و اقدامات تحریک‌آمیز اسرائیل علیه مسجدالاقصی به هم‌میهن گفت: «قطعاً یکی از اهداف نتانیاهو ترمیم موقعیت خودش در داخل رژیم صهیونیستی است. اما نیت او هرچه باشد با شرایط موجود در منطقه و فلسطین اشغالی همخوانی نداشته و شرایط برخلاف خواسته نتانیاهو حرکت می‌کند. اقدام او در واقع نوعی تلاش مذبوحانه به‌نظر می‌رسد زیرا از یک‌سو در فلسطین اشغالی اختلافات حزبی به اوج خود رسیده است و از طرف دیگر قیام مردم فلسطین و مقاومت آنها در برابر روش‌های اشغالگرانه و کشتار مردم بی‌گناه این کشور در مناطق مختلف سرزمین‌های 1948 پیرامون منطقه قدس شریف رخ داده است.» او با بیان اینکه زمان این نوع اقدامات در راستای ایجاد رضایت در میان شهروندان اسرائیل گذشته است،‌ توضیح داد: «احزاب و شهروندان اسرائیلی از رفتارهای غیرقانونی،‌ متکبرانه و فرصت‌طلبانه نتانیاهو به ستوه آمده‌اند و به نتایج سوء سیاست‌های این فرد پی برده‌اند. آخرین تحلیل‌های تحلیلگران غربی و حتی اسرائیلی دلالت بر این می‌کند که از وقتی نتانیاهو اقدام به برقراری سلطه خود بر کابینه اسرائیل کرده عملاً همه اقدامات او برخلاف اهداف یهودیان و در خلاف جهت آرامش سوق داده شده است. همچنین مخالفان رژیم صهیونیستی در منطقه افزایش یافته‌اند. در لبنان،‌ در میان فلسطینی‌های ساکن در اردوگاه‌های لبنانی یا ساکن در اردوگاه‌های داخل فلسطین و فلسطینی‌هایی که در سرزمین‌های سوریه به‌عنوان پناهنده و آواره حضور دارند این مخالفان رو به افزایش هستند. به‌علاوه دولت‌های لبنان، ‌سوریه،‌ اردن و حتی سایر همسایگان سرزمین فلسطین اشغالی در حال اتحاد ‌علیه سیاست‌های تنش‌آفرین نتانیاهو در منطقه هستند. این موارد نشانگر سیاست‌های غلط و جنایت‌کارانه نخست‌وزیر اسرائیل است که مورد رضایت یهودیان سرزمین‌های اشغالی نیز قرار نگرفته است.» این کارشناس مسائل خاورمیانه درباره تأثیر این حملات بر تحولات مناطقی اشغالی بیان کرد: «مردم سرزمین‌های اشغالی چه در کرانه غربی و چه در زمین‌های 1948 و غزه به‌سمت رفتارهایی وحدت‌آفرین میان همه سرزمین‌های اشغالی در حرکت هستند و حملات اخیر شاید این مردم را به‌سمت انتفاضه سوم نزدیک‌تر کرده باشد.» زنگنه همچنین درباره اینکه آیا از سرگیری منازعات میان مردم سرزمین‌های اشغالی و اسرائیل توسط نتانیاهو می‌تواند نوعی واکنش به توافق‌نامه اخیر میان ایران و عربستان سعودی باشد، گفت: «تنها منطقه‌ای که از این توافق‌نامه اظهار مخالفت و نارضایتی کرد رژیم صهیونیستی بود. بنابراین قابل پیش‌بینی بود که این رژیم واکنش‌هایی نشان دهد و دست به اقداماتی بزند که بتوان آن را نوعی اقدام به خودکشی توصیف کرد. این تحرکات نمی‌تواند تزلزلی در توافق‌نامه میان عربستان و ایران ایجاد کند اما این امکان وجود دارد که نتانیاهو دست به تلاش‌های مختلفی در این زمینه بزند که باید مراقب این اقدامات بود. عقلانیت و پختگی مسئولان ایرانی و سعودی می‌تواند جلوی چنین تحرکاتی را بگیرد.»

سیاست اسرائیل؛ بحران‌آفرینی برای حل بحران داخلی

حسن لاسجردی، کارشناس مسائل خاورمیانه اما معتقد است همزمانی حملات رژیم صهیونیستی به مسجدالاقصی ارتباط چندانی با توافق‌نامه‌ روز پنج‌شنبه ایران و عربستان سعودی ندارد. او به هم‌میهن گفت: «من میان او دو رویداد ارتباطی منطقی نمی‌بینم اما نتایج آن می‌تواند به یکدیگر مرتبط باشد. حمله اسرائیل به مسجدالاقصی که برای مردم فلسطین و مسلمانان حساسیت‌زا بوده است باعث شده که نزاع در این منطقه شکل بگیرد. از طرف دیگر دو کشور ایران و عربستان در حال انجام مذاکرات صلح‌آمیز برای ارتقای روابط هستند. آنطور که مسلم است جنگ و نزاع در یک‌جا و ثبات و همکاری در جایی دیگر حتما محصولات متفاوتی خواهد داشت. به همین دلیل هم ادامه استفاده از روش‌های غیرمسالمت‌آمیز می‌تواند باعث اعتراض کشورهای عربی و اسلامی در منطقه شود.» او درباره روابط عربستان با اسرائیل و تأثیر احتمالی آن بر توافق‌نامه اخیر این کشور با ایران توضیح داد: «شاید عربستان به این حمله‌ها اعتراض کند یا از اسرائیل بخواهد که در شرایط فعلی فضای استفاده از روش‌های قهرآمیز را کنار بگذارد. همچنین این امکان وجود دارد که عربستان از کشورهای منطقه بخواهد با استمرار اعتراضات باعث شوند که اسرائیل از رفتارهای فعلی دست کشیده و منطقه را به‌سمت آرامش سوق دهد.»
لاسجردی گفت: «رفتاری که در گذشته نیز نتانیاهو نشان داده حاکی از آن بوده است که تلاش می‌کند برای حل یک بحران، بحران جدیدی ایجاد کند. دولت نتانیاهو در گذشته نیز هر وقت دچار مشکل می‌شد دست به عملیات نظامی،‌ دستگیری، یا حمله به مناطقی مانند غزه و لبنان و... می‌زد تا بتواند مدیریت بحران کند. در حال حاضر نیز نتانیاهو در تشکیل و یک‌دست کردن دولت دچار بحران است و تحت‌فشار از سوی رقیب قرار دارد لذا تلاش می‌کند با ایجاد بحران نظامی مانند حمله به لبنان و فلسطین بحران اولیه را مدیریت کرده و حواس‌ها را از موضوع پرت کند؛ از طرف دیگر بتواند از دل این بحران برای خود فرصتی فراهم کند.» او ادامه داد: «بسیاری معتقدند رفتار حزب لیکود در اسرائیل بر همین سیاق است که برای مدیریت یک بحران دست به ایجاد بحران جدید بزنند. با توجه به اینکه در حال حاضر دعوای داخلی اسرائیل در سطح هیئت حاکمه است یعنی نسبت وزرا بوده و احزاب،‌ گروه‌ها نسبت به انتساب برخی افراد به‌عنوان وزیر اعتراض کرده‌اند؛ به نظر می‌رسد دعوا در سطح گروه‌های سیاسی و رقبای حزبی است اما اگر حملات نظامی ادامه یافته و موشک‌ها به شهرها و شهرک‌های مختلف رژیم صهیونیستی اصابت کرده و مردم آسیب ببینند، قطعاً دامنه اعتراضات نسبت به دولت نتانیاهو به مردم عادی نیز می‌رسد.» این کارشناس مسائل خاورمیانه تأکید کرد: «معمولاً طرفداران و اعضای حزب لیکود طرفدار رفتارهای تند و خشونت‌آمیز هستند و همواره در تلاش‌اند از رفتارهای تند و افراطی استفاده کرده و برای خود فرصت بخرند. شاید در حال حاضر نیز نتانیاهو گمان کند با یک اقدام نظامی یا حمله و موشک‌باران یکی از کشورهای همسایه موفق می‌شود مسائل امنیتی را پررنگ کند، رقبا را بترساند و افکار عمومی را متقاعد کند. نتانیاهو در دولت قبلی خود نیز با شعار «امنیت» موفق شد پیروز انتخابات شود.»
‌لاسجردی با توجه به اینکه فضای کلی خاورمیانه در حال حاضر به‌سمت آرامش، روش‌های مسالمت‌آمیز و گفت‌وگوهای سیاسی حرکت می‌کند،‌ معتقد است که نتانیاهو در تلاش است تا رفتاری خلاف جهت فضای عمومی منطقه در پیش بگیرد؛ مانند استفاده از سلاح و روش‌های قهر‌آمیز علیه همسایگان. او گفت: «لذا در چنین شرایطی به نظر می‌رسد که حمله به کشور همسایه توسط رقبای نتانیاهو به‌عنوان عامل چالش با دولت او تلقی خواهد شد و حتی در منطقه نیز چالش‌ها و اعتراضاتی را علیه اسرائیل رقم می‌زند چنان‌که در حال حاضر نیز برخی کشورهای همسایه مانند فلسطین، لبنان و جهان عرب در این حوزه اعلام موضع کرده‌اند.» این کارشناس مسائل خاورمیانه تأکید کرد: «اگر حملات ادامه یابد جهان عرب واکنشی منفی نسبت به عادی‌سازی روابط با اسرائیل‌ خواهد داشت و همچنین با توجه به اینکه شرایط فعلی باعث به‌هم‌ریختن منطقه شده است احتمالاً فشارها را نسبت به اسرائیل افزایش می‌دهد تا از روش‌های قهرآمیز و مسلحانه استفاده نکند. نکته مهم آن است که اسرائیل در تلاش است تا بار دیگر به محور اصلی منطقه بازگردد زیرا کارشناسان معتقدند که طی دو سال گذشته افرادی که در اسرائیل بر سر کار بوده‌اند دچار ضعف مدیریت بوده‌ و رقبای آنها قوی شده‌اند؛ بنابراین گمان می‌کنند با استفاده از سلاح و تخریب و از میدان به در کردن رقیب، دوباره محوریت و میدان‌داری خود را اثبات می‌کنند. بنابراین به نظر می‌رسد اسرائیل بنا را بر این گذاشته است که در منطقه تند شده و با تخریب مراکزی در سوریه یا تهدید فلسطین و حزب‌الله باعث ایجاد رعب و وحشت به‌عنوان یک سیاست کلی شود. فکر می‌کنم این رویکرد می‌تواند رقبای اسرائیل یا حتی کشورهای عربی که روند عادی‌سازی روابط خود با اسرائیل را در پیش گرفته‌اند دچار تزلزل و شک کند.»