هم‌میهن به مناسبت هفته فراجا بررسی کرد: پلیس جامعه‌محور؛ واقعیت یا شعار؟
رئیس مجلس از مفهوم «پلیس جامعه‌محور» استفاده می‌کند، درحالی‌که از زمان کشیدن نیروی انتظامی به موضوعات ایدئولوژیکی چهره آن را خدشه‌دار کرد، به‌ویژه پس از شروع به فعالیت گشت ارشاد که به نارضایتی‌های بسیار و حتی پس از فوت مهسا امینی به اعتراضات سراسری در سال ۱۴۰۱ منجر شد. این خدشه آنقدر عمیق بود که اقدامات بعدی نیروی انتظامی که می‌توانست در شرایطی عادی به محبوبیت نیروی انتظامی و جلب اعتماد بیشتر مردم بیانجامد، آنقدر که باید و شاید مورد استقبال قرار نگرفت.
«پلیس مقتدر، خدمت بی‌منت، حافظان امنیت... هفته فراجا بر پلیس مقتدر و امنیت‌آفرین مبارک باد.» این پیامکی است که به صورت گسترده برای بسیاری از مشترکان تلفن‌های همراه ارسال شده است. هفته پلیس، نیروی انتظامی یا همان فراجا است.
محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس که پیش از این و در سال 79 فرماندهی نیروی انتظامی ایران را بر عهده داشت به مناسبت این هفته تاکید کرد: «نیروی انتظامی به عنوان بازوی توانمند نظام اسلامی در برقراری امنیت و نظم اجتماعی همواره در خط مقدم خدمت‌رسانی به مردم قرار داشته و شهدای گرانقدری در این راه تقدیم کشور و انقلاب کرده و در راه برقراری امنیت و آرامش در کشور، سربلند بوده است. به فرموده رهبر معظم انقلاب، نیروی انتظامی همزمان مظهر اقتدار و مهربانی در سطح جامعه است. مردم باید هم قدرت و اقتدار پلیس و هم رأفت و دلسوزی و امانت و محبت آنها را احساس کنند؛ چراکه جامعه امن در سایه سرمایه اجتماعی بالا و روابط مبتنی بر احترام متقابل و اعتماد عمومی شکل می‌گیرد.»
رئیس مجلس افزود: «مفهوم پلیس جامعه‌محور مردم‌پایه که در مجموعه فراجا مورد توجه قرار گرفته است، نشانگر تلاش پلیس برای برقراری امنیت پایدار است و از برقراری امنیت تنها بر پایه اعمال قدرت فراتر می‌رود تا جایی که پلیس خود به یکی از محورهای اصلی تقویت سرمایه اجتماعی تبدیل خواهد شد.»
او از مفهوم «پلیس جامعه‌محور» استفاده می‌کند، درحالی‌که از زمان کشیدن نیروی انتظامی به موضوعات ایدئولوژیکی چهره آن را خدشه‌دار کرد، به‌ویژه پس از شروع به فعالیت گشت ارشاد که به نارضایتی‌های بسیار و حتی پس از فوت مهسا امینی به اعتراضات سراسری در سال 1401 منجر شد. این خدشه آنقدر عمیق بود که اقدامات بعدی نیروی انتظامی که می‌توانست در شرایطی عادی به محبوبیت نیروی انتظامی و جلب اعتماد بیشتر مردم بیانجامد، آنقدر که باید و شاید مورد استقبال قرار نگرفت. بودند پلیس‌های راهوری که به مردم کمک می‌کردند تا پنجری بگیرند یا روز اول شروع مدارس فرزندان جانباختگان جنگ 12 روزه را با خودروی پلیس به مدرسه بردند. حتی نیروی انتظامی چند کودک که دوست داشتند پلیس باشند اما با سرطان دست و پنجه نرم می‌کردند را به مقر خود برده و با سلام نظامی روحیه‌ای به آنها دادند تا بتوانند با سخت‌ترین بیماری بجنگند. اما این اقدامات گرانبها هم نتوانست نگرانی بخشی از جامعه را برطرف کند.
کمااینکه صادق زیباکلام، استاد علوم سیاسی برای روایت یک، معتقد است مورد هجوم انگ‌های مختلف قرار می‌گیرد. او در این نوشته خود به مناسبت هفته نیروی انتظامی نوشت: «خودم هم نیک می‌دانم که پیام من به‌واسطه هفته پلیس، چقدر با واکنش‌های منفی روبه‌رو خواهد شد. سیلی از «سوپاپ»، «وابسته»، «مزدور»، «وسط‌باز»، «پنجاه‌وهفتی» و... به‌سمتم روانه خواهند شد. اما دو مسئله باعث می‌شود که علی‌ر‌غم همه دشنام‌ها، به‌مناسبت هفته پلیس پست بگذارم. اولی بیشتر عاطفی و دومی بیشتر اجتماعی است. در جریان کمک‌هایم به افغانستانی‌ها، با یکی از مسئولین محترم نیروی انتظامی آشنا شدم و از ایشان تقاضای کمک به دو خانواده افغانستانی، که سال‌هاست می‌شناسم‌شان، نمودم. ایشان هم یکی از همکاران‌شان را مسئول پیگیری نمودند. من هیچ‌وقت ایشان را ندیدم، اما چندین‌بار تلفنی با وی صحبت نمودم و مدارک آن دو خانواده را برایشان فرستادم. افسری بودند به‌غایت مؤدب، دلسوز و با شخصیت.»
او تاکید کرد: «تا رسیدیم به آن ۱۲ روز. پدر یکی از آنها در جریان امواج اخراج افاغنه بازداشت می‌شود. جلوی چشمان فرزندان و همسرش به او دست‌بند می‌زنند که ببرندش. خانواده گریان، سراسیمه و التماس‌کنان به‌من متوسل شدند و من هم به آن افسر. در نتیجه اقدامات او، پدر که با اخراج تار مویی فاصله نداشت، خلاص شد. نمی‌توانم اشک شادی فرزندان و همسرش را در آن شب، توصیف کنم. به آنها گفتم نجات پدرتان را مدیون سرهنگ نیروی انتظامی هستید که تاکنون او را ندیده‌ام. بعد از آن ماجرا، من چندین‌بار با ایشان تماس گرفتم، اما پاسخ نمی‌دادند. بالأخره با مافوق‌شان تماس گرفتم و بعد از مکثی، گفتند ایشان در جریان بمباران نیروی انتظامی به‌شهادت رسیده‌اند. احترام به آن افسر و ۱۴۰ پرسنل نیروی انتظامی که در آن ۱۲ روز به‌شهادت رسیدند، دلیل نخستم برای این پست است.»
زیباکلام افزود: «دلیل دومم بازمی‌گردد به نقش و جایگاه پلیس در جوامع دموکراتیک. مردم در این جوامع از پلیس نمی‌ترسند؛ چون پلیس در منازعات سیاسی و اجتماعی دخالتی نکرده و وظیفه‌اش صرفاً حفظ قانون است. تنها در مواردی که معترضین مرتکب اقدام غیرقانونی می‌شوند، پلیس مداخله می‌نماید. یکی از امیدها و آرزوهای من این است که رفتار پلیس در جامعه ما هم به‌تدریج مثل جوامع دموکراتیک بشود. تحقق این آرزو البته فقط بر عهده پلیس نیست، بلکه مردم، بالأخص فعالین سیاسی و مدنی هم در تغییر نگاه جامعه به پلیس نقش دارند. این خطای بزرگی است که برخی از فعالین سیاسی، ۳۰۰ هزار نیروی پلیس، اعم از کادر و وظیفه را در مقابل خودشان تصور می‌کنند. رسیدن به وضعیت پلیس در جوامع دموکراتیک، مستلزم تلاش همه‌مان است.»
نیروی انتظامی در جنگ تحمیلی پای کار بود
سردار احمدرضا رادان، فرمانده کل انتظامی کشور در چهارمین روز از هفته انتظامی میزبان اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شد و در این جلسه به ترسیم معماری آینده پیش روی فراجا پرداخته و گفت: «با توجه به آنچه ارائه شد امروز فراجا در یک مسیر مشخص و بر اساس تحلیل‌های آینده گام بر می‌دارد تا مجموعه انتظامی به مجموعه‌ای مکتبی و در تراز انقلاب اسلامی برسد. برای رسیدن پلیس به آنچه در معماری آینده فراجا تبیین شده است الزاماتی وجود دارد که بخشی از آنها توسط شما نمایندگان در مجلس تسهیل شده و راه را برای ما هموار می‌کند.»
او افزود: «در دوران جنگ تحمیلی ۱۲ روزه، نیروی انتظامی با تمام توان خود برای حفظ امنیت داخلی کشور پای کار بود و پس از آن مأموریت تاسوعا و عاشورای حسینی را به نحو احسن پشت سر گذاشت و وارد مأموریت عظیم اربعین حسینی شد که به تأیید بسیاری از کارشناسان و مردم این مأموریت نیز در سطح عالی اجرایی شد.»
سردار رادان به کاهش آمار سرقت و افزایش آمار کشفیات از سال ۱۴۰۱ نیز اشاره و تاکید کرد: «در ابتدای سال ۱۴۰۱ آمار سرقت ما ۱۹ درصد افزایش داشت، اما با اقدامات صورت‌گرفته مانند راه‌اندازی قرارگاه سرقت، استفاده از پابندهای الکترونیکی، برخورد با سارقان خشن و راه‌اندازی آزمایشگاه علمی در پلیس آگاهی، امروز شاهد کاهش ۱۷ درصدی آمار سرقت و افزایش ۵۶ درصدی کشفیات در ۶ ماهه هستیم و در مجموع از سال ۱۴۰۱ تا امروز ۴۱ درصد کاهش آمار سرقت و چیزی بالغ بر ۴۲ درصد افزایش در کشفیات را شاهد هستیم.»
سردار رادان در بخش دیگری از صحبت‌های خود به ساخت خانه‌های سازمانی اشاره کرد و گفت: «متاسفانه همکاران من در فراجا نسبت به دیگر ارگان‌ها در مضیقه قرار دارند ولی با تمام کاستی‌ها ۵۲ هزار واحد سازمانی در مرحله ۲۰ تا ۹۰ درصد ساخت قرار دارند و به امید خدا ۲ تا ۳ هزار واحد در آینده نزدیک افتتاح خواهد شد.»
او از ساخت ۱۵۰۰ واحد ظرف ۱۸۰ روز خبر داد و تاکید کرد: «هوشمندترین اقدامات در این خانه‌ها از تصفیه آب تا بهره‌مندی از انرژی خورشیدی و برق هوشمند پیش‌بینی شده است و بسیاری از پیمانکاران خارجی تقاضای همکاری با ما را دارند.»
این مشکلاتی که سردار رادان به آن اشاره کرده، باعث لغزش تعداد اندکی از نیروهای فراجا شده است. اما همیشه این لغزش از سوی فرماندهان و نظامیان تکذیب شده تا به اقتدار نیروی انتظامی آسیبی وارد نشود. با این تفاسیر مشخص است که پلیس جامعه‌محور با شرایط کنونی و دغدغه‌های ایدئولوژیک و مشکلات معیشتی نیروی انتظامی فاصله بسیاری دارد.
ضمن آنکه تا چند سال پیش آمار رضایتمندی مردم از پلیس به صورت رسمی اعلام می‌شد اما امسال نیروی انتظامی چند سالی است که هیچ آمار رسمی اعلام نمی‌کند و فرماندهان عالی‌رتبه روش جدیدتری برای اعلام آمار در پیش گرفته‌اند که آن هم آماردهی مناسبتی است.
در آماری که سردار مهدی معصوم بیگی، رئیس بازرسی کل فراجا اعلام کرد در سال 1402 تقریباً 28 درصد از مردم از عملکرد پلیس رضایت نداشتند. او در این مورد تاکید کرد: «بر اساس آمار و پیام‌های مردمی ثبت شده در سامانه ۱۹۷ مرکز نظارت همگانی بازرسی کل، شاهد افزایش ۷۲ درصدی رضایتمندی مردم از عملکرد پلیس در اربعین حسینی نسبت به سال گذشته بودیم.»
سردار قاسم رضایی، جانشین فرمانده کل انتظامی کشور نیز 16 اردیبهشت امسال و پیش از جنگ 12 روزه اعلام کرد: «نبض کار پلیس با بازخوردگیری از مردم می‌تپد و فراجا از جمله سازمان‌های نظامی است که بالاترین میزان رضایتمندی را در بین مردم دارد.»
