تأخیر دانشگاه‌‏ها در پیگیری عفو دانشجویان

وزارت علوم از پیگیری این وزارتخانه برای استفاده دانشجویان از عفو رهبری خبر داد‌

رئیس سازمان امور دانشجویان از تدوین دستورالعمل بخشودگی دانشجویان درگیر در حوادث اخیر خبر داد و تاکید کرد: «عفو رهبری شامل همه دانشجویان می‌شود.» اعلام این خبر، می‌تواند گشایشی درباره تعداد محدودی از دانشجویانی باشد که اعتراضات دانشجویی همچنان ممنوع از ورود به دانشگاه هستند. حتی می‌تواند نسبت به تعدادی از دانشجویان بازداشتی نیز امیدوارکننده باشد. البته یک فعال دانشجویی و یک تحلیلگر سیاسی در گفت‌وگو با هم‌میهن از عملکرد وزارت علوم و مدیران دانشگاه‌ها درباره پیگیری عفو رهبری نسبت به دانشجویان انتقاد کردند.
بارها مسئولان مختلف کشور بر لزوم داشتن روحیه مطالبه‌گری،‌ نقادی و مشارکت در امور مختلف کشور در میان دانشجویان تاکید کرده‌ و دانشگاه را محلی برای نقد و بررسی و مطالعه در باب آنچه در کشور می‌گذرد، توصیف کرده‌اند. سخنانی که گاه در مراسم روز دانشجو یان در دیدار گاه‌و‌بی‌گاه مسئولان کشور با دانشجویان بیان شده است. رهبری نیز در دیدارهای خود با دانشجویان بر چنین مواردی تاکید کرده‌اند‌، آنچنان‌که مقام رهبری در دیدار هفتم اردیبهشت‌ماه خود با دانشجویان توصیه‌هایی به آنان داشتند. دو محور مهم در این توصیه‌ها تاکید رهبری بر در تماس بودن دانشجویان با مسائل کشور و درک و فعالیت در حوزه این مسائل بود. محور مهم دیگر اما درباره لزوم مطالبه‌گری این گروه از جوانان است که ایشان در سخنان‌شان بارها درباره آنها تاکید کرده‌اند که طبیعت دانشجو مطالبه‌گری است؛پس مطالبه‌گری کنند و از مسئولان بخواهند که کار جدّی بکنند.
سخنان مهم رهبری و تاکید ایشان بر طبیعت مطالبه‌گر دانشجو و حتی یادآوری برخوردهای تند و تیز برخی دانشجویان که یادآور دوران جوانی رهبری برای ایشان بوده است، همگی نشان‌دهنده اهمیت نقش دانشجو در حق‌خواهی، حق‌جویی و قابل اغماض بودن برخی رفتارهای تند و تیز در میان دانشجویان است. با این حال برخی رفتارها با دانشجویان معترض در حوادث اخیر به‌ویژه در ساحت دانشگاه که گاه توسط مسئولان و مدیران دانشگاه‌ها صورت می‌گرفت در تعارض با سخنان و توصیه‌های رهبری بود. اگر چه از تعداد دانشجویانی که احتمالا هنوز در زندان به سرمی‌برند خبری در دست نیست، اما آمار دانشجویانی که با احکام مختلف و سنگین کمیته انضباطی مواجه شده‌اند، قابل توجه است. از آغاز ماجرای عفو رهبری برای بازداشت‌شدگان اعتراضات اخیر زمزمه‌هایی از شمول این عفو برای دانشجویان نیز به گوش رسید و حتی براین موضوع تاکید شد. با این حال خبری از دانشجویان و دانشگاه‌ها در این خصوص منتشر نشد تا اینکه روز گذشته هاشم داداش‌پور، رئیس سازمان امور دانشجویان دراین‌باره با بیان اینکه هنوز عدد دقیقی برای بخشودگی تعداد دانشجویان خاطی نداریم شاید شرایط بخش کوچکی از دانشجویان درگیر در حوادث اخیر تایید همان شرایط قبلی باشد،گفت:«فکر می‌کنم بتوانیم شرایطی را ایجاد کنیم تا دانشجویان از همان منظری که منظومه فکری مقام رهبری در بحث عفو است از این امکان برخوردار شوند.» عبارت «فکر می‌کنم» که داداش‌پور به کار برده است، البته کمی نگران‌کننده و می‌تواند نشان‌دهنده نامطمئن بودن داداش‌پور از سخن خود باشد.
به هر حال او از آمار دانشجویانی که مشمول عفو می‌شوند، خبر نداشت. داداش‌پور اما بر این موضوع تاکید کرد که تلاش‌ها مبنی بر لحاظ شدن بخشودگی، تعلیق و تخفیف برای همه دانشجویان است، اما ممکن است بخش کوچکی از دانشجویان همان شرایط قبلی در مورد آنها تأیید شود. او با تاکید براینکه ما سعی کرده‌ایم همه را دسته‌بندی کنیم و متناسب با آنها بتوانیم تصمیم بگیریم اما هنوز هیچ داده روشنی نداریم، بیان کرد:«هنوز چیزی قطعی نیست. ما فعلاً به یک دستورالعمل درباره بخشودگی دانشجویان درگیر در حوادث اخیر در سازمان امور دانشجویان وزارت علوم رسیدیم. تلاش داریم حداکثر در این هفته به تصمیمی برسیم. به نظر می‌رسد بتوانیم شرایطی را فراهم کنیم که دانشجویان از همان منظومه فکری رهبری در بحث عفو برخوردار شوند.»
به نظر می‌رسد وضعیت دانشجویان نسبت به سایر افراد درگیر در اعتراضات اخیر از شرایط نامطلوب‌تری برخوردار است و با وجود عفو و بخشودگی بسیاری از بازداشت‌شدگان حوادث اخیر و تسهیل شرایط برای آنها توسط مقامات قضایی اما دانشگاه‌ها تاکنون دراین رابطه سخت‌گیری و تعلل نشان‌داده‌اند.

دانشگاه نباید منتظر قوه قضائیه می‌ماند

غلامرضا ظریفیان، معاون دانشجویی وزیر علوم در دولت خاتمی با بیان اینکه دانشگاه‌ باید بسیار زودتر از هر نهاد دیگری درباره عفو و تخفیف مجازات دانشجویان اقدام می‌کرد، به هم‌میهن‌ گفت: «به نظر می‌رسد در اتفاقاتی که طی ماه‌های اخیر رخ داد وزارت علوم به‌عنوان کانون حمایت‌کننده از دانشگاه، دانشجو و ساحت دانایی باید سریع‌تر و پیگیرتر از سایر بخش‌های جامعه و حتی قوه قضائیه یا برخی نهادها دست به اقدام زده و مسائل دانشجویی را حل می‌کرد زیرا در جامعه ما بیش از سه میلیون دانشجو وجود دارد و تقریباً همه خانواده‌ها در شهر و روستا با دانشجویان در تماس هستند. این نوع حساسیت به‌علاوه معضل مهاجرت دانشجویان و فارغ‌التحصیلان‌ و تأثیرات عمیق برخورد با دانشجویان بر جامعه، مسائلی هستند که این نوع عملکرد را از سوی وزارت علوم می‌طلبد.» او ادامه داد: «بسیاری از دانشجویان به‌دلیل روحیه متعهدانه خود نسبت به جامعه و بی‌تفاوت نبودن نسبت به سرنوشت انسان‌ها، در حوادث اخیر شرکت کردند. بنابراین وزارت علوم باید تأخیر خود در این بخش را به‌سرعت جبران کند.» ظریفیان با تأکید بر اینکه دانشگاه خانه دوم دانشجویان است،‌ بیان کرد: «دانشگاه محل زیست اجتماعی دانشجو و بالیدن او است و نگاه نسبت به آن باید معطوف به دانش، معلمی و عطوفت و برخورد با دانشجویان باید مانند برخورد والدین نسبت به فرزندان باشد؛ حتی اگر برخی جاها تندروی‌هایی از طرف دانشجو صورت گیرد. برخوردهای خوب یا تند به شکل پایدار در روح دانشجو می‌ماند. به اعتقاد من دانشگاه محیط فعال آماتوری برای جامعه‌پذیری دانشجو است و در این محیط به‌دلیل مشکلاتی که در جامعه ما وجود دارد و سابقه فعالیت آموزش عالی در حوزه دفاع از حقوق مردم و مشارکت جمعی که در این محیط دانشجویان تجربه می‌کنند، نوع حمایت آموزش عالی و روسای دانشگاه‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که دانشجو احساس کند برخوردی که با او می‌شود مانند برخورد والدین با فرزند است.» او معتقد است مدیران دانشگاه باید آموزش‌های لازم را ببینند تا بدانند چگونه با محیطی که سراسر هیجان و سراسر حق‌طلبی و مطالبه‌گری است و ممکن است در جاهایی هم دچار تندروی شود،‌ برخورد کنند. معاون وزارت علوم در دولت خاتمی اظهار کرد: «مسئولان دانشگاه در عین مراقبت از فضا و حریم دانشگاه و حفظ نظم و انضباط اما باید این احساس را ایجاد کنند که حامی جدی دانشجویان هستند. به نظر من در این زمینه با شکاف‌هایی مواجه هستیم و باید این مسئله را در دانشگاه‌ها تقویت کرد. تقویت این احساس به دل‌بستگی بیشتر دانشجو به کشور،‌ محیط علمی و دانشگاه منجر شده و باعث می‌شود او در آینده در عرصه‌های مختلف از حقوق جامعه دفاع کند.»

وعده‌های بی‌عمل در حوزه عفو دانشجویان

علی اسماعیلی‌فراهانی، عضو انجمن آزاداندیش دانشگاه علامه طباطبایی با توجه به عملکرد دانشگاه علامه و وعده‌های داده‌شده به دانشجویان از سوی مسئولان مربوطه بعد از ماجرای صدور عفو رهبری امید چندانی به عمل به وعده‌ها در حوزه دانشگاه‌ها ندارد. او با یادآوری آنچه در این مدت بر دانشجویان معترض علامه گذشته است، به هم‌میهن گفت: «یکی‌‌دو نفر از دانشجویان دانشگاه علامه جلوی خوابگاه یا دانشکده خود دستگیر شده بودند. مسئله‌ای که باعث ایجاد این شبهه شده بود که اطلاعات این دانشجویان از طرف خود دانشگاه داده شده است. البته دانشگاه با مراجع مربوطه در این زمینه مکاتبه و وضعیت دانشجویان را پیگیری می‌کرد. هرچند که پیگیری‌ها و عملکرد دانشگاه ما در مقایسه با سایر دانشگاه‌ها و به‌ویژه دانشگاه شهید بهشتی بسیار ضعیف بود و به نظر می‌رسید که میان بخش‌های مختلف تضادهایی وجود داشت که منجر به کارشکنی می‌شد. مثلاً نامه‌ای در خصوص دانشجوی بازداشتی تنظیم و آماده ارسال به قوه قضائیه می‌شد اما حراست دانشگاه نامه را امضا نمی‌کرد یا دیر امضا می‌کرد.» او ادامه داد: «از زمان اعتراضات تقریباً 140 نفر از دانشجویان با حکم تعلیق مواجه شده و از حضور در دانشگاه منع شده‌اند. این مسئله باعث شد که دانشجویان، اعتراضی مطالبه‌محور در حمایت از دانشجویان تعلیقی برپا کنند. در واقع از جایی به بعد اعتراضات و تحصن‌هایی که در دانشگاه ما برپا می‌شد مربوطه به همین ماجرای تعلیق بود. بعدها متوجه شدیم احکام تعلیق مربوطه به بخشنامه‌ای بوده است که به رئیس دانشگاه اختیار داده برخی از دانشجویان را ممنوع‌الورود کند. رئیس دانشگاه در پاسخ به اعتراضات ما به تعلیق‌ها گفت: «از کجا معلوم است که شما خودتان تعلیق نشوید» اما وقتی تنش ایجاد شد، از حرف خود عقب‌نشینی کرد و گفت شما فرزندان من هستید.» این فعال دانشجویی با بیان اینکه در نهایت حکم تعلیق 140 نفر منتفی شد و پرونده‌ای هم برایشان به جریان نیفتاد، اظهار کرد: «اما حدود 20 نفر از افرادی که نسبت به تعلیق این افراد معترض بودند،خودشان هم تعلیق شدند. زمان تعلیق‌ها یک‌ماهه بود اما حراست از ورود بعضی از این دانشجویان با وجود اتمام دوران تعلیق‌شان ممانعت می‌کرد که رفتاری برخلاف قوانین بود. معاونت فرهنگی هم اعلام می‌کرد که حراست این افراد را راه نمی‌دهد و در اصل، موضوع را پاس‌کاری می‌کردند. بعد از مدتی برای تعدادی از دانشجویان ازجمله خودم، احکام غیابی مبنی بر دو ترم تعلیق زدند و درباره برگزاری جلسه بدوی کمیته انضباطی به ما اطلاع‌رسانی نشده است. در جلسه تجدیدنظر حکم تعلیق برای چند نفر تعلیق شد و اجرا نشدنش موکول به تکرار نکردن تخلف شد اما برای چهار نفر ازجمله من حکم تعلیق برای یک ترم اجرا شده است و تعلیق نشدنم برای ترم بعدی منوط به تکرار نکردن تخلف است.» او با اشاره به مصاحبه رهبر‌پور، معاون حقوقی دانشگاه علامه با رسانه‌ها درباره لغو احکام کمیته‌های انضباطی با توجه به عفو رهبری، بیان کرد: «با این حال ما چهار نفر بعد از این ماجرا به دانشگاه مراجعه کردیم و حراست همچنان از ورودمان به دانشگاه خودداری کرد‌. این موضوع نشان‌ می‌دهد خبری که رهبرپور اعلام کرده خبر درستی نبوده است. نکته دیگر آنکه وزارت علوم اعلام کرد عفو رهبری شامل دانشجویان هم می‌شود و ما بخشنامه‌ را ابلاغ می‌کنیم. گویا ابلاغ هم کرده‌اند اما کمیته‌های انضباطی دانشجویان همچنان برگزار شد و احکام جدیدی هم در این زمینه صادر شد و اخبار منتشرشده در کانال‌های دانشجویی نشان از آن دارد که صدور احکام انضباطی دانشجویان در دانشگاه‌ها همچنان ادامه دارد.» این فعال دانشجویی همچنین تأکید کرد که به‌تازگی و حدود دو هفته پیش با وجود عفو رهبری یکی از استادان دانشگاه علامه به‌ اسم مرتضی مردی‌ها تعلیق شده و علت آن نیز از سوی دانشگاه اعلام نشده است.