تغییر تاکتیکی صدا و سیما؟درباره حضور سه چهره میانه‌رو در تلویزیون پس از اظهارات جنجالی وحید جلیلی
به نظر می‌رسد صداوسیما بار دیگر از تندروی‌های خود عقب‌نشینی کرد؛ تندروی‌هایی که حتی دستورات و تصمیمات رهبری را هم به نوعی زیر سوال می‌برد.
به نظر می‌رسد صداوسیما بار دیگر از تندروی‌های خود عقب‌نشینی کرد؛ تندروی‌هایی که حتی دستورات و تصمیمات رهبری را هم به نوعی زیر سوال می‌برد. درست پس از جنگ ایران و اسرائیل و مهم‌تر از آن بعد از دستور «یک‌صدایی در ایران» و «مذاکره غیرمستقیم» از سوی رهبری، افرادی که به عنوان کارشناس به صداوسیما دعوت شده بودند از آنتن رسانه ملی، به دوقطبی شدن جامعه دامن زدند و در این راه از هیچ توهین و حمله‌ای به مخالفان سیاسی خود فروگذار نبودند.
این حرکت حاکی از آن است که با وجود میلیاردها تومان بودجه، صداوسیما از رسانه ملی به رسانه یک جریان حداقلی سقوط کرده است. برنامه‌های تفرقه‌افکن در حالی از صداوسیما پخش می‌شود که حتی محمود کریمی، مداح نزدیک به رهبری نیز مداحی‌های خود را براساس ملودی و مضامین آشنای ترانه «ایران» اثر زنده‌یاد محمد نوری اجرا می‌کند و با همصدایی دوستداران اهل بیت «ای ایران ایران» سر می‌دهد.
حتی سیدعباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد نیز در صفحه ایکس خود درباره لزوم خنثی کردن «فتنه تفرقه‌افکنی» هشدار داده و می‌نویسد: «دهه محرم فرصتی برای تقویت انسجام ملت ایران است. از صداوسیما، خطبا، مداحان، هیئت‌ها، مساجد، حسینیه‌ها، موکب‌های خیابانی، رسانه‌ها و گروه‌های مجازی و... نباید صدای اختلاف و دوقطبی شنید. برای دعوا وقت داریم! امروز روز اتحاد ملی است.
هر صدای تفرقه‌افکن صدای دشمن است، به آن مجال ندهیم.» در شرایطی که توصیه دلسوزان ایران به وحدت و همدلی است و هنوز نفس راحتی از جنگ نکشیده‌ایم، وحید جلیلی، قائم مقام صداوسیما از آنتن زنده اعلام کرد: «بعضی‌ها را دیدم که در این ایام می‌گویند، ما به وحدت و همبستگی ملی نیاز داریم. گفتیم بله صددرصد همین‌طور است. گفتند پس دیگر اسم خدا و پیغمبر نیاورید و بگذارید همه باشند.» و در بخش دیگری از سخنانش تاکید کرد: «عذرخواهی می‌کنم! برخی انگار می‌خواهند وطن را به آغل تبدیل کنند.
ما انسانیم. وطن برای ما با هویت، ماهیت، افتخاراتش، رشته‌های عمیق معنوی و نسبت‌اش با پروردگار[تعریف می‌شود].» میثم نیلی نیز با حضور در برنامه زنده ثریا (شبکه یک سیما) گفت: «سولاخ‌های [سوراخ‌های] امنیتی‌مان را باید بشناسیم. جریان نفوذ را باید بشناسیم و با آن برخورد سخت کنیم. معنی ندارد که پهپاد بسازند و ترور کنند و هیچ‌کس نفهمیده باشد. این نقطه ضعفی است که باید جبران کنیم.» او در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به اینکه آمریکا دشمن است، تاکید کرد«کدام مذاکره؟! برای چه می‌خواهی مذاکره کنی؟ مبداً مذاکره و موضوع آن را به قصد نابودی آمدند و چند تن بمب روی آن ریختند. این‌ها نقاط ضعف ماست. مذاکره در این قضیه و این مدل رفتاری که دشمنان کردند، بخشی از عملیات ترور و جنگ است.»
پس از این سخنان بود که سیل انتقادات به سوی مدیریت صداوسیما یا همان رسانه ملی روان شد و مدیریت آن را به عقب‌نشینی از مواضع خود کرد. شاید همین انتقادات بود که مدیران صداوسیما را وادار کرد تا از افرادی از طیف اصلاح‌طلبان نیز دعوت شود. البته این دعوت‌ها مسبوق‌به‌سابقه است و صداوسیما در بزنگاه‌های سخت همچون بحران اعتراضات سال 1401 با دعوت اصلاح‌طلبان سعی در آرام کردن فضا داشت اما با گذر از این لحظات حساس، دوباره رویه خود را در پیش می‌گیرند. پخش برنامه‌هایی که به دوقطبی شدن جامعه می‌انجامید و انتقاد از آنها بار دیگر به اصلاح‌طلبان روی خوش نشان دادند تا مسیر فرار رو به جلو را برای خود باز کنند.
قدر ذخیره فرهنگی و اجتماعی را بدانید
حسام‌الدین آشنا، مشاور رئیس‌جمهور در دولت روحانی یکی از افرادی بود که به صداوسیما دعوت شد. او پیش از این دعوت در صفحه ایکس خود به سخنان وحید جلیلی واکنش نشان داده و نوشت: «کسی نگفت از خدا و پیامبر سخن نگویید؛ گفتند اینقدر مقدسات را خرج برنامه‌های جناحی نکنید. کسی که نظریه «8 میلیون بیننده کافیه» را در جمع‌های متعدد بیان کرده، صلاحیت ندارد از ملیت و جوهر و هویت و آغل سخن بگوید.»
آشنا پس از حضور در برنامه «راهبرد» تلویزیون، از مجری پرسید: «ما اینجا نشسته‌ایم چه‌کار کنیم؟ شما می‌توانید به من و امثال من اطمینان بدهید که این برنامه‌ای است که کسانی که می‌توانند در سطح ملی با مردم و مسئولان کشور حرف بزنند، اگر حرفی دارند، بزنند و مطمئن باشند که حرفشان حداقل پخش می‌شود، حتی اگر شنیده نشود؟» مجری در پاسخ می‌گوید: «آقای آشنا، شما خودتان با این حوزه آشنا هستید. من نه از این جناح هستم و نه از آن جناح. با رؤسای جمهور مختلف، رؤسای مجالس و سیاسیون کشور و نمایندگان گوناگون گفت‌وگو کرده‌ام. شما روحیه این عضو کوچک خانواده بزرگ رسانه ملی را به طور مشخص می‌شناسید؛ اهل پرده‌پوشی و سانسور نیستیم، اما باید یک درک عمیقی هم داشته باشیم از اینکه کشور در شرایط بسیار حساسی قرار دارد.
الان وقت نقد کردن مطالبات گذشته و بهره‌برداری، یا به بیان دقیق‌تر، سوءاستفاده از شرایط نیست. ما امروز در شرایط تهاجم به امنیت سرزمین‌مان قرار داریم. تشخیص این موضوع یقیناً با سیاست‌گذاران و مسئولان رسانه است، اما به نظرم قبل از اینکه این مقام تشخیص را به سیاست‌گذاران مسئول رسانه واگذار کنیم، باید مسئولیت حرف‌هایشان را به خود مهمانان برنامه واگذار کرد. آنها باید مسئولیت آنچه را که اکنون در مقابل ملت ایران می‌نشینند و می‌گویند، بپذیرند. این یک واقعیت است.»
حسام‌الدین آشنا نیز تاکید می‌کند: «گفت‌وگوی دوسه‌دقیقه‌ای که اکنون با هم داشتیم، بخش بسیار مهمی از چارچوبی است که باید برای کشور در شرایط جنگ ترسیم شود. یعنی کاری که دشمن انجام می‌دهد این است که به شما به‌عنوان رسانه بگوید که بیننده ندارید، به من به‌عنوان کارشناس بگوید که تو جایی در رسانه ملی‌ات نداری، و به مردم بگوید که این تلویزیون ارزش دیدن ندارد و نمی‌توان به آن اعتماد کرد.
به سیاست‌گذاران ملی کشور هم بگوید که این ابزار از کار افتاده و فایده‌ای ندارد. این بخش بسیار مهمی از «جنگ شناختی» است که یک دشمن باید برای دشمنش در سطح ملی و در کشور هدف طراحی کند.» او در بخش دیگری از صحبت‌هایش می‌گوید: «من در گفت‌وگو با مقامات سیاسی کشور، در این چند روز یک نکته را مکرراً تکرار کرده‌ام و عاجزانه خواهش می‌کنم که به آن توجه شود این است که: «قدر این ذخیره فرهنگی-اجتماعی که برای ما ایجاد شده را بدانید. قدر این وحدتی که امروز بین همه ایجاد شده و می‌تواند موتور پیشران پیشرفت عالی کشور در همه عرصه‌ها باشد را بدانیم.»
از حرم ایران حفاظت کنید
از دیگر چهره‌هایی که به دعوت تلویزیون پاسخ مثبت داد، محمد قوچانی، روزنامه‌نگار و عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی بود. او با حضور در تلویزیون و اشاره به اینکه ما با دلی خونین صحبت می‌کنیم، به صحبت‌های وحید جلیلی واکنش نشان داده و تاکید کرد: «ریزش و رویش به یک جناح تعلق ندارد. هم مدیرمسئول کیهان ریزش کرده، هم معاون سابق وزارت ارشاد. هم از درون بی‌حجاب‌ها رویش وجود دارد و هم از درون آنهایی که به حجاب افراطی به شکل دیگر اعتقاد داشتند.
جامعه ایران به نقطه‌ای رسیده که تفکر «فکر کنند میهن آغل است» جواب نمی‌دهد. میهن خانه و زندگی ماست.» او در بخش دیگری از صحبت‌هایش می‌گوید: «آقای فتحی‌شقاقی، رهبر جنبش جهاد اسلامی فلسطین به حسن روحانی گفته بود: «ایران مرکز است و اگر ایران نباشد هیچ کشور دیگری هم نخواهد بود.» شهید سلیمانی هم گفته بود: «ایران حرم است. از حرم ایران حفاظت کنید.»»
لحظه ملت شدن و پذیرش تکثر
محمدرضا جلائی‌پور، چهره اصلاح‌طلب دیگری است که با حضور در گفت‌وگوی ویژه خبری، با اشاره به اجرای ارکستر سمفونی در برج آزادی، تاکید می‌کند: «یک خانم چادری کنار یک خانمی که روسری‌اش افتاده بود، ایستاده بودند و نگاه‌هایشان در هم گره می‌خورد. زمانی که «ای ایران» خوانده شد، خانم چادری به خانم کناری خود گفت: «می‌توانم بغلت کنم؟» و همدیگر را بغل کردند و اشک ریختند. این لحظه ملت شدن و پذیرش تکثر است.
من فکر می‌کنم به‌رغم هزینه‌هایی که دادیم و بسیاری از آنها ضایعات بوده، این لحظه تاریخی «ملت شدن» اینقدر ارزش دارد که می‌توانیم بعد از این وارد ریلی شویم که تمام مولفه‌های قدرت ملی افزایش یابد. برخی کمی زمان می‌برد و برخی دیگر بلافاصله امکان افزایش دارد. در این روزها شاهد افزایش این مولفه‌های نرم و سخت قدرت ملی بودیم. فکر می‌کنم اگر بخش‌های متکثر جامعه و بخش‌های متکثر حاکمیت این لحظه را دریابند، شاید چند ده سال بعد از این لحظه به عنوان شروع فرآیندهایی یاد کنیم که فراگیری نهادهای عمومی، رضایت عمومی شهروندان و قدرت ملی را افزایش داد.»
او با دعوت جامعه‌شناسان به بازاندیشی، می‌افزاید: «بیش از دو دهه است که اساتید می‌گویند ایران بحران حاد سرمایه اجتماعی دارد و برخی از تعبیر «فروپاشی اجتماعی» استفاده می‌کنند. به نظرم باید بازاندیشی کنند. گویی جامعه‌شناسان هم ایران را نشناخته‌اند. فکر می‌کنم اشکال جدیدی از سرمایه اجتماعی در حال شکل‌گیری است و آنچه به عنوان «افول سرمایه اجتماعی» نامیده می‌شد، تقریباً مشترک بین تمام جوامعی است که سطح درآمد و تحصیلات بالا می‌رود و به ایران و سال‌های اخیر اختصاص ندارد. از دوره پهلوی دوم به صورت منظم پاره‌ای از پیوندهای سنتی رو به تضعیف رفته که اتفاقاً عوامل آن بیشتر از جنس افزایش درآمد و تحصیلات است.»
محمدرضا جلائی‌پور با اشاره به اینکه ظرفیت اشکالی از همبستگی وجود دارد، می‌گوید: «اگر حاکمیت مثل همین روزها؛ برای افزایش قدرت ملی فضا بدهد که جامعه متشکل شود اتفاقاتی رقم خواهد خورد که بازیگران و ناظران جهانی نمی‌توانند پیش‌بینی کنند. بسیاری از ناظران معتقد بودند که بخشی از جامعه برای ممکن کردن پاره‌ای از تغییرات دفعی سیاسی همراه شود. هدف نتانیاهو بسیار بیشتر از مراکز هسته‌ای بود؛ «فروپاشی ایران و بسیاری از مولفه‌های قدرت ملی، ویرانی ایران». دقیقاً کاری که با غزه کرد. عین پیام‌هایی که برای ملت ایران ارسال می‌کند که «حساب شما با حاکمیت جداست» و «ما امنیت شما را می‌خواهیم» را به اهالی غزه داده بود اما در آنجا نسل‌کشی کرد.
دو دهه سرمایه‌گذاری روی لحظه حمله به ایران شده بود و تنها 300 میلیون دلار روی یک رسانه سرمایه‌گذاری کردند. حتی 4 نفر هیچ جای ایران دعوت آنها را اجابت نکرد و حتی به طور طراحی‌شده هم فیلمی درنیامد. بلوغ عجیبی پشت این موضوع است. بخشی از جامعه ناراضی هستند اما پای اعتراض به متجاوز می‌ایستد و حتی از مدافعان ایران دفاع می‌کند که پیش از این سابقه نداشته است.»
او در ادامه تاکید می‌کند: «همبستگی تکثرپذیری شکل گرفته و کاش حاکمیت قدر این همبستگی را بداند. نشانه‌هایی از این هست که متوجه حفظ این همبستگی شده اما جامعه باید نشانه‌های بیشتری ببیند. تاکنون یکبار هم نشده که اسرائیل جنایت‌پیشه آتش‌بس نقض نکند برای این که این شرایط ادامه پیدا کند باید همه مولفه‌های ملی از قدرت پدافندی تا همبستگی ملی در پنجره فرصت محدودی که داریم تقویت شود. در کمپین «به نام ایران» از محمد حسین پویانفر تا آقای تاج (که برگزاری کنسرتش ممنوع است) کنار هم قرار گرفته بودند. از کسی که هفته پیش از زندان آزاد شده تا کسی که به جلیلی رای داده کنار هم بودند. پرچم ایران و امام حسین(ع) مهم‌ترین مولفه‌های همبستگی‌بخش جامعه ماست. همان نوروز و محرم.»
