نگاهی به متمم ۲۵ قانون اساسی ایالات متحده
رستاخیز جو بایدن
آرش ملکی، پژوهشگر دکتری حقوق بینالملل
رئیس‌جمهور ایالات متحده روزهای خوبی را سپری نمی‌کند. سیاست‌های داخلی و خارجی دولت او نتایجی مطلوب در پی نداشته و به افزایش بهای سوخت، ناکامی در کنترل مهاجرت غیرقانونی و استمرار جنگ در اوکراین و غزه منجر شده. مطابق نظرسنجی‌های معتبر، شکست بایدن در انتخابات نوامبر سال جاری میلادی بیش از هر زمان دیگر محتمل به نظر می‌رسد. این احتمال، پس از عملکرد بسیار ضعیف در مناظره با ترامپ که ناتوانی ذهنی و جسمی بایدن را پیش چشم ۵۱ میلیون بیننده عیان ساخت، فزونی یافته است.
در نتیجه‌ی این رخداد و در فاصله‌ی چهار ماه تا انتخابات، صداهایی از درون حزب دموکرات وی را به خروج از رقابت فرا می‌خوانند تا بلکه با جایگزین ساختنِ اشخاصی چون کامالا هریس (معاون رئیس‌جمهور)، گَوین نوسام (فرماندار ایالت کالیفرنیا) و میشل اوباما (بانوی اول سابق ایالات متحده) مانع بازگشت ترامپ به کاخ سفید شوند. به عنوان مثال، گفته شده که سناتور مارک وارنر (رئیس کمیته اطلاعات سنا) تلاش داشته تا با هماهنگی گروهی دیگر از اعضای سنا بایدن را به خروج از رقابت ترغیب کند.
در عین حال، مایک جانسون (نماینده جمهوری‌خواه و سخنگوی فعلی مجلس نمایندگان) نیز در روزهای پس از مناظره در اظهارنظری اِعمال متمم ۲۵ قانون اساسی ایالات متحده و عزل رئیس‌جمهور توسط کابینه را ضروری برشمرد. متعاقب این اظهارنظر، شماری از رسانه‌های محافظه‌کار همچون واشینگتن اِگزَمینر تاکنون به ایده اِعمال متمم ۲۵ قانون اساسی پرداخته‌اند. اما متمم ۲۵ قانون اساسی چه می‌گوید؟
این متمم که به تاریخ ۱۰ فوریه ۱۹۶۵ به قانون اساسی ملحق شد، ذیل چهار بخش (به ترتیب) به چهار وضعیت خاص نظر دارد:
۱) جانشینی معاون رئیس‌جمهور در صورت مرگ، استعفاء یا اعلام جرم علیه رئیس‌جمهور، ۲) معرفی معاون رئیس‌جمهور و انتخاب او با رای اکثریت مجلسین در فرض خالی ماندنِ این کرسی، ۳) بر عهده گرفتنِ وظایف ریاست‌جمهوری توسط معاون رئیس‌جمهور در زمان اعلام ناتوانی از ایفای این وظایف از سوی رئیس‌جمهور به رؤسای مجلسین و ۴) اعلام ناتوانی رئیس‌جمهور از سوی معاون رئیس‌جمهور و اکثریت مقامات رسمی قوه مجریه به رؤسای مجلسین و عزل رئیس‌جمهور و جانشینی معاون او و تصمیم‌گیری با رای اکثریتِ دوسومِ مجلسین در فرضِ بروز اختلاف درباره توانایی رئیس‌جمهور.
حال رقبای سیاسی بایدن تلاش می‌کنند ایده اِعمال بخش چهارم از متمم ۲۵ را با توجه به سالخوردگی و ضعف غیرقابل انکار بایدن در عرصه عمومی مطرح نمایند. لیکن، اجرای این مقرره مستلزم ناتوانی مشهود رئیس‌جمهور و بروز شکاف اساسی میان رئیس‌جمهور و کابینه است و در شرایطی که صندوق رای هر چهار سال یک‌بار امکان تغییر را پیش‌بینی نموده، هیچ‌کدام از متحدان سیاسی رئیس‌جمهور که در کابینه به خدمت گمارده شده‌اند با هدف تحصیل قدرت برای کشور بحرانی چنین عظیم ایجاد نمی‌کنند. حتی سناتور تد کروز که از مخالفان سرسخت سیاست‌های بایدن محسوب می‌شود نیز اِعمال متمم ۲۵ در مورد وضعیت بایدن را «بی‌اندازه خطرناک» توصیف نمود.
این بخش از متمم ۲۵ تاکنون اِعمال نشده. لیکن در چهار برهه در مورد آن گمانه‌زنی صورت گرفت. ترور ریگان در سال ۱۹۸۱ و احتمال بروز آلزایمر وی به سال ۱۹۸۷، اخراج جیمز کومی (رئیس دایره بازرسی فدرال) توسط ترامپ در سال ۲۰۱۷ و وقایع ۶ ژانویه ۲۰۲۱ مواردی هستند که در مورد اِعمال بخش چهارم از متمم ۲۵ گفت‌وگوهایی در سطح مقامات رسمی انجام شد. در وضعیت بایدن، هنوز نشانه‌ای از بروز ناتوانی مشهود در بایدن وجود ندارد و او پس از آن مناظره ضعیف، در چندین گردهمایی انتخاباتی به سخنرانی پرداخت و در مصاحبه با شبکه ABC کناره‌گیری از رقابت را به ضرس قاطع رد کرد.
لذا احتمال مداخله کابینه در پرتو حمایت آنها از رئیس‌جمهور صفر است. لیکن وجود مقرره‌ای همچون متمم ۲۵ و حمام خونی که به واسطه آن راه نمی‌افتد اماره‌ای از تعمیق دموکراسی است. در هر حال، سیاست آمریکایی قابل پیش‌بینی نیست اما واقعیت آن است که جو بایدن در مقام رئیس‌جمهور مستقر تنها شخصی است که می‌تواند نسبت به ترک رقابت یا استمرار حضور تصمیم بگیرد. در نتیجه، از این قدرت برخوردار است که در رقابت بماند و (به احتمال قوی) حزب دموکرات را همراه خود به زیر بکشد.
