نگرانی مصری‌ها نسبت به اسرائیل/آیا افزایش حضور نظامی مصری‌ها در صحرای سینا ممکن است به درگیری میان قاهره و تلآویو منجر شود؟
بروز خطر درگیری‌های پراکنده بین مصر و اسرائیل در ماه‌های آینده ممکن است افزایش یابد. اگر مصر حضور نظامی خود در صحرای سینا را کاهش ندهد، اسرائیل می‌تواند با تعلیق یک قرارداد بزرگ انرژی که با مصر امضا کرده، قاهره را مجبور کند، به سراغ منابع جایگزین برای انرژی که از اسرائیل دریافت می‌کند برود.
مصر اخیراً حضور نظامی‌اش را در صحرای سینا افزایش داده‌است. برخی با استناد به تاریخ درگیری بین اسرائیل و مصر به این نتیجه رسیده‌اند که ممکن است اسرائیل این اقدامات مصر را به عنوان یک اقدام برای افزایش تنش تلقی کرده و دست به تحرکات نظامی در مقابله با حضور نظامی مصر در صحرای سینا بزند. اما بعید است که تقویت حضور نظامی مصر در شبه‌جزیره سینا باعث جنگ با اسرائیل شود.
با این حال، بروز خطر درگیری‌های پراکنده بین مصر و اسرائیل در ماه‌های آینده ممکن است افزایش یابد. اگر مصر حضور نظامی خود در صحرای سینا را کاهش ندهد، اسرائیل می‌تواند با تعلیق یک قرارداد بزرگ انرژی که با مصر امضا کرده، قاهره را مجبور کند، به سراغ منابع جایگزین برای انرژی که از اسرائیل دریافت می‌کند برود.
طبق گزارش 20 سپتامبر وب‌سایت آکسیوس به نقل از مقامات آمریکایی و اسرائیلی، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در سفری که مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا از 14 تا 16 سپتامبر به اسرائیل داشت، از او خواسته است تا مصر را برای کاهش تعداد نیروهای مصری مستقر در سینا تحت فشار قرار دهد. این درخواست نتانیاهو از آمریکا درحالی مطرح شده که مصر از اواخر ماه اوت حدود 40 هزار نیرو را در صحرای سینا مستقر کرده تا حضور نظامی خود را در نزدیکی مرز صحرای سینا با نوار غزه تقویت کند.
به نظر می‌رسد که این اقدام در واکنش به تصمیم کابینه امنیتی بنیامین نتانیاهو برای دستور دادن به ارتش اسرائیل برای عملیات نظامی گسترده در غزه و پیش از عملیات زمینی گسترده اسرائیل در غزه انجام شده باشد. البته اسرائیل تا به اینجا سعی کرده در این خصوص تنش با مصر را از حدی مشخص افزایش ندهد اما وب‌سایت آکسیوس گزارش داده که مقامات اسرائیلی معتقدند که این اقدامات مصر نقض صریح معاهده صلح بین مصر و اسرائیل است که در سال 1979 امضا شده است.
اسرائیلی‌ها معتقدند که برخی اقدامات مصر از جمله گسترش باندهای فرودگاهی که می‌توانند میزبان جت‌های جنگنده باشند، ایجاد زیرساخت‌های نظامی در مناطقی که طبق توافق سال 1979 فقط اجازه استقرارسلاح‌های سبک در آن داده شده و ساخت تأسیسات زیرزمینی که موشک‌ها می‌توانند در آنها انبار شوند، نقض توافق صلح 1979 از سوی مصر است. اگرچه هنوز هیچ گزارشی و مدرکی درباره اینکه این تاسیسات زیرزمینی محل انبار موشک بوده‌اند، منتشر نشده است.
معاهده صلح سال ۱۹۷۹ بین مصر و اسرائیل تعداد نیروهایی را که مصر مجاز به استقرار آنها در صحرای سینا است را به حدود 26 هزار نفر محدود می‌کند و تنها تعداد محدودی از پرسنل امنیتی مجاز به حضور در نزدیکی مرزهای مصر با اسرائیل هستند. با این حال، پیش از این نیز برخی تغییرات منطبق با شرایط اضطراری از هماهنگی میان مصر و اسرائیل در این توافق ایجاد شده است. مثلاً در سال ۲۰۱۱، مصر برای توانمندسازی نیروهایش در مبارزه با تروریسم در صحرای سینا حضور نظامی‌اش را در این منطقه با هماهنگی اسرائیل تقویت کرد.
در طول جنگ حماس و اسرائیل، مقامات مصری تأکید کرده‌اند که هرگونه اجرای طرح اسرائیل برای آواره کردن اجباری فلسطینی‌ها، «خط قرمز» مصر خواهد بود. مصری‌ها نگرانند که فلسطینی‌های غزه بعد از اجبار به آواره‌شدن به خاک مصر هجوم ببرند. برخی برآوردها نشان می‌دهد که عملیات نظامی گسترده اسرائیل برای تصرف شهر غزه و گسترش حضور نظامی خود در اردوگاه‌های پناهندگان مرکزی غزه برای مبارزه با شورش حماس در این باریکه، می‌تواند تا ۱ میلیون فلسطینی ساکن غزه را به سمت جنوب و به سمت مرز مصر سوق دهد.
درگیری‌های مرزی بین مصر و اسرائیل، گاهی اوقات در نزدیکی گذرگاه‌های مرزی رخ داده است. در ماه ژوئن سال ۲۰۲۳، یکی از اعضای نیروهای امنیتی مصر وارد خاک اسرائیل شد و سه سرباز اسرائیلی را کشت و دو نفر دیگر را زخمی کرد. در ماه مه سال ۲۰۲۴، یک سرباز مصری در درگیری مرزی با سربازان اسرائیلی کشته شد. در هر دو مورد، اوضاع بین دو طرف به سرعت آرام شد تا از درگیری‌های بیشتر جلوگیری شود.
تجمع نظامی مصر در صحرای سینا نشان‌دهنده نگرانی فزاینده در مورد استراتژی منطقه‌ای توسعه‌طلبانه و خطرناک اسرائیل است. مصر به وضوح از این بیم دارد که اسرائیل قصد داشته باشد فلسطینی‌ها را به سمت صحرای سینا آواره کند. از زمان حمله حماس در ۷ اکتبر ۲۰۲۳، نتانیاهو بارها نشان داده که حاضر است هر نوع ریسکی را بپذیرد و دست به اقدام تنش‌زا بزند. نخست‌وزیر اسرائیل در حالیکه با جو بین‌المللی بسیار منفی درباره طرح‌هایش در غزه مواجه است و محکومیت فزاینده بین‌المللی عملیات نظامی در غزه و کرانه باختری را می‌بیند اما باز هم کمپین فشار حداکثری علیه حماس را در اولویت قرار داده است.
استراتژی منطقه‌ای اسرائیل و آوارگی فلسطینی‌ها به سمت جنوب و به سمت مرز مصر، نگرانی مقامات مصری را در مورد تهدید امنیتی بالقوه اسرائیل برانگیخته است. تنش‌های فزاینده باعث شده است که اسرائیل امنیت انرژی مصر را تهدید کند. پس از تقویت استقرار نظامی مصر در صحرای سینا، طبق گزارش‌ها، نتانیاهو به الی کوهن، وزیر انرژی اسرائیل، دستور داد تا قرارداد ۳۵ میلیارد دلاری لویاتان را که در اوت ۲۰۲۵ با مصر امضا شد، و هدفش افزایش صادرات گاز طبیعی اسرائیل به مصر تا سال ۲۰۴۰ بود، مورد بازنگری قرار دهد.
تنش‌ها پس از حمله ۹ سپتامبر اسرائیل علیه رهبری حماس در دوحه قطر، که اولین حمله مستقیم اسرائیل به یک کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس بود، بیشتر هم شد. در جریان اجلاس اضطراری اعراب و اسرائیل در ۱۴و ۱۵ سپتامبر که رهبران عرب در آن درباره واکنش خود به اسرائیل گفت‌وگو کردند، عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر، تلویحاً اسرائیل را «دشمن» اعراب خواند. استفاده از این ادبیات تغییری قابل توجه نسبت به ادبیاتی است که مقامات مصری معمولاً برای توصیف رابطه پراگماتیستی بین مصر و اسرائیل استفاده می‌کردند.
پس از حمله ۹ سپتامبر اسرائیل به دوحه قطر، نتانیاهو گفت که اسرائیل به کادر رهبری حماس در هر کجا که باشند حمله خواهد کرد. این سخنان این احتمال را افزایش داد که اسرائیل بتواند یا بخواهد رهبران حماس را در خاک مصر نیز هدف قرار دهد. در طول مذاکرات میان حماس و اسرائیل که با میانجیگری مصر با هدف آزادی گروگان‌های اسرائیلی انجام شد، مقامات ارشد حماس بارها به قاهره سفر کرده‌اند تا درباره آخرین پیشنهاد و خواسته‌های خود برای توافق گفت‌وگو کنند. حمله اسرائیل به قطر در حالی رخ داد که براساس گزارش‌ها، مقامات ارشد حماس در حال بررسی پیشنهاد آتش‌بس مورد حمایت ایالات متحده بودند.
مصر برای تأمین نیاز رو به رشد خود به انرژی، به واردات گاز طبیعی اسرائیل متکی است. صادرات گاز از اسرائیل به مصر حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد از مصرف گاز طبیعی مصر را تامین می‌کند. اگرچه مصر برای تأمین نیازهای خود به انرژی، محموله‌های گاز طبیعی مایع (LNG) وارد کرده است، اما واردات گاز طبیعی اسرائیل ارزان‌تر است. درگیری‌های اسرائیل بعد از هفتم اکتبر، گاهی اوقات صادرات گاز طبیعی به مصر را مختل کرده است. برای مثال در اوج دوران تنش بعد از حمله حماس به اسرائیل عملیات استخراج گاز در میدان گازی لویاتان برای مدتی متوقف شد.
البته احتمال درگیری مسلحانه بین مصر و اسرائیل همچنان بسیار کم است. مصر پیمان صلح خود با اسرائیل را سنگ‌بنای استراتژی امنیت ملی خود می‌داند. البته به شکل روزافزونی از اقدامات نظامی تهاجمی اسرائیل نگران است. این توافق صلح نه‌تنها وجود یک مرز پایدار بین مصر و اسرائیل را تضمین می‌کند، بلکه همکاری در زمینه‌های امنیتی، اقتصادی و انرژی بین دو طرف را نیز تسهیل می‌کند. علاوه بر این، بعید است مصر توافق صلح خود با اسرائیل را به خطر بیندازد و خطر قطع روابط دیپلماتیک با واشنگتن را به جان بخرد. این امر می‌تواند منجر به کاهش یا تعلیق حمایت نظامی حیاتی ایالات متحده از مصر شود.
در سال 2023 ایالات متحده 1/2 میلیارد دلار بودجه نظامی خارجی به مصر ارائه داد که پس از اسرائیل که حدود 3/3 میلیارد دلار دریافت کرد، در رتبه دوم قرار دارد. از سوی دیگر، از آنجایی که اسرائیل به همکاری‌های امنیتی که با مصر دارد متکی است، بعید است مصر را هدف عملیات‌های نظامی قرار دهد. پیمان صلح میان اسرائیل و مصر همچنان از نظر نمادین و استراتژیک برای اسرائیل حیاتی است.
مصر اولین کشور عربی بود که رسماً اسرائیل را به رسمیت شناخت. قاهره همچنین میانجی مذاکرات آتش‌بس با حماس بوده است (به‌ویژه از زمانی که قطر نقش میانجی خود را پس از حمله 9 سپتامبر دوحه به حالت تعلیق درآورد، اهمیت پیدا کرده است) و به دلیل ارتش قدرتمندی که دارد، دشمنی سرسخت است.
مهمتر از همه، ارتش اسرائیل در حال حاضر بیش از حد درگیر است و همزمان جنگ با حماس، اشغال کرانه باختری، تقویت و تثبیت دستاوردهای نظامی در لبنان و سوریه و آماده شدن برای رویارویی احتمالی بیشتر با ایران را در برنامه خود دارد. بنابراین، اسرائیل و مصر تقریباً مطمئناً حفظ صلح پایدار خود را در اولویت قرار خواهند داد. این اقدام نه از روی اعتماد متقابل است برای ضرورتی عملی برای هر دو طرف به حساب می‌آید.
جنگ آشکار بین مصر و اسرائیل همچنان بعید است، اما حوادث امنیتی در مرز احتمالاً در ماه‌های آینده به بحران‌های کوتاه‌مدت تبدیل خواهد شد. نگرانی مصر عمدتاً ریشه در رفتار اسرائیل در طول جنگ اسرائیل و حماس و استراتژی امنیتی تهاجمی اسرائیل دارد که قاهره را بر آن داشته تا برای نشان دادن بازدارندگی، اقدام به تقویت نیروی نظامی در امتداد مرز کند. این تقویت نظامی، اگرچه احتمالاً ماهیتی دفاعی دارد، اما تراکم نیروهای مسلح فعال در نزدیکی مرزهای اسرائیل را افزایش می‌دهد و در نتیجه احتمال بروز رخدادهای تصادفی یا اشتباه محاسباتی را افزایش می‌دهد.
علاوه بر این، طی دو سال گذشته، چندین حادثه تیراندازی فرامرزی در مرزهای مشترک مصر و اسرائیل منجر به تلفات اسرائیلی‌ها شده است که نشان می‌دهد حتی تبادلات آتش در مقیاس کوچک نیز می‌تواند به سرعت به نقاط اشتعال سیاسی تبدیل شوند. از نظر اسرائیل، که در حال حاضر در چندین جبهه درگیر است، رویارویی با مصر از نظر استراتژیک نامطلوب است. با این حال، دکترین نظامی تهاجمی اسرائیل، احتمال بروز این خطر را افزایش می‌دهد که وقوع حوادث مرزی به جای خویشتن‌داری، با واکنش‌های سریع و شدید مواجه شوند.
از نگاه مصر، احساسات ضداسرائیلی در میان مردم مصر و در بخش‌هایی از بدنه ارتش این کشور، فشار سیاسی بر قاهره ایجاد می‌کند تا سرسختی نشان دهد و در برابر همدستی در جنایات اسرائیل مقاومت کند. روی هم‌رفته، این داینامیک‌ها به این معنی است که اختلافات سیاسی – به‌ویژه بر سر وضعیت انسانی غزه، مدیریت مرز و آوارگی فلسطینیان - می‌تواند باعث اقدامات تلافی‌جویانه محلی مانند درگیری‌های مرزی، تیراندازی‌های هدفمند یا تبادل آتش توپخانه به صورت کوتاه‌مدت شود. اگرچه چنین حوادثی تقریباً به طور قطع به درگیری طولانی‌مدت تبدیل نمی‌شوند، با این وجود، دوام توافق صلح را تهدید خواهند کرد و تلاش‌های میانجی‌ها برای پایان دادن به جنگ اسرائیل و حماس را تحت فشار قرار می‌دهند.
اسرائیل بارها مصر را به چشم‌پوشی از تونل‌ها و شبکه‌های قاچاق بین غزه و سینا متهم کرده است. قاهره چنین ادعاهایی را دارای انگیزه سیاسی می‌داند. اسرائیل می‌تواند در ماه‌های آینده دوباره این شکایت را مطرح کند، به‌ویژه اگر به دنبال منحرف کردن سرزنش‌ها برای مقاومت حماس در غزه باشد.
اگر مصر نیروهای خود را در نزدیکی مرز کاهش ندهد، اسرائیل می‌تواند قرارداد لویاتان را به حالت تعلیق درآورد که مصر را مجبور به تنوع بخشیدن به منابع انرژی خود می‌کند. با این حال، خرید LNG گران‌تر، اقتصاد مصر را بیشتر تحت فشار قرار خواهد داد. اسرائیل احتمالاً به استفاده از قرارداد لویاتان به عنوان اهرمی برای فشار بر مصر برای کاهش حضور نظامی خود در امتداد مرز و توقف ساخت تأسیسات نظامی در سینا ادامه خواهد داد.
اگر مصر حضور نظامی خود را در امتداد مرز به طور قابل توجهی کاهش ندهد، اسرائیل می‌تواند قرارداد لویاتان را به حالت تعلیق درآورد و آینده صادرات گاز طبیعی اسرائیل به مصر را با تردید مواجه کند. اختلال در عرضه برای مدت طولانی، مصر را تشویق می‌کند تا با خرید محموله‌های بیشتر LNG، منابع انرژی خود را متنوع کند.
قاهره تاکنون محموله‌هایی از شرکت‌های آرامکو عربستان، شل و ترافیگورا تا ابتدای سال ۲۰۲۶ دریافت کرده است. انتظار می‌رود عرضه جهانی LNG در سال‌های آینده با ورود منابع جدید از قطر و ایالات متحده افزایش یابد. با این حال، در ابتدا، جبران عرضه ازدست‌رفته مورد انتظار اسرائیل با LNG با هزینه بالاتری همراه خواهد بود. درحالی‌که مصر به دلیل ذخایر ارزی بیشتر، انعطاف‌پذیری بیشتری برای افزایش واردات انرژی دارد، اقتصاد همچنان ضعیف است. افزایش هزینه واردات انرژی، فشار اقتصادی بیشتری را به همراه خواهد داشت و احتمالاً باعث تورم می‌شود.
در مرحله اول توافق لویاتان، اسرائیل پس از اتصال خطوط لوله اضافی، سالانه ۲۰ میلیارد مترمکعب گاز طبیعی در سال ۲۰۲۶ به مصر تأمین خواهد کرد که حدود دو برابر حجم سال ۲۰۲۴ است. انتظار می‌رفت توافق لویاتان واردات سالانه LNG مصر را ۱ تا ۲ میلیارد مترمکعب در سال کاهش دهد. بین اواخر ۲۰۲۴ و اوایل ۲۰۲۶، مصر حدود ۱۱ میلیارد مترمکعب LNG تأمین کرد. ذخایر ارزی مصر در ماه اوت به رکورد 49/25 میلیارد دلار رسید که پس از توافق ۸ میلیارد دلاری برای برنامه وام صندوق بین‌المللی پول، قرارداد سرمایه‌گذاری با یک شرکت توسعه اماراتی و توافق‌نامه همکاری استراتژیک با اتحادیه اروپا که همگی در سال ۲۰۲۴ منعقد شدند و افزایش حواله‌های ارزی، حاصل شد.
