چشم‌انداز همکاری‌های رو به رشد روسیه و چین

ناوگان اقیانوس آرام روسیه، اخیراً اعلام کرد که زیردریایی‌های دیزلی- الکتریکی این کشور همراه با زیردریایی نیروی دریایی ارتش آزادی‌بخش خلق چین برای نخستین بار، گشت مشترکی در منطقه آسیا-اقیانوسیه انجام دادند و پس از اتمام مأموریت، به پایگاه‌های خود بازگشتند. از گذشته تاکنون، یک رقابت راهبردی بین چین و آمریکا وجود داشته که در حوزه‌های مختلف نیز قابل مشاهده است و امروز، با توجه به توانمند شدن چین در حوزه اقتصادی، سرریز این رقابت در موضوعات نظامی- امنیتی خود را نشان می‌دهد. 

این رقابت در منطقه هندوپاسیفیک و خلیج‌فارس وجود دارد و در حوزه‌ها و موضوعات مختلف مثل جنگ تعرفه‌ها، تایوان و دریای چین جنوبی قابل مشاهده است. بعد از جنگ اوکراین، با توجه به تحریم‌هایی که اتحادیه اروپا علیه روسیه وضع کرد، یک چرخش راهبردی از طرف روسیه به سمت چین شکل گرفت. البته این روند در دوره سوم ریاست‌جمهوری ولادیمیر پوتین شروع شده بود، ولی جنگ اوکراین آن را تشدید کرد و به تبع آن، روابط اقتصادی، امنیتی و نظامی چین و روسیه هم گسترش پیدا کرد.

سال گذشته رقمی بین ۲۴۰ تا ۲۷۰ میلیارد دلار روابط تجاری بین دو کشور بود که این رقم نسبت به سال‌های گذشته افزایش قابل توجهی داشت. البته از دوره اتحاد جماهیر شوروی یک رقابت ایدئولوژیک و راهبردی بین دو طرف وجود داشت، اما در واقع بحران اوکراین باعث شد که دو کشور به همدیگر نزدیک شوند و برخی اختلافات مرزی یا سیاسی در موضوعات مختلف را کنار بگذارند.

لذا جنگ اوکراین کمک کرد که روابط چین و روسیه گسترش یابد. در حقیقت می‌توان گفت که روابط روسیه و چین در همه ابعاد گسترش پیدا کرده و به نوعی مناسبات راهبردی نامحدود بین طرفین شکل گرفته است. هرچند این روابط هنوز به سمت ائتلاف و اتحاد نرفته، ولی رؤسای دو کشور تا به امروز بیشترین سفرهایی که داشته‌اند به کشورهای همدیگر بوده و روابط آنها به شدت دوستانه است.

حتی برخی معتقدند که پوتین قبل از حمله به اوکراین، چین را در جریان این حمله قرار داده بود. زیرا چند روز قبل از آن، مهمان افتتاحیه المپیک زمستانی چین بود و احتمالاً در آنجا پکن را در جریان حمله قرار داده بود. طرفین در موضوعات امنیتی و دفاعی نیز تفاهماتی دارند و با توجه به نگاه چین به نظم جهانی و نگاه روس‌ها که به دنبال تغییر نظم هستند، شاهد آن هستیم که همچنان همکاری بین آنها رو به گسترش و افزایش است.

البته اختلافاتی بین رهبران دو کشور در مورد نحوه تغییر نظم جهانی وجود دارد، ولی عامل جنگ اوکراین در کنار رقابت راهبردی چین و آمریکا باعث شده که روابط پکن و مسکو گسترش پیدا کند که سرریز روابط اقتصادی طبیعتاً در حوزه امنیتی و دفاعی خواهد بود و شاهد آن نیز گشت مشترک زیردریایی‌های آنها در منطقه آسیا-اقیانوسیه است. اگر بروز و نمود این همکاری‌ها در اقیانوس آرام و هندوپاسیفیک باشد، روسیه و چین با واکنش کشورهای متحد آمریکا مانند ژاپن، کره جنوبی و فیلیپین یا کشورهایی که با چین اختلافات مرزی و سرزمینی دارند، مواجه خواهند شد.

البته آمریکا نیز بدون شک یکی از مخالفان اصلی چنین همکاری‌هایی است. از سال‌های گذشته، هم اتحادیه اروپا و هم آمریکا در منطقه هندوپاسیفیک یکسری برنامه‌های راهبردی را اعلام کردند و تمرکز زیادی بر این منطقه دارند. لذا محل رقابت بعدی بین چین و روسیه با متحدان آمریکا و اروپا، هندوپاسیفیک است و هرگونه افزایش همکاری امنیتی و دفاعی بین چین و روسیه با واکنش آمریکا مواجه خواهد شد. واکنش آمریکا طبیعتاً نظامی نخواهد بود. این واکنش می‌تواند در قالب کواد که قبلاً شکل گرفته بود یا پیمان آکوس، همکاری‌های امنیتی و دفاعی را بین این کشورها افزایش دهد.

از سال 2022 تنش در روابط دو کشور تقریباً بالا گرفت؛ هر چند در مقطعی بین جو بایدن و شی‌جین‌پینگ نشستی در آمریکا برگزار شد، اما این روابط همچنان در حوزه‌های مختلف با تنش همراه خواهد بود که یکی از نمودهایش همین همکاری راهبردی چین و روسیه در حوزه دفاعی است و تا زمانی هم که بحران اوکراین حل نشود و تحریم‌های غرب علیه روسیه در جریان باشد، شاهد نزدیکی هر چه بیشتر پکن و مسکو در حوزه‌های گوناگون خواهیم بود.

به کانال تلگرام هم میهن بپیوندید