نمایش بریکس

ارزیابی کارشناسان اقتصادی از اثرگذاری پیمان غیردلاری کشورها بر اقتصاد ایران

نظام بانکی ایران قفل است و تا زمانی که این قفل برداشته نشود، هیچ پولی رد و بدل نخواهد شد. می‌خواهد دلار باشد، روپیه باشد یا هر واحد دیگر. کارشناسان در گفت‌وگو با هم‌میهن بر این مسئله اتفاق‌نظر داشتند که بدون باز شدن راه‌های ارتباطی مالی، پیوستن به بریکس نفعی برای ایران نخواهد داشت. البته اگر روحیه‌بخشی را یکی از اهداف این عضویت بدانیم، بخشی از اهداف محقق شده اما در عمل، چیزی عاید ایران نمی‌شود.
پنجشنبه هفته گذشته سران کشورهای روسیه، چین، برزیل و هند، موافقت کردند که ایران به همراه عربستان، امارات، مصر، اتیوپی و آرژانتین از ابتدای سال آینده میلادی رسماً به «بریکس» بپیوندند. بریکس براساس روابط دوجانبه بین کشورهای عضو آن و بر مبنای عدم مداخله، برابری و سود متقابل بنا شده و تلاش دارد در مقابل نهادهای پولی و مالی و تجاری آمریکا بایستد.
هم‌اکنون کشورهای عضو بریکس حدود 27درصد تولید ناخالص داخلی دنیا را در اختیار دارند که قدرت مالی بالای آنها را نشان می‌دهد. ایران در حالی به عضویت بریکس درآمده که با دارا بودن نفت و گاز و البته تحریم‌هایی که با آن مواجه است، در چالش احیا یا مرگ برجام است و امید دارد با حضور در مجامع چندجانبه فشار ناشی از تحریم را کاهش دهد. اما علاوه بر تحریم‌ها باید به حضور ایران در لیست سیاه FATF نیز اشاره کرد که سیستم بین‌المللی بانکی کشور را دچار مشکل کرده و هرچند دولت بتواند به عضویت چنین گروه‌هایی دربیاید اما در نهایت شرکت‌های خصوصی کشورها هستند که باید با هم کار کنند که عدم عضویت ایران در FATF کار را دشوار کرده است.
نکته‌ای که درباره بریکس گفته می‌شود این است که اعضای آن در تلاش‌اند که خود را از معامله تجاری با دلار خلاص کنند اما اتفاقی که در عمل رخ داده، این است که اتفاقاً سهم دلاری کشورهایی مثل برزیل، هند و حتی چین بیشتر از دیگر ارزها است و روسیه نیز مانند ایران به دلیل تحریم‌های آمریکا از معامله با دلار محروم شده است که نشان می‌دهد لزوماً حضور کشور ما در مجامع و پیمان‌های اقتصادی بین‌المللی بدون اینکه مشکل تحریم‌ها حل شود کارگشا نخواهد بود.

نباید نقش سوخت‌رسان بریکس را بازی کنیم

بهاءالدین حسینی‌هاشمی

مدیرعامل اسبق بانک سرمایه

پیمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی که در ارتباط با مراودات اقتصادی است برای کشور بسیار مفید است. به‌هرحال ما با بیشتر کشورهای عضو بریکس مانند چین، هند و روسیه در ارتباط هستیم و اکنون می‌توانیم قراردادهای پولی یک‌جانبه یا چندجانبه را در پیمان بریکس تعریف کرد تا بتوانند با ارز ملی مراوده داشته باشند و با یک ارز بین‌المللی با یکدیگر تسویه حساب کنند یا بین یکدیگر ملاحظات تعرفه‌ای داشته باشند و حتی سرمایه‌گذاری مشترک داشته باشند. کشورهای عضو بریکس نزدیک به 27 درصد تولید ناخالص داخلی دنیا را در دست دارند که نشان از قدرت مالی آنها است. از نظر تعداد افراد نیز حدود 40 درصد جمعیت جهان را دارا است که نشان می‌دهد پیمان بریکس اهمیت دارد و مهم است. کشورهای عضو بریکس به دلیل اینکه ارتباطات مالی، اقتصادی و سیاسی دارند می‌توانند در سازمان ملل حامی یکدیگر باشند. در مجموع چنین پیمان‌هایی برای کشورهای عضو آن مفید است اما باید دید ایران در آن چه نقشی خواهد داشت. آیا قرار است در آنجا واردکننده باشیم یا سوخت‌رسان؟ یا قرار است در این پیمان نقش داشته باشیم و تاثیرگذار باشیم.
به‌هرحال دنیا در حال یارگیری است و بلوک غرب می‌خواهد خط خود را جدا کند. چین و روسیه و مخصوصاً هند نیز به‌عنوان قدرت‌های نوظهور در حال خودنمایی هستند. ایران نیز در منطقه‌ای قرار دارد که بیشترین مراوده را با این سه کشور دارد. حضور در بریکس می‌تواند برای ما مانند بازوی قدرتمندی باشد که بتوانیم با دنیا بهتر تعامل و همکاری داشته باشیم.
این نکته را نیز نباید از خاطر برد که وقتی تحریم باشیم به هر پیمان و قراردادی که بپیوندیم باز تحریم با ما خواهد بود. به این معنی که حتی اگر کشورهای عضو بریکس برادرخوانده‌های ما باشند باز مشکل خواهیم داشت. به‌عنوان مثال اگر یک بانک چینی بخواهد با ایران کار کند وارد لیست سیاه دنیا خواهد شد چون ایران جزو FATF و CFT نیست و تحریم هستیم. در هر صورت این محدودیت‌ها برای ما وجود دارد اما بخش‌های خصوصی ما می‌توانند با استفاده از برخی از مساعدت‌ها و چشم‌پوشی‌ها تجارت بهتری داشته باشند هر چند این قرارداد نمی‌تواند مشکل اصلی تحریم‌ها را برای کشورمان حل کند و حتی کشورهای عضو بریکس نتوانند به هواپیماهای ما سوخت بدهند.
حضور در چنین پیمان‌هایی شاید کمی تحریم‌ها را تخفیف دهد اما تا زمانی که تحریم هستیم همیشه یک بار و هزینه بزرگ به پای رشد و توسعه کشور ما بسته شده است.
این را نیز باید در نظر داشت که بریکس نمی‌تواند با یکه‌تازی دلار و یورو تقابل کند، هم‌اکنون رایج‌ترین، مقبول‌ترین و مهمترین ارز کشور که در بانک مرکزی ذخیره شده دلار و یورو است اما شاید بتواند مراودات بین کشورهای عضو آن را تسهیل کند که آن هم اتفاق خوبی است. بریکس می‌تواند مراوداتی که ایران با کشورهای روسیه، هند و چین دارد را راحت‌تر کند وگرنه مشکلات ما با اروپا حل نخواهد شد چون باید برای خرید و فروش از آنها با یورو و دلار معامله کنیم. امیدواریم در حوزه پیمان بریکس انجام معاملات اقتصادی تسهیل شود چون به رشد اقتصادی و کاهش هزینه‌های ما در سطح بین‌المللی کمک زیادی می‌کند.
باید به این نکته نیز توجه داشت که ما نباید در گروه بریکس تنها نقش سوخت‌رسان و یا بازی‌خورده را داشته باشیم. در بریکس دو کشور بزرگ ایران و روسیه هر دو از سوی آمریکا در تحریم هستند و به همین دلیل خارج از بریکس هم می‌توانیم با روسیه معاملات اقتصادی انجام دهیم. چین نیز منافع ملی و جهانمداری را استراتژی خود قرار داده است و هیچ‌گاه به خاطر ما رابطه خود با آمریکا (به‌رغم رقابت اقتصادی که با یکدیگر دارند) و حتی اروپا را خراب نمی‌کند. ایران زمانی می‌تواند از حضور در چنین گروه‌هایی بهره ببرد که تاثیرگذار باشد، به این معنی که یا باید صاحب تکنولوژی باشیم و یا صاحب فکر یا سرمایه وگرنه تا زمانی که تحریم هستیم عضویت در بریکس تنها کمک می‌کند که ما کمی راحت‌تر زندگی کنیم و نفع خاص دیگری برای ما نخواهد داشت؛ متاسفانه چاره دیگری هم نداریم.
در هر حال صرف‌نظر از اینکه طرفدار دولت سیزدهم باشیم یا خیر، عضویت در پیمان‌هایی که چند کشور با یکدیگر همکاری اقتصادی کنند شرایط را تسهیل می‌کند. همه تجار بخش خصوصی کشورهای جهان بالاخره هرطور که شده با یکدیگر معامله خواهند کرد و با هم به تعامل می‌رسند اما اینکه دولت‌ها بتوانند شرایط را تسهیل کنند باعث خواهد شد هزینه‌های بخش خصوصی کم شود و راحت‌تر به توافق می‌رسند، تعرفه‌ها اصلاح می‌شود و حتی اتاق‌های بازرگانی فعال خواهند شد که به روند بهبود اقتصاد کشور کمک می‌کند و هر دولتی به این سمت حرکت کند باید از آن استقبال کنیم اما دولتی می‌تواند در این زمینه بهتر عمل کند که رابطه خود را با دنیا بهتر کند نه اینکه فقط به دنبال قرارداد بستن با دو کشور باشد. اصولاً مردم و تجار بخش خصوصی ایران، دولتی فکر نمی‌کنند و تلاش دارند با همه دنیا مراوده داشته باشند و باید این حق انتخاب را داشته باشند که با همه دنیا تعامل داشته باشند و بهترین تکنولوژی را با بهترین قیمت خریداری کنند، نه اینکه مجبور باشیم از یک یا دو کشور خرید کنیم و با تهاتر کالا جابه‌جا کنیم.

بریکس بدون FATF تاثیری ندارد

کمال سیدعلی

کارشناس مسائل ارز

ورود به پیمان‌ها و محافل بین‌المللی اتفاق مثبتی است و هر دولتی که در ایران بر سر کار باشد باید از آن استقبال کند اما آن چیزی که مشخص است هر نوع معاهده دوجانبه و چندجانبه، چه شانگهای باشد و چه بریکس، به یک مبدأ نیاز دارد و آن FATF است. هم‌اکنون سیستم بانکی ما دچار تحریم است و شرایط خوبی برای ارتباط با کشورهای دیگر نداریم، دنیا نیز بیشتر به این مسائل دقت می‌کند تا اینکه ایران به عضویت کدام پیمان و معاهده درآمده است. سیستم بانکی دنیا «خصوصی» است، ممکن است دولت‌ها تفاهم کنند که با یکدیگر کار کنند اما وقتی وارد بحث اقتصادی می‌شویم، بانک‌های همه کشورهای دنیا به این نگاه می‌کنند که ایران عضو FATFاست یا خیر، چون می‌خواهند با اعتبار آن کار کنند. موضوع مهم بعدی تحریم‌ها است. تا وقتی ایران دچار تحریم است نمی‌توانیم از بانک‌های خصوصی جهان استفاده کنیم چون آنها ریسک کار با ایران را نخواهند پذیرفت، بنابراین پیوستن به معاهدات بین‌المللی در شرایطی که دچار تحریم هستیم و در FATF جایی نداریم، کاربرد اقتصادی برای کشور نخواهد داشت زیرا اجرایی و عملیاتی نخواهد شد و بیشتر تبلیغاتی خواهد بود. جالب آنکه برخلاف آنچه گفته می‌شود، در بریکس چند کشور وجود دارد که عمدتاً معاملات خود را با دلار انجام می‌دهند؛ مثلا برزیل فقط با دلار کار می‌کند. روسیه تنها به دلیل تحریم‌ها نمی‌تواند با دلار کار کند و یا سهم دلاری چین در معاملات از یوان بیشتر است بنابراین وقتی ایران در اقتصاد بین‌الملل که براساس دلار فعالیت می‌کند، تحریم است، بریکس مشکلی را از ما حل نخواهد کرد، هرچند من حضور ایران در مجامع و پیمان‌های اقتصادی بین‌المللی را مثبت می‌دانم.
هرچقدر به کشورهای جهان و مخصوصاً منطقه نزدیکتر شویم، هر چقدر به پیمان‌های بزرگ چندجانبه مانند شانگهای و بریکس و... نزدیک شویم، شرایطی فراهم می‌شود که دولتمردان ما را مجاب می‌کند که مشکل FATF را در کشور حل کنند و سیستم بانکی کشور را از لیست سیاه خارج کنند. ما باید در نهایت به جایی برسیم که بتوانیم نفت خود را آزادانه بفروشیم و پول آن را دریافت کنیم، اما اکنون مجبور هستیم نفت را ارزان بفروشیم و پول آن را تهاتر کنیم. دولت نیز به مرور متوجه شده است که باید وارد چنین معاهداتی شود، کاش آن زمان که دلار در کشور ۲۲ هزار تومان بود به مجامع بین‌المللی می‌پیوستیم و برجام را احیا می‌کردیم.
به‌هرحال باید این مسئله را نیز در نظر گرفت که چین و روسیه که در بریکس حضور دارند به نوعی رقیب ما محسوب می‌شوند. ما با روسیه در فروش نفت رقابت داریم و چین نیز ارزان‌تر از قبل نفت ایران را می‌خرد، پس طبیعی است که آنها نخواهند برجام احیا شود و ترجیح می‌دهند ایران را در حالت برزخ نگه دارند و ما باید در مجامعی مانند بریکس به این نکات توجه کنیم.
دولت سیزدهم باید به این نکته توجه داشته باشد که نمی‌توان به معاهدات بین‌المللی پیوست و با دنیا تجارت کرد اما منافع ملی را در نظر نگرفت. ما باید از تحریم‌ها خارج شویم تا بتوانیم با کشورهای منطقه مثل عربستان، امارات و حتی عراق کار کنیم. تجارت بین دو کشور هم در بخش خصوصی باید صورت بگیرد تا به نفع منافع مردم و کشور باشد و توسعه صورت بگیرد.

تحریم‌ها نمی‌گذارد از بریکس نفع ببریم

احمد حاتمی‌یزد

مدیرعامل بانک صادرات در دولت اصلاحات

قطعاً پیوستن به بریکس و بستن قرارداد 25ساله با چین، هر دو خوب و مبارک است اما من بریکس را خیلی عملیاتی نمی‌دانم. اینکه ما بتوانیم با قدرت‌ها و کشورهای دیگر ارتباط داشته باشیم، از انزوا خارج شویم و بپذیریم که قرار نیست نظم جهانی را به هم بزنیم اتفاق خوبی است. ما باید در همین نظم و قواعد موجود از حقوق و منافع بیشتر برای کشورمان دفاع کنیم که از طریق رابطه با بلوک‌های سیاسی و اقتصادی امکان‌پذیر است و به ما کمک می‌کند، اما سلطه وحشتناک آمریکا بر صحنه اقتصاد جهان مانع از آن است که چنین توافقاتی برای ایران نفع داشته باشد. به عنوان نمونه کشور چین با ما توافق کرده در طول 25 سال حدود 400 میلیارد دلار در ایران سرمایه‌گذاری کند اما تا وقتی تحریم بانکی و مسئله FATF حل نشود قطعاً یک دلار نیز به ایران نخواهند آورد. بنده موافق رابطه با چین هستم اما اینگونه روابط تا وقتی تحریم‌ها برداشته نشود برای ما ثمری نخواهد داشت. ایران باید همانطور که با چین وارد مذاکره شد به‌صورت مستقیم با آمریکا و دیگر کشورها نیز مذاکره کند و از منافع‌مان دفاع کنیم. باز تاکید می‌کنم که ورود ایران به بریکس اتفاق مثبتی است اما تا زمانی که مسئله تحریم‌ها حل نشود، کارایی نخواهد داشت چون حتی روسیه و چین نیز نمی‌توانند با ما معامله کنند چون بانک‌های آنها تحریم خواهد شد.
گفته می‌شود بریکس می‌تواند مانند اروپا پول واحد ایجاد کند که حتی اگر چنین اتفاقی رخ دهد باز ایران نمی‌تواند در آن سهمی داشته باشد چون این کار قبلا اتفاق افتاده و نفعی برای ما نداشت، چند دهه پیش قراردادی بین 10 کشور آسیایی با عنوان ACU امضا شد که یک معاهده بانکی بود. در این معاهده قرار بر این بود مثلاً اگر ایران از هند چای می‌خرید، بانک مرکزی هند به فروشنده چای روپیه دهد و متقابلاً وقتی ما کالایی را می‌فروختیم بانک مرکزی ایران به فروشنده ریال پرداخت می‌کرد، این دو با معادل دلاری آن تهاتر می‌شد اگر صادرات ایران بیشتر بود و آنها به ما بدهکار می‌شدند، هندی‌ها بعد از دو ماه باید به ما دلار می‌دادند و اگر صادرات آنها بیشتر بود ایران بعد از دو ماه باید به آنان دلار پرداخت می‌کرد. این کمک خوبی بود که هر دو کشور بتوانند با پول خود معامله و صادرات کنند اما هندی‌ها از سال 2011 که ایران وارد تحریم‌ها شد زیر این پیمان زدند و دیگر حاضر نشدند قرارداد ACU را اجرا کنند. اگر هند به این قرارداد پایبند می‌ماند بخشی از تحریم‌های ما عملاً برداشته می‌شد.
من به شخصه شاهد این موضوع بودم که هندی‌ها بابت خریدهایی که از ما کرده بودند، بعد از دو ماه باید به ما پول می‌دادند که این کار را نکردند و بعد از آن دیگر کسی حاضر نشد این قرارداد را اجرا کند. اکنون نیز حتی اگر بریکس پول واحد ایجاد کند و اعضای آن با آن پول معامله کنند باز با ایران کار نخواهند کرد. مردم ایران قطعاً خوشحال خواهند شد که ارتباطات بین‌المللی ما ولو با چین و روسیه گسترش پیدا کند اما تا وقتی تحریم‌های بانکی وجود دارد ما از امکانات و ارتباطات جهان نمی‌توانیم استفاده کنیم. ایران حتی قبل از اینکه به FATF بپیوندد باید از تحریم‌های بانکی رهایی پیدا کند چون آمریکا به بانک‌های جهانی (و نه‌فقط به بانک‌های آمریکا) اجازه همکاری با ایران را نمی‌دهد و حتی بانک‌های چینی با ما کار نمی‌کنند چون از تحریم آمریکا می‌ترسند. FATF یک قاعده بانکی است که بعد از تحریم‌ها به کار می‌آید که البته بانک‌های ما نیز به آن تجهیز نشده‌اند و پذیرفتن FATF نیاز به اصلاح ساختار بانکی دارد. ما باید به این نکته توجه داشته باشیم که بحث تحریم‌ها و بحث FATF دو مقوله جداگانه هستند و باید هر کدام را جداگانه حل کنیم تا بتوانیم ارتباطات بین‌المللی خود را تقویت کنیم.