به سوی رکوردهای بیشتر؟/ کارشناسان همچنان رشد شاخص‌ها در آینده را محتمل می‌دانند
کارشناسان بازار سرمایه و بورس به این نکته اشاره دارند که روند رشد شاخص بورس طبیعی است و اگر سیاست‌های اقتصادی دولت و به‌خصوص بانک مرکزی و همچنین اتفاقات بین‌المللی در این روند خللی ایجاد نکند، قطعاً این روند تا پایان سال صعودی خواهد ماند. همچنین کارشناسان در مقایسه‌ی رونق بورس در سال‌های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ و اتفاقات بعد از آن با رونق فعلی بورس به این نکته اشاره می‌کنند که بورس در آن سال با دخالت دولت دچار حباب شد اما این بار شرایط فرق دارد و بورس می‌تواند مانند دیگر بازارها خود را بالا بکشد و مشکلی نیز برای سهامداران خرد پیش نیاید.
این هفته بورس فضای مثبتی را طی کرد و شاخص کل بورس تهران به ۳ میلیون و ۲۶۵ هزار واحد رسید و 1/48 درصد رشد کرد که در نوع خود رکورد محسوب میشود. در کنار آن ارزش معاملات خرد نیز ۸ درصد رشد داشت و به بالای ۱۵ هزار و ۶۰ میلیارد تومان رسید؛ در‌حالی‌که در دو ماه گذشته چنین سطحی ثبت نشده بود. هرچند دیروز دوباره شاخص 40 هزار واحد ریخت ولی رکوردزنی شاخص بورس در این هفته زمانی قابل اعتمادتر میشود که بدانیم در اردیبهشت‌ماه امسال، بورس نیز به این شاخص نزدیک شد اما قیمت دلار در آن زمان حدود ۳۰ هزار تومان از الان که در آبان‌ماه هستیم ارزان‌تر بود.
در این مدت البته اتفاقات دیگری نیز رخ داد که می‌توانست بر روند بورس کشور تاثیر زیادی بگذارد؛ مهمترین آن حمله موشکی اسرائیل به ایران بود که دوازده روز طول کشید و تالار بورس را نیز به تعطیلی کشاند. همچنین در این بازه زمانی مکانسیم ماشه توسط سازمان ملل علیه کشور ما فعال شد که همین باعث افزایش قیمت ارز و طلا شد و اقتصاد ایران را با تورم جدید مواجه کرد. درحالی شاخص کل بورس از ابتدای امسال بیش از ۲۰ درصد رشد کرده که مقایسه آن با سایر بازارها مانند بازار ارز، طلا، خودرو و حتی مسکن، نشان از آن دارد که بورس نسبت به این بازارها دچار عقب‌ماندگی بوده و در حقیقت بورس در حال جبران آن است.
کارشناسان بازار سرمایه و بورس در گفت‌وگو با «هم‌میهن» به این نکته اشاره دارند که روند رشد شاخص بورس طبیعی است و اگر سیاست‌های اقتصادی دولت و به‌خصوص بانک مرکزی و همچنین اتفاقات بین‌المللی در این روند خللی ایجاد نکند، قطعاً این روند تا پایان سال صعودی خواهد ماند. همچنین کارشناسان در مقایسه‌ی رونق بورس در سال‌های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ و اتفاقات بعد از آن با رونق فعلی بورس به این نکته اشاره می‌کنند که بورس در آن سال با دخالت دولت دچار حباب شد اما این بار شرایط فرق دارد و بورس می‌تواند مانند دیگر بازارها خود را بالا بکشد و مشکلی نیز برای سهامداران خرد پیش نیاید.
عکس: ستاره کاظمی، هم‌میهن
مهدی افنانی کارشناس بورس: قیمت‌ها معقول‌تر شده اما شرایط پایدار نیست
مهدی افنانی، کارشناس بورس رونق بورس را کاذب نمی‌داند و معتقد است سهام‌ها به قیمت معقول‌تری رسیده‌اند. او همچنین در گفت‌وگو با «هم‌میهن» گفته نمی‌توان گفت شرایط پایدار است و اگر با یک شوک تورمی مواجه شویم امکان تغییر در روند بورس وجود دارد.
*شاهد شکستن رکورد شاخص کل بورس هستیم، تحلیل شما در این باره چیست؟
شرایط خاصی را داشتیم، تا الان به نظر من با پول‌های هوشمند این اتفاق رخ داده باشد و از الان به بعد است که سهام‌های کوچک حرکت خواهند کرد. از اکنون به بعد که سهام‌های خرد تکانی بخورند، می‌توانیم شرایط بهتری را برای آنها متصور شویم.
*ماجرای پول هوشمند را بیشتر توضیح دهید...
تقریباً از یک ماه گذشته دیدیم افرادی که تابلوخوانی می‌کردند متوجه شدند که برخی سهم‌ها مانند پالایشی‌ها و پتروشیمی‌ها خریداری شد و ۲۰ درصد بالا آمدند، اینکه این پول‌ها از کجا و چطور آمده را پیگیری کردیم و متوجه شدیم از کدهای حقیقی و جاری بازار نبوده و مشخصاً از پول‌های هوشمند صندوق‌های بزرگ و غیره بوده و برخی صندوق‌های طلا آمده‌اند که شروع ماجرا از اینجا بوده؛ چون بازار در رکود بسیار سنگینی به سر می‌برد اما در یک اتفاق چندروزه تبدیل به یک رونق سریع شد.
*یعنی این رونق کاذب است؟
نه اصلا، کاذب نیست، علت آن این است که قیمت‌ها خیلی زیر ارزش واقعی و به شدت پایین بوده اما تغییری در شرایط جامعه اقتصادی کشور نداشت یعنی با همان وعده‌های اقتصادی موجود و ریسک‌های قیمتی، قیمت‌گذاری پایین‌تر از ارزش واقعی را انجام داده بود اما بدون اینکه آن ریسک‌ها حل شود وارد دوره رونق شده‌ایم و سهام‌ها به قیمت معقول‌تری رسیده‌اند.
* در زمان جنگ دوازده‌روزه، بورس در فضای ضرردهی بود، اکنون نیز با توجه به فعال شدن اسنپ‌بک وارد فضای جدید اقتصادی شدیم، فکر می‌کنید باز شرایط سال‌های 1398 و 1399 دوباره در بورس تکرار شود؟
واقعیت این است که هم تحریم‌های جدید را داریم و هم از سمت دیگر تورم را در کشور داریم؛ در گزارشی که به تازگی راجع به کالاهای مصرفی و خوراکی دیدم، تورم خیلی بالا رفته است. همچنین صحبت‌هایی در مورد افزایش نرخ بنزین و حتی بیشتر شدن نرخ ارز به گوش می‌رسد که همه اینها می‌تواند تاثیراتی را در سودآوری شرکت‌ها برای دوره پاییز داشته باشد. نمی‌توان گفت شرایط پایدار است و با فرمانی که اقتصاد کشور پیش می‌رود احتمال دارد با یک شوک تورمی مواجه شویم و امکان اینکه بازار و سود شرکت‌ها نیز تغییراتی داشته باشد و با رشد هیجانی روبه‌رو شویم، وجود دارد.
*چشم‌انداز کلی را چگونه می‌بینید؟
سهام‌های کوچک شرکت‌های کوچک‌تر، شاخص‌دار نیستند اما گردش بیشتری دارند و سهامداران خرد بیشتری را تحت پوشش قرار می‌دهند و مورد توجه هستند. اگر یادتان باشد در دولت حسن روحانی پول‌های بزرگی از بورس خارج شدند و ریسک خیلی زیاد شد. بعداً متوجه شدیم که دستورالعمل‌های جدیدی آمده بود اما این‌بار بازار بورس به این نکته و تجربه نیز دقت دارد و دست به عصاتر از آن موقع حرکت می‌کند. بنابراین برآورد من این است که برای دوره پاییز که در آن هستیم با توجه به شرایط تورمی موجود و اینکه شرکت‌های کوچک نسبت به بقیه شرکت‌ها جامانده هستند کماکان شرایط رونق را در بازار خواهیم داشت.
احمد بیات کارشناس بازار سرمایه و بورس: جاماندگی بورس نسبت به دلار جبران نشده است
احمد بیات، کارشناس بازار سرمایه و بورس در گفت‌وگو با «هم‌میهن» به این نکته اشاره دارد که افزایش قیمت شاخص بیشتر از شرکت‌های بزرگ تاثیر گرفته است و بازار بورس به دلیل بی‌اعتمادی‌ای که در سه یا چهار سال گذشته ایجاد شده بود، نتوانست نسبت به افزایش قیمت دلار رشد کند. او می‌گوید اگر اتفاق عجیب و غریب سیاسی خاصی مانند جنگ رخ ندهد، همچنان شاهد رشد بورس خواهیم بود.
*وضعیت واقعی سهامداران بزرگ و خرد چقدر در شکسته شدن رکورد شاخص کل بورس تاثیر داشته است؟
افزایش قیمت شاخص بیشتر از شرکت‌های بزرگ تاثیر گرفته است ولی معمولاً به این صورت است که بعد از این رشد شرکت‌های کوچک نیز با یک تاخیر از آنها دنباله‌روی می‌کنند ولی در مجموع بازار در حال رشد است.
*فکر می‌کنید علت آن چیست؟ به‌هرحال در ماجرای جنگ دوازده روزه شرکت‌هایی نیز ضرر کردند و بورس افت کرده بود...
واقعیت این است که بورس نسبت به سایر بازارها یک بازار جامانده بود و هنوز نتوانسته خود را با قیمت دلار تطبیق دهد و تقریباً سایر بازارها به جز بازار مسکن، همزمان با بالا رفتن قیمت دلار خود را تطبیق داده و به روز می‌کنند. بازار بورس به دلیل بی‌اعتمادی‌ای که در سه یا چهار سال گذشته ایجاد شده بود نتوانست نسبت به افزایش قیمت دلار رشد کند و همچنان نیز ارزش کل بازار حدود ۸۰ میلیارد دلار است که نشان می‌دهد هنوز جاماندگی بورس نسبت به دلار جبران نشده است.
اینکه برخی شرکت‌های کوچک ضررده بودند طبیعتاً همچنان بعضی شرکت‌ها نسبت به سقف تاریخی خود پایین‌تر هستند و شاید دیگر به آن سقف هم نرسند چون قیمت آن واقعی نبوده است، برای همین این انتظار را نمی‌توان داشت که تک‌تک سهم‌ها با توجه به افزایش شاخص کل، بالا بروند و منطقی هم نیست که چنین اتفاقی رخ دهد و هر شرکتی جدای بحث شاخص و وضعیت کلی بورس طبیعتاً عرضه و تقاضای خود را دارد و ارزندگی آن با خرید و فروش آن سنجیده میشود و با آن رشد و نزول خواهد داشت.
*اقتصاد کشور وارد فضای تحریمی جدیدی شده است؛ اگر بدبینانه نگاه کنیم این امکان وجود دارد که شرایط سال‌های 1398 و 1399 در بورس دوباره تکرار شود؟
اول باید دید شرایط در آن سال‌ها چگونه بود. در آن زمان PبهE بازار به بالای ۳۰ رسیده بود اما اکنون آن شرایط قطعاً وجود ندارد. شرایط در آن سال واقعاً حباب بود و اقتصاددانان از ۶ ماه قبل هشدار می‌دادند که در بازار حباب شکل خواهد گرفت، معنی حباب هم کاملاً مشخص است، یعنی یک دارایی خیلی بیشتر از قیمت واقعی معامله شود. هجوم بیش از حد سرمایه‌گذاران به دلایل مختلف در آن سال، که یکی از آنها تشویق دولت و دیگری رکود بازارهای دیگر به دلیل شرایط کرونا بود، فضایی را ایجاد کرد که بازار بورس به سمت معاملات و قیمت‌های غیرمنطقی رفت و خیلی از شرکت‌ها PبهE عجیب و غریبی داشتند و نه سود سهم آنها متناسب با قیمت بود و نه ارزش دارایی‌های شرکت با قیمت سهامی که معالمه می‌کردند متناسب بود. در حقیقت هیچ فاکتوری تاییدکننده آن قیمت‌ها نبود و قابل پیش‌بینی بود که این حباب بترکد و بازار فرو بریزد که این اتفاق هم افتاد. اما اکنون شرایط کلیت بازار بورس اصلاً آنگونه نیست و حتی می‌توان گفت شرایط بازار نسبت به ارزش واقعی، یک بازار جامانده محسوب میشود بنابراین ترس از تکرار اتفاقات آن سال‌ها خیلی بجا نیست.
*آینده بورس را در چند ماه بعد چگونه می‌بینید؟
پیش‌بینی کار سختی است چون آنقدر عوامل اثرگذار زیاد است که محاسبه و میزان دخالت آنها امکان‌پذیر نیست اما اگر فرض را بر این بگیریم که اتفاق عجیب و غریب سیاسی خاصی مانند جنگ که امسال اتفاق افتاد رخ ندهد و یا تحریم‌های فلج‌کننده نداشته باشیم فکر می‌کنم که همچنان شاهد رشد بورس باشیم.
نیما میرزایی تحلیلگر بازار سرمایه: موتور حقیقی‌ها بورس را پیش می‌برد
نیما میرزایی، کارشناس و تحلیلگر بازار سرمایه در گفت‌وگو با «هم‌میهن» درباره شرایط حال حاضر بورس گفت بازار بورس نسبت به سایر بازارها جاماندگی داشته و همچنین نرخ دلار شرکت‌های صادراتی بعد از ماه‌ها سرکوب قیمتی به سمت بازار آزاد نزدیک شده و افزایش داشته و این باعث رونق بورس نیز شده است. او معتقد است اگر نظام اقتصادی به همین شکل حفظ شود بورس بتواند سرمایه‌ها را به سمت خود جذب کند.
*وضعیت فعلی بورس را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
من فکر می‌کنم شروع وضعیت صعودی بورس بعد از جنگی که رخ داد و ریزشی که داشتیم با حمایت حقوقی‌ها بود اما در ادامه شاهد ورود نقدینگی حقیقی‌ها بودیم و هر چه جلوتر رفتیم نقش حقیقی‌ها در رشد بازار سرمایه پررنگ‌تر شد و روزهای اخیر به اوج خودش رسید و به نظر می‌رسد حقوقی‌ها روی این قیمت‌ها خیلی خریدار نباشند و بازار با موتور حقیقتی‌ها در حال پیشروی باشد.
*با فعال شدن اسنپ‌بک این احتمال وجود دارد که شرایط سال‌های 1398 و 1399 دوباره برای بورس اتفاق بیفتد؟
شرایط آن سال یک شرایط کاملاً استثنایی در همه دهه‌هایی که بورس در ایران کار می‌کند، بود و با هدایت و بازیگری مستقیم دولت آن امر صورت گرفت و هدف‌شان این بود که پول‌ها را مستقیم به سمت بورس بکشانند و اهدافی مانند کسری بودجه را جبران کنند. اینکه دوباره این اتفاق بیفتد را خیلی محتمل نمی‌دانم اما بازار می‌تواند در شرایطی که در آن قرار دارد رشدهای ادامه‌داری را شاهد باشد. دلایل متعددی نیز برای این موضوع وجود دارد؛ از جمله اینکه بازار بورس نسبت به سایر بازارها جاماندگی داشته و عمدتاً افرادی که در بازار طلا سودهای خوبی کردند بخشی از پول‌ها و سودهای خود را به سمت بورس می‌آورند.
نکته بعدی این است که نرخ دلار شرکت‌های صادراتی افزایش چشمگیری داشته و بعد از ماه‌ها سرکوب قیمتی به سمت بازار آزاد نزدیک شده است و زیانی که قبلاً به آنها به صورت ناخواسته تحمیل می‌شد جبران شده است. درباره اسنپ‌بک و محدودیت‌هایی که وجود دارد باید گفت که تاثیر بسزایی بر روی فروش شرکت‌های ما نخواهد داشت چون این محدودیت‌ها عمدتاً مشمول بخش‌های نظامی و هسته‌ای و فروش نفت است. شرکت‌های صادراتی ما در زمینه فولاد و پتروشیمی و دیگر محصولات تاثیر چندانی نخواهند گرفت.
نکته‌ای که مهم بوده و هست بحث نرخ فروش دلارها است که باید دید دولت می‌خواهد سرکوب قیمتی انجام دهد و با آن تورم را کنترل کند یا نه. اتفاقی که افتاده این است که بانک مرکزی به این سمت حرکت کرده که نرخ دلار را به سمت نرخ بازار آزاد ببرد که از این نظر اسنپ‌بک فشار چندانی به بازارهای ما نخواهد داشت، اگر هم دچار تورم و یا افزایش نرخ دلار شود اثر آن به صورت اهرم‌وار و مثبت در صورت‌های مالی شرکت‌های خصوصی قابل رویت خواهد بود. البته این موضوع یک شرط مهم دارد و آن اینکه با افزایش نرخ دلار در آینده بازار مبادله‌ای نیز بتواند به صورت شناور و متناسب با آن حرکت کند.
*چشم انداز بورس را تا پایان امسال چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟
ما انتظار داشتیم که شاخص کل بورس سقف را بزند و این انتظار رخ داده است. من خوش‌بین هستم این شکست شاخص بورس که عدد بسیار مهمی است تایید شود چون از اردیبهشت تاکنون فضا بسیار سنگین بود. من امیدوار هستم رو به بالا حرکت کند و انتظار من این است که تا پایان سال در کانال ۳ میلیون واحد پیشروی داشته باشیم و به سمت ۴ میلیون واحد برویم. آنقدر شرایط سیاسی و بین‌المللی مرتبط با ایران و منطقه متغیر است که پیش‌بینی آینده همراه با خطای زیادی خواهد بود. برداشت من این است که اگر ریسک حملات نظامی را کنار بگذاریم و اتفاقی در کشور رخ ندهد و در صورتی که فرمان فعلی نظام اقتصادی به همین شکل حفظ شود، می‌توانیم این انتظار را داشته باشیم که بازار کماکان بتواند سرمایه‌ها را به سمت خود جذب کند.
*فکر می‌کنید دولت با بورس همراهی کند؟
زمانی که از دولت صحبت می‌کنیم نظرات مختلفی در آن وجود دارد و جمع‌بندی واحدی نمی‌توان گرفت. دولت به شکل کابینه‌ای که وجود دارد و آقای پزشکیان و تیم اقتصادی او موافق بورس هستند اما واقعیت این است که بانک مرکزی نظرات کاملاً همسو با آنها ندارد و در برخی از مواقع اساسی و با توجه به اینکه تمرکز خود را بر روی کنترل تورم گذاشته، تصمیماتی که می‌گیرد لزوماً به نفع بازار سرمایه نبوده و این جزو چالش‌هایی است که بورس با آن مواجه است. اما در هفته‌های اخیر شاهد چرخش تصمیم‌گیری و همراهی بودیم و اگر این امر مبارک ادامه‌دار باشد می‌توانیم خوش‌بین باشیم که در ماه‌های آینده و سال بعد اتفاقات مثبتی در بازار سرمایه با حمایت دولت رخ دهد.
فردین آقابزرگی تحلیلگر بورس: بورس تصنعی رشد نکرده است
به گفته فردین آقابزرگی کارشناس و تحلیلگر بورس، این بازار به صورت تصنعی رشد نکرده است. او به «هم‌میهن» گفته بازارها با هم حرکت می‌کنند اما نمی‌توان انتظار داشت قیمت ارز دو برابر شود ولی بورس سرجای خود باقی بماند. آقابزرگی همچنین معتقد است امکان افزایش در حدود ۳۵ درصدی شاخص نیز وجود دارد.
*شاخص کل بورس رکوردشکنی کرده، وضعیت سهامداران خرد را در این باره چگونه ارزیابی می‌کنید؟
قطعاً بورس تصنعی رشد نکرده است، اگر بخواهیم وضعیت بورس را با سایر بازارها مقایسه کنیم به این نتیجه می‌رسیم که بورس تا پایان مهرماه یک عقب‌ماندگی داشت که حتی به مدار صفر از حیث بازدهی نسبت به شاخص اردیبهشت‌ماه نزدیک شده بود بنابراین اتفاقی که اکنون افتاده، جدای از ورود پول حقیقی به بورس، آمار نشان می‌دهد که این روند به صورت غیرتصنعی و طبیعی در بورس اتفاق افتاده است. متوسط PبهE که بر روی عدد ۳۸ در مرداد سال ۱۳۹۹ بود، کمتر از ۵/۵ شده و ارزش دلاری بازار از ۳۳۰ میلیارد دلار به کمتر از ۱۱۵ میلیارد دلار کاهش پیدا کرده است.
مهمتر از همه پتانسیل افزایش ارز در بازار توافقی یا ارز دولتی تا آستانه ۹۴ هزار تومان است که در حقیقت به نوعی قدر مطلق سود شرکت‌ها و صنایع را افزایش می‌دهد. کنار هم قرارگرفتن این مسائل تایید می‌کند به‌رغم اینکه بسیاری احساس می‌کنند بورس به صورت شارپی بالا رفته است اما تا امروز که با هم صحبت می‌کنیم شاخص کل بورس تنها ۲۲ درصد بالا رفته و شاخص هم‌وزن ۲۰ درصد بالا رفته است، یعنی کمتر از نرخ بهره کوتاه‌مدت بانکی، در صورتی که در بازار ارز و بازار طلا و سکه و بازار مسکن و خودرو در یک سال گذشته جهش‌هایی را داشته که بورس از آنها مستثنی بوده است.
به همین دلیل من فکر می‌کنم بحث نقدشوندگی آن مهم است؛ یعنی خزانه‌ای که سرمایه‌گذاران به‌خصوص سرمایه‌گذاران خرد به منظور خروج از بازار از آن استفاده کردند بورس بود، به همین جهت افتی را تا ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار واحد در خردادماه تجربه کردیم و در حقیقت با جبران آن کاستی‌ها که با برطرف شدن بخش عمده‌ای از مسائل سیاسی و ژئوپلیتیک و نظامی در منطقه صورت گرفت، دیگر دغدغه‌ای که در اردیبهشت‌ماه بود الان وجود ندارد. آرامش نسبی که در خاورمیانه حاکم شده است باعث شده تا بورس کشور ما نیز به جای حق و واقعی خود برگردد و اگر اتفاق خاصی در ماه‌های پایانی سال رخ ندهد، مطمئن باشید شاخص بورس ما 4/5 میلیون واحد را قطعاً خواهد دید.
* شرایط سال‌های 1398 و 1399 را به خاطر داریم. اکنون نیز اسنپ‌بک رخ داده است، آیا می‌توان پیش‌بینی کرد که باز اتفاقات آن سال‌ها برای بورس پیش بیاید؟
به‌هیچ‌عنوان. سطح ارزندگی بازار بر اساس معیار PبهE، ۳۸ بود، یعنی خیلی خیلی بالاتر از ارزش خود معامله می‌شد اما اکنون متوسط PبهE کمتر از ۵/۵ است و ارزش دلاری بازار به شدت افت کرده و شرایط حال حاضر به‌هیچ‌عنوان قابل قیاس با آن مقطع که ورود پول توسط اشخاص حقیقی و حتی شرکت‌های زیان‌ده به صورت بی‌محابا صورت می‌گرفت نیست اما اکنون چنین چیزی را نمی‌بینیم. ضمن اینکه بازارها با هم حرکت می‌کنند ما نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم مثلاً قیمت ارز دو برابر شود اما بورس سرجای خود باقی بماند.
این درست مانند ظروف مرتبط در قانون فیزیک است و بازارها نیز به همین شکل حرکت می‌کنند و این یعنی جریان کاهش ارزش پول ملی مطمئناً در بازار بورس نیز دیده خواهد شد و هنوز تجربه نشده؛ به همین جهت می‌گویم که تا اسفندماه چنین چشم‌اندازی را پیش رو خواهیم داشت. ضمن اینکه توجه داشته باشیم که شاخص ابتدای سال، ۲ میلیون و ۷۰۰هزار واحد بوده که اکنون معادل حدود ۵۵ درصد رشد کرده است. اگر سقف را ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار واحد فرض بگیریم در نهایت شاخص حدود ۳۵ درصد امکان افزایش بیشتر دارد.
