عطا بهرامی کارشناس اقتصادی: تحریم‌ها یکباره رفع نمیشود
در میانه مذاکرات آمریکا با تحریم‌های جدید علیه ناوگان نفتی باعث شد که بازارهای مالی نسبت به این موضوع واکنش نشان دهند.
در میانه مذاکرات آمریکا با تحریم‌های جدید علیه ناوگان نفتی باعث شد که بازارهای مالی نسبت به این موضوع واکنش نشان دهند. کارشناسان عقیده دارند که این فشار حداکثری می‌تواند یک بن‌بست جدید برای اقتصاد ایجاد کند و باید به دنبال راهکار برای جبران این شرایط بود. عطا بهرامی، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با «هم‌میهن» تحریم‌ها و شرایط اقتصادی ایران طی هفته‌های پیش رو را بررسی کرده است.
اخیراً آمریکا تحریم‌های جدیدی علیه نفت‌کش‌ها و عملیات حمل نفت ایران وضع کرده است. به نظر شما ایران باید چه موضعی در قبال این دور جدید تحریم‌ها اتخاذ کند تا تأثیر کمتری بر اقتصاد کشور بگذارد؟
آمریکایی‌ها مسیر تشدید تحریم‌ها را با هدف فشار حداکثری، حتی همزمان با مذاکرات، دنبال می‌کنند و این سیاست را جزئی از دیپلماسی خود می‌دانند. بنابراین نباید انتظار داشته باشیم تحریم‌ها به این زودی متوقف شوند. با این حال، راه‌های مقابله هم وجود دارد و ایران می‌تواند آسیب‌پذیری خود را کاهش دهد. الان آمریکا به جای تمرکز صرف بر صادرات نفت، به سراغ حلقه تسویه پول‌های نفتی رفته است. چون متوجه شده نفت را مستقیماً نمی‌تواند متوقف کند و ناوگان سایه و مسیرهای غیررسمی همچنان فعال هستند. اخیراً نیز برخی بنادر جدید در اختیار ایران و روسیه قرار گرفته که دسترسی‌ها را بیشتر کرده و تأثیر تحریم‌ها را عملاً کاهش داده است.
یعنی اقدامات جدید آمریکا بیشتر در حوزه مالی و تصفیه ارزی است تا نفت خام؟
دقیقاً. آمریکا حالا قصد دارد با هدف قرار دادن نحوه و محل تسویه وجوه صادراتی ایران، جلوی بهره‌برداری حداکثری ایران از درآمدهای نفتی را بگیرد. اما ایران می‌تواند با الگوبرداری از راهکار روسیه، راه‌اندازی بانک مشترک ایران و چین و استفاده از ارزهای غیردلاری، مسیر را تغییر دهد. تقریباً ۶۰ درصد واردات ما از چین است و سایت‌های بانکی مشترک می‌توانند بخش عمده نیازهای تجاری را از دالان تحریم آمریکا خارج کنند. در این صورت حتی نیاز به استفاده از ارز واسط مانند درهم یا مجوزهای ویژه دور زدن تحریم هم کاهش پیدا می‌کند؛ چون تصفیه‌ها کاملاً مستقل از دالان دلار انجام می‌شود.
آیا پیش‌بینی می‌کنید که روند تحریم‌ها باز هم تشدید شود؟
بله، با توجه به رویکرد فعلی دولت آمریکا، مسیر افزایش تحریم‌ها ادامه خواهد داشت و حتی در دوره گفت‌وگو و مذاکره هم از ابزار تحریم برای افزایش فشار استفاده می‌شود. به همین دلیل نباید به رفع تحریم‌ها در کوتاه‌مدت امید بست.
در این وضعیت چه راهکاری برای مدیریت تبعات اقتصادی پیشنهاد می‌کنید؟
تنها راهکار مؤثر، حرکت فعالانه و مستقل در حوزه پولی و مالی است؛ یعنی همان طور که روسیه با راه‌اندازی سیستم بانک مشترک و حذف دلار از مبادلات دوجانبه، تأثیر تحریم‌های مالی را کم کرد، ایران هم باید بعد از راه‌اندازی کانال‌های مشابه، تصفیه‌ها را از سیستم دلاری جدا کند. اگر این اقدام به‌درستی انجام شود، عملاً بخش زیادی از صادرات و واردات، دیگر نیازی به گذر از کانال‌های تحریمی آمریکا نخواهد داشت و تحریم‌های جدید نیز تأثیر عملی کمتری خواهند داشت.
آیا از نظر حقوقی و دیپلماتیک ورود بنادر جدید چین و روسیه به شبکه تجارت ایران می‌تواند به دور زدن تحریم‌ها کمک کند؟
قطعاً تأثیرگذار است. ورود بنادر جدید و اختصاصی که برای ایران و روسیه فعال شده‌اند، مسیرهای تازه‌ای برای صادرات ایجاد کرده و باعث شده محدودیت‌های ناشی از تحریم در عمل کاهش یابد. اکنون حتی اگر آمریکا در تحریم‌های خود تجدیدنظر کند، دیگر نمی‌تواند با ابزارهای سنتی مسیر صادرات را مسدود کند.
جمع‌بندی شما برای مدیریت شرایط فعلی چیست؟
ایران نباید منتظر تغییر رفتار آمریکا یا لغو ناگهانی تحریم‌ها بماند. باید برنامه فعال جایگزین، همکاری بانکی منطقه‌ای، توسعه تجارت با شرکای غیرغربی و دور زدن کامل سیستم دلاری را به صورت راهبردی پیگیری کند. اگر این اقدامات با جدیت دنبال شود، تحریم‌های جدید نمی‌تواند اقتصاد ایران را هدف جدی قرار دهد.
