بهترین تغذیه برای کودکان مبتلا به تنبلی چشم چیست

تنبلی چشم یکی از مهم‌ترین عوامل کاهش بینایی در کودکان است و باید آن را بسیار جدی گرفت. این عارضه از بدو تولد تا 7 سالگی ممکن است به‌صورت جدی در کودکان بروز کند. این عارضه معمولا یکی از چشم‌ها را درگیر می‌کند اما در موارد نادری ممکن است هر 2 چشم درگیر شوند.  تنبلی چشم به معنای کاهش دید در یک چشم است. در اوایل دوران زندگی هر شخصی رشد غیرطبیعی بینایی می‌تواند چنین مشکلاتی را پدید بیاورد. در این بیماری، چشمی که ضعیف یا همان تنبل است، به سمت بیرون یا داخل چشم، چرخش می‌کند و نوعی سرگردانی دارد و نمی‌تواند بر روی اجسام یا یک نقطه به‌صورت متمرکز باقی بماند. به همین دلیل هم ممکن است نام انحراف چشم را برای این بیماری شنیده باشید.

چرا باید بیماری تنبلی چشم را خیلی سریع تشخیص داد؟

زمانی که ما از تقویت بینایی در کودکان صحبت می‌کنیم، اهمیت این امر در این است که مشکلات آن در بلندمدت ادامه‌دار خواهند بود. این عارضه اگر به موقع تشخیص داده شود، با استفاده از عینک، لنزهای چشمی مختلف و کاورهای چشمی قابل درمان خواهد بود.

حتی شما می‌توانید در مرحله پیشگیری با استفاده از نکاتی جلوی بروز چنین بیماری‌ای را به‌کل بگیرید. اما اگر در همین دوران کودکی به این عارضه توجه نشود و کسی جلوی آن را نگیرد، در بزرگسالی ممکن است مشکلات جدی مانند ازبین‌رفتن بینایی به‌طور کامل حادث شود. آمبلیوپی نام علمی این بیماری‌است که ممکن است در برخی از منابع تخصصی‌تر آن را شنیده باشید.

با علائم تنبلی چشم آشنا شوید

علائم رایجی برای این بیماری وجود دارد که باید به آن‌ها توجه جدی کرد. خم‌شدن و بستن یک چشم از علائم بسیار مهم آن است. اگر می‌بینید که سر به‌صورت غیرطبیعی کج می‌شود، می‌تواند یکی از نشانه‌های بیماری‌ تنبلی چشم قلمداد شود. کودکانی که به این بیماری مبتلا هستند، نمی‌تواند دوربودن یا نزدیک‌بودن شی خاصی را به‌خوبی تشخیص دهند.

اگر می‌بینید که چشم‌ها با هم تقارن ندارند، یکی از دلایل آن می‌تواند تنبلی چشم باشد. چشمی که چرخشش به سمت بیرون یا داخل سرگردان است و نمی‌تواند تمرکز کند نیز از نشانه‌های تنبلی چشم است.

بستن چشم، یا پلک‌زدن‌های سریع نیز گاهی می‌تواند نشانه‌های مهمی باشد که باید به آن‌ها توجه کنید. در نظر داشته باشید که این بیماری را تنها باید با آزمایش و تشخیص پزشک، مشخص کرد و مواردی که به شما گفتیم، تنها نشانه‌هایی هستند که شما را به شک بیندازند.

بررسی میزان شیوع تنبلی چشم در شهر مشهد

پژوهش‌های زیادی درخصوص میزان شیوع تنبلی چشم در مشهد در طی سال‌های مختلف صورت گرفته و نتایج آن در اختیار مجامع علمی قرار گرفته است. برای انجام چنین پژوهش‌هایی معمولا از یک منقطه افرادی به‌عنوان نمونه انتخاب خواهند شد و سپس با استفاده از تاثیر مقدار خطای هر آزمون نتایج تقریبی از میزان شیوع به‌دست خواهد آمد.

در یکی از پژوهش‌های رسمی انجام شده در این زمینه شیوع تنبلی چشم در منطقه 1 شهر مشهد از بین 2510 نمونه دانش‌آموزی واجد شرایط 1.9 درصد بود. (1) یعنی تنها 41 نفر از آن‌ها به تنبلی چشم مبتلا بودند. در همین بررسی مشخص شد که شیوع این عارضه در بین دختران بیشتر است. البته به‌لحاظ آمار این موضوع معنادار نبود و شاید عدم استفاده مستمر از عینک یکی از دلایل این اختلاف باشد.

یافته‌های بیشتر نشان می‌دهد که شیوع تنبلی چشم با افزایش سن بیشتر خواهد شد. شیوع این عارضه براساس همین پژوهش در دانش‌آموزان ابتدایی، 1.66درصد بود. در مقطع راهنمایی این عدد به 2درصد و در مقطع دبیرستان به عدد 2.05درصد رسید. مطالعات اخیر نشان می‌دهد که در جمعیت‌های دانش‌آموزش بدون غربالگری میزان شیوع این عارضه 3درصد، در جمعیت‌هایی که غربالگری در سن 5 سالگی صورت گرفته 2درصد و در جمعیت‌هایی که غربالگری در سن 3 سالگی یا قبل آن صورت گرفته شیوع کمتر از 1درصد خواهد بود. (2،3،4)

چرا تغذیه در عارضه آمبلیوپی (تنبلی چشم) مهم است؟

تغذیه در حالت کلی خودش برای کودکان اهمیت بسیار زیادی دارد. اما در شرایط عارضه تنبلی چشم، اهمیت بیشتری هم پیدا می‌کند. مواد مغذی زیادی وجود دارند که می‌توانند روی افزایش قدرت بینایی تاثیر بگذارند.

ویتامین‌ها و مواد معدنی باید در بدن کودکان تامین شوند تا هم از این بیماری پیشگیری شود و هم رشد کودک به‌شکلی درستی ادامه پیدا کند. همه متخصصان رشد و تغذیه بر سر این موضوع اتفاق نظر دارند که تغذیه درست و اصولی در کنار دیگر عوامل می‌تواند به تقویت بینایی در کودکان کمک شایانی کند.

در مواد غذایی به‌دنبال چه چیزهایی برای تقویت چشم باشیم؟

مقادیر مختلفی از ویتامین‌های مختلف به‌کمک ما خواهند آمد. ویتامین B2 یا ریبوفلاوین برای سلامت اعصاب و عضلات چشم بسیار ضروری است. کاروتنوئیدهای مختلف مانند بتاکاروتن و لوتئین برای تقویت بینایی بسیار مفید هستند. روی برای سلامت غده میبومین در چشم به‌شدت مفید خواهد بود. اینکه دقیقا برای چنین هدفی باید چه ویتامین‌هایی مصرف کرد را در بخش‌های بعدی توضیح می‌دهیم.

چه تغذیه‌ای مناسب تنبلی چشم در کودکان است؟

اینکه دقیقا چه رژیمی می‌تواند باعث تقویت بینایی کودکان شود، بین پزشکان مختلف چندان مورد اتفاق نظر نیست. برای اطلاع دقیق درباره این مورد شما می‌توانید با یک فوق تخصص رشد کودکان صحبت کنید. آرش میرمحمد صادقی متخصص مشکلات بینایی کودکان در این باره می‌گوید:

توصیه می‌شود کودکان رژیم غذایی متعادل و حاوی میوه‌ها، سبزیجات، منابع امگا۳ و پروتئین‌های کم‌چرب داشته باشند تا چشم‌های سالم و بینایی مناسبی در بزرگسالی داشته باشند.

در رژیم کودکان باید مقادیر مختلفی از خوراکی‌های مختلفی وجود داشته باشد تا ما بتوانیم آن را رژیم را مناسب رشد آن‌ها بدانیم. خصوصا اگر هدف تقویت بینایی آن‌ها باشد این خوراکی باید با حساسیت بیشتری انتخاب شوند. در ادامه این مواد خوراکی مختلف را بیشتر معرفی می‌کنیم.

استفاده از سبزیجات با برگ‌های سبز برای تقویت بینایی

در سبزیجات ویتامین‌های A، E و C وجود دارند که به ترتیب برای سلامت قرنیه، شبکیه چشم مفید هستند و حاوی آنتی‌اکسیدان‌هایی خواهد بود که به حفظ سلامت چشم کمک زیادی می‌کنند. اسفناج حاوی مقادیر زیادی از ویتامین A است. اسفناج دارای ویتامین‌های E و C نیز بوده و از این جهت یکی از مهم‌ترین سبزیجات برای تقویت بینایی به‌شمار می‌رود.

کلم پیچ، کلم بروکلی و کلم برگ نیز دارای مقادیر بالایی از ویتامین‌های E و C خواهد بود که می‌توانند به بینایی کمک زیادی کنند. اسفناج به‌دلیل وجود آنتی‌اکسیدان‌های لوتئین و زاکسنتین در خود به‌مرور می‌تواند بینایی کودکان را تقویت کند. مواد مغذی و ویتامین e موجود در کلم سبب نیز سبب تقویت بینایی می‌شود با توجه به اینکه کلم سرشار از مقادیر ویتامین C نیز هست.

میوه‌هایی که برای تنبلی چشم به‌شدت مفید هستند

در گروه میوه‌ها ما موارد زیادی را داریم که برای تنبلی چشم مفید هستند. سبزیجات زرد مثل هویج و سیب‌زمینی شیرین مقادیر بالایی از ویتامین E و بتاکاروتن را در خود دارند. این مواد مغذی هم از چشم در برابر نور آفتاب محافظت می‌کنند و هم برای سلامت شبکیه چشم به‌شدت مفید خواهند بود. زغال اخته و انگور نیز 2 میوه‌ای هستند که در افزایش میزان سلامت چشم نقشی جدی دارند.

این میوه‌ها باعث می‌شوند که در شب و مکان‌های تاریک دید بهتری داشته باشیم. ماده آنتوسیانین موجود در آن‌ها باعث چنین چیزی می‌شود. زغال اخته در موارد بسیاری می‌تواند درمان خستگی چشم باشد. کورستین، رسوراترول و روتین، فلاونوئیدهایی هستند که برای دید انسان اهمیت زیادی دارند. آواکادو یکی از میوه‌هایی‌است که ما شاید خیلی مصرف نداشته باشیم اما به‌شدت برای بینایی اهمیت دارد.

این میوه حاوی مقادیر بسیار زیادی از لوتئین و زاکسنتین است که آنتی‌اکسیدان محسوب می‌شوند. آواکادو چون بافتی چرب دارد و یک میوه معمولی نیست، در کنار غذاهای مختلف می‌توان از آن استفاده کرد. میوه‌های نارنجی و زرد مثل انبه، کدو تنبل، پاپایا و زردآلو حاوی مقادیر بالایی از ویتامین E هستند.

خود زردآلو دارای مقادیر بالایی از بتاکاروتن، لیکوپن و کاروتروئیدهاست که می‌تواند برای بینایی و تقویت آن بسیار مفید باشد. میوه‌هایی که ویتامین C زیادی دارند را فراموش نکنید. گوجه فرنگی یکی از مهم‌ترین آن‌هاست.

لیکوپن و لوتئین و کاروتنوئیدها در گوجه فرنگی که در دسته صیفی‌جات قرار می‌گیرد نیز حضور پررنگی دارند. گوجه فرنگی می‌تواند از چشم در برابر آسیب‌های آفتاب نیز محافظت کند. میوه کیوی را نیز فراموش نکنید. کیوی نیز حاوی مقادیر بالایی از ویتامین E است و برای تقویت بینایی به‌شدت مفید خواهد بود.

بادام و زرده تخم مرغ برای تقویت بینایی

بادام از آن دسته مغزهای مغذی‌است که فایده‌های بسیار زیادی برای بدن دارد. اما در این بخش ما می‌خواهیم تنها به فایده آن برای تقویت بینایی اشاره کنیم. بادام که همانند آواکادو جزء گیاهان حاوی چربی محسوب می‌شود، دارای مقادیر بالایی از ویتامین E بوده و به همین دلیل در تقویت بینایی تقشی اساسی ایفا می‌کند. در مصرف گیاهان دارای چربی، همیشه تعادل داشته باشید.

چراکه استفاده بیش‌ از حد از منابع دارای چربی می‌تواند تاثیر منفی بر روی بینایی نیز داشته باشد. تخم مرغ‌های غیرمحلی برای تقویت بینایی بسیار خوب هستند. آن‌ها مقادیر بالایی از لوتئین را دارند که پیش‌تر درباره فایده آن برای تقویت بینایی صحبت کردیم.

تخم مرغ برای اینکه بتواند خواصش را حفظ کند، نباید مدت‌زمان طولانی پخته شود. اگر می‌خواهید که لوتئین بهتر جذب کودکان شود، از کره، روغن زیتون یا روغن نارگیل استفاده کنید. اگر تخم‌مرغ را در وعده‌های صبحانه بگنجانید، برای تقویت بینایی کودکان بسیار خوب خواهد بود.

اسیدهای چرب امگا 3 برای تقویت بینایی

به‌طور کلی امگا 3 را می‌توان در اکثر غذاهای دریایی پیدا کرد. ماهی‌های مختلف، میگو، صدف و بسیاری موارد دیگر دارای این اسید‌ها هستند. اگر از ماهی در برنامه غذایی خسته شده‌اید، می‌توانید از جلبک دریایی، خاویار، ماهی‌های آنچوی و میگو کمک بگیرید. امگا 3 را می‌توان دانه‌های چیام، شاهدانه، دانه‌های کتان، گردو، لوبیای سویای سبز، لوبیا قرمز و روغن سویا نیز پیدا کرد. استفاده از این مواد غذایی در واقع یک مکمل تقویت چشم کودکان خواهد بود.

تنبلی چشم، شماره خاصی از چشم را شامل می‌شود؟

نمی‌توانیم بگوییم شماره تنبلی چشم خاصی وجود دارد. تنبلی چشم یک عارضه است که می‌تواند به کاهش دید منجر شود اما شماره‌هایی که برای سنجش بینایی هستند به‌طور کلی میزان دید را مورد ارزیابی قرار می‌دهد و نه عارضه‌هایی که باعث شده‌اند تا دید محدود شود.

معمولا چون نمره‌های چشم از 10 محاسبه می‌شود، نمره 6 و پایین‌تر آن را می‌توانیم ضعف بینایی تشخیص داد و به‌دنبال علت آن بود. بالاترین نمره چشم در کودکان همان 10 از 10 است که معادل سلامتی کامل و نمره صفر محسوب می‌شود.

برای تشخیص و درمان تنبلی چشم چه باید کرد؟

در شهر مشهد پزشکان زیادی در حوزه چشم وجود دارند. شما می‌توانید به‌کمک منابع مختلفی که در اختیار شما وجود دارد چنین پزشکانی را پیدا کنید از آن‌ها درباره تشخیص این بیماری کمک بگیرید. همچنین اگر می‌خواهید درباره نحوه تغذیه کودک خود از پزشکی مشاوره دریافت کنید، باز می‌توانید با همان روش تحقیق، بهترین دکتر رشد و تغذیه کودکان در مشهد را پیدا کنید و یک تغذیه اصولی و درست برای فرزند خود داشته باشید.

منابع:

1) سلیمانی، عباس، خفری، ثریا، و باحشمت، هدی. (1395). بررسی نتایج درمان تنبلی چشم در کودکان زیر 9 سال به روش بستن چشم بطور تمام وقت با کاهش زمان تدریجی (سال های 1392-1370). مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی بابل، 18(11)، 29-34. SID. https://sid.ir/paper/73135/fa

(2 Webber AL, Wood J. Amblyopia: prevalence, natural history, functional effects and treatment. Clin Exp Optom 2005;88:365-375.

(3 Matsuo T, Matsuo C. The prevalence of strabismus and amblyopia in Japanese elementary school children. Ophthalmic Epidemiol 2005;12:31-36.

(4 Williams C, Northstone K, Harrad RA, Sparrow JM, Harvey I. Amblyopia treatment outcomes after screening before or at age 3 years: follow up from randomized trial. BMJ 2002;324:1549.