فریدون اسعدی کارشناس انرژی در گفت‌وگو با روزنامه هم‌میهن:
ارابه مرگ پرمصرف
فریدون اسعدی درباره جمع‌آوری کارت سوخت از جایگاه‌ها به خبرنگار روزنامه هم‌میهن می‌گوید: این راه‌حلی کوتاه‌مدت است که در نگاهی خوشبینانه، تنها یک سال به حل مسئله ناترازی کمک می‌کند. دولت، نمی‌تواند ارابه مرگ پرمصرف تولید کند، بعد انتظار کاهش مصرف بنزین داشته باشد.
برخی کارشناسان مسئله ناترازی بنزین را به خودروهای پرمصرف ساخت داخل و تعرفه بالای واردات خودروهای کم‌مصرف گره می‌زنند. این دسته از کارشناسان معتقدند که مادامی که مشکل ناوگان حمل‌ونقل عمومی حل نشود و خودروهای بهینه وارد کشور نشوند، مسئله ناترازی بنزین با افزایش قیمت آن هم حل نمی‌شود. فریدون اسعدی، کارشناس حوزه انرژی که قبلاً عضو هیئت علمی مرکز پژوهش‌های مجلس و مشاور کمیسیون‌های تخصصی اتاق‌های بازرگانی ایران نیز بوده، یکی از همین افراد است. او درباره جمع‌آوری کارت سوخت از جایگاه‌ها به خبرنگار روزنامه هم‌میهن می‌گوید: این راه‌حلی کوتاه‌مدت است که در نگاهی خوشبینانه، تنها یک سال به حل مسئله ناترازی کمک می‌کند. دولت، نمی‌تواند ارابه مرگ پرمصرف تولید کند، بعد انتظار کاهش مصرف بنزین داشته باشد!
*بسیاری از کارشناسان معتقدند که امسال سال بنزینی دولت است؛ این به چه معناست؟
منظور این است که کشور سوار بر یک موج پرخطر شده است. اگر دولت تغییری در قیمت بنزین اعمال کند، با فشارهای اجتماعی مواجه می‌شود. اگر هم چنین نکند، ممکن است وضعیت کشور به شدت وخیم شود. آماری که در خصوص بنزین و مصرف آن، مشاهده می‌شود، به شدت وحشتناک است. آمارها می‌گوید که ایران روزانه ۱۰ میلیون لیتر بنزین وارد می‌کند. مسئله وحشتناک آنجاست که کارشناسان سوال کنند در این شرایط تحریمی، بنزین با کدام ارز وارد می‌شود؟ از سوی دیگر، با کاهش سهم سوخت صنایع پتروشیمی، آن‌ها هم دچار مضیقه می‌شوند. اگر قرار است دولت به خودروساز رانت دهد خب صنایع نفت و پتروشیمی که ارزش‌افزوده بیشتری تولید می‌کنند. اصلاً دولت با کدام منطق این صنایع را زمین‌گیر می‌کند که این صنعت هم ارزآوری خود را از دست بدهد و صنعتی زیان‌ده مانند خودرو به تولید خود ادامه دهد. همه این‌ها امسال را تبدیل به سال بنزینی دولت می‌کند. همه می‌دانند بی‌عملی در فضای کشور تا چه اندازه بد است. متاسفانه دولت ابتدا اجازه می‌دهد کارد به استخوان همه برسد و بعد از آن هم تازه کاسه چه کنم به دست می‌گیرد.
*برخی کارشناسان معتقدند که جمع‌آوری کارت سوخت سیار از جایگاه‌ها مقدمه‌چینی دولت برای اصلاح قیمت حامل‌های انرژی است. برخی دیگر نیز تحلیل می‌کنند که دولت قرار است این‌گونه مصرف بنزین را کاهش دهد. شما این اقدام را چگونه تحلیل می‌کنید؟
مصرف بنزین تابعی از عوامل مختلف است و نمی‌توان یک‌وجهی به آن نگاه کرد؛ دولت چنین سیاستی برای کاهش مصرف بنزین را نهایتاً پنج ماه می‌تواند ادامه دهد. سالانه یک میلیون و ۲۰۰ هزار خودرو در کشور تولید می‌شود. این صنعت صادرات هم که ندارد. اگر این آمارها درست باشد و ما هم با فرض کارآمدی این سیاست به ماجرا نگاه کنیم، همچنان هم باید پرسید که امسال مصرف بنزین را این‌گونه کاهش می‌دهیم، سال دیگر باید چه کرد؟ همه این سوال‌ها امسال را تبدیل به سال بنزینی دولت می‌کند.
*راهکار مؤثر چیست؟
راهکار حل مسئله بنزین، گازوئیل و ناترازی که در کشور رخ داده است، در ماجرای خودروسازی کشور حل می‌شود. دولت نمی‌تواند مسئله ناترازی بنزین و بقیه حامل‌های انرژی مانند گازوئیل را تنها با ساختن پالایشگاه‌های مختلف جبران کند. اینکه دولت دست به تبلیغ خودروهای پرمصرف در اتوبان‌ها و سطوح شهری بزند و زمان واردات هم خودروهای پرمصرف چینی را وارد کشور کند؛ بعد هم ادعا کند به دنبال کاهش مصرف بنزین است، تناقض دارد.
*تصمیم‌های دولت در رابطه با بنزین و خودرو را چگونه تحلیل می‌کنید؟
دولت دو راه پیش رو دارد؛ یک راه اینکه قیمت خودرو را گران و قیمت بنزین را ارزان کند. این سیاست، بسیار غلط و نادرست است. دولت‌ها معمولاً در مواجهه با مسئله خودروهای پرمصرف، قیمت فرآورده‌های نفتی را افزایش می‌دهند و خودروی باکیفیت در اختیار مردم می‌گذارند. رئیس مرکز اطلاعات و کنترل ترافیک پلیس راهور فراجا به تازگی خبر داده که در تعطیلات نوروزی، حدود ۱۰۰ هزار تصادف رانندگی رخ داده و در جریان این تصادفات نیز ۸۱۳ نفر جان خود را از دست داده‌اند. آمارهای اواسط نوروز حاکی است ۶۲ درصد تصادف‌های نوروز مربوط به پژو و پراید بوده است. این یعنی دولت، ارابه مرگ پرمصرف در اختیار مردم گذاشته است. پس چگونه انتظار دارد که مردم نمیرند و تازه ناترازی هم حل شود. صورت‌مسئله مشخص و راه‌حل‌ها هم مشخص هستند اما هیچ‌کس جرأت ندارد رانت خودروسازان را از بین ببرد. هزینه ناکارآمدی دولت و ماشین‌های ناکارآمد ساخته شده را صنعت نفت و گاز کشور پرداخت می‌کند.
*پس چه باید کرد؟ رانت خودروسازان قطع شود؟
بهترین سیاست برای دولت این است که با مردم صادق باشد. صداقت در اینجا به معنای این است که دولت برنامه پنج‌ساله یا ده‌ساله برای حل مشکل ناترازی تعریف کند و به آن پایبند باشد. نمی‌توان این همه سال از یک صنعت حمایت کرد و در نهایت آن صنعت، ارابه مرگ پرمصرف بسازد. بنزین و مصرف بنزین، تابعی از نوع خودرو، سن خودرو و حمل‌ونقل عمومی است. همه این‌ها در کنار هم مشخص می‌کند چقدر بنزین مصرف شود. نمی‌توان خودروهای گران پرمصرف و حمل‌ونقل عمومی نامناسب داشت و بعد سوخت دچار ناترازی نشود. مردم که نمی‌توانند پیاده سرکار بروند.
دولت دیگر بعد از گذشت این همه سال باید دریافته باشد که مصرف بنزین و گازوئیل به چه دلیل بالاست. خودروهایی که در کشور تردد می‌کنند، خودروهای پرمصرف هستند و در سراسر کشور این خودروها، تبلیغات هم می‌شوند. سوال کارشناسان از دولت این است که در کجای دنیا، به ازای ۱۰۰ کیلومتر، ۱۰ لیتر بنزین مصرف می‌شود؟ این میانگین در دنیا، بیش از دو یا سه لیتر بنزین نیست؛ پس نباید انتظار داشت با این مدل خودروها، مصرف بنزین کاهش یابد. رشد جمعیت، سطح دسترسی به وسایل حمل‌ونقل عمومی نیز از دیگر عوامل اثرگذار هستند. از سوی دیگر هم باید تکلیف سیاست‌گذار با صنعت خودروسازی مشخص باشد. اینکه دولت بخواهد از این صنعت حمایت کرده و تعرفه‌های ۱۰۰ درصدی یا ۱۲۰ درصدی برای خودروهای بهینه وارداتی که کم‌مصرف هستند، وضع کند، کمکی به بهبود وضعیت نمی‌کند.
*آیا راه‌حل کوتاه‌مدتی برای مسئله ناترازی بنزین در کشور وجود دارد؟
بهترین سیاست برای حل مسئله بنزین، در بلندمدت رخ می‌دهد؛ زیرا در کوتاه‌مدت نمی‌توان هیچ اقدامی کرد. تنها می‌توان اعتماد مردم را تا حدی جلب کرد که بتوان تصمیم‌های مناسب در حیطه بنزین را گرفت.
*چگونه می‌توان اعتماد مردم را جلب کرد و به آنان اطمینان داد که اصلاح سازوکار قیمت بنزین و حامل‌های انرژی در نهایت به نفع کشور است؟
همان‌طور که گفته شد دولت باید با مردم صادق باشد. مردم وقتی در جریان تصمیم‌های دولت قرار بگیرند و علت آن را هم بدانند، دیگر واکنش‌های تندی به افزایش قیمت کالایی مانند بنزین نمی‌دهند. مثلاً اگر دولت اعلام کند که قرار است در یک بازه زمانی مشخص برخی اقدامات را انجام دهد و واقعاً همه آن اقدامات هم انجام شود، چرا مردم به حسن‌نیت دولت شک کنند؟ دولت باید اعلام کند که قرار است مثلاً تعرفه ۱۲۰ درصدی واردات خودروهای کم‌مصرف کاهش یابد و بعد از چند وقت دیگر هم مقرر می‌شود که قیمت بنزین افزایش یابد. آیا هزینه‌فایده چنین مجموعه اقداماتی در مقایسه با جان ۸۱۳ نفری که در تعطیلات نوروز جان باختند، بیشتر است؟ اصلاً دولت چگونه با چنین تعرفه‌های سنگینی که بر خودروهای بهینه بسته است، انتظار دارد انرژی ذخیره کند؟
*بحث ناترازی بنزین و بحث ذخیره انرژی فاصله بسیار زیادی از هم دارند. یعنی با انجام چنین اقداماتی کشور علاوه بر حل مسئله ناترازی، امکان ذخیره سوخت هم دارد؟
جلیل سالاری، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران در ایام نوروز گفته بود اگر مصرف بنزین در خودروها به پنج لیتر در ازای ۱۰۰ کیلومتر برسد، می‌توان روزانه ۵۰ میلیون لیتر بنزین صادر کرد. پس همان‌طور که از گفته‌های خود مدیران دولتی نیز برمی‌آید، توپ در زمین دولت و حاکمیت است.
*این دو باید یک‌بار، برای همیشه تصمیم بگیرند که چه کنند. هزینه حمایت از صنعت ناکارآمد خودرو را صنعت انرژی و وزارت نفت می‌دهند.
علاوه بر صنعت انرژی و وزارت نفت، وزارت نیرو نیز درگیر این مشکل است زیرا وزارت نیرو است که بخش نیرو، گاز و برق مردم و صنایع را متولی‌گری می‌کند. اگر قیمت خودروی وارداتی کم‌مصرف کاهش یابد و دولت اول تعرفه‌های سنگین برای خودروی بهینه را از بین ببرد بعد بگوید حالا قرار است ۳۰ درصد به قیمت بنزین اضافه کند؛ یا اینکه حتی قصد دارد تورم و بنزین را هم‌تراز کند، مردم هم اعتراضی نمی‌کنند.
