میراث شوم در قاره سبز

درباره نژادپرستی در فوتبال اروپا به بهانه حملات ا خیر به وینیسیوس جونیور مهاجم رئال مادرید

«نه به نژادپرستی». این اصلی‌ترین شعارهای فیفا است که پیش از شروع هر مسابقه بنر آن توسط بازیکنان دو تیم حمل می‌شود تا فرهنگ رفتار غیرنژادپرستانه بین بخش بزرگی از مردم جا بیفتد. اما با حملات گسترده هواداران تیم فوتبال والنسیا به مهاجم رئال مادرید مشخص شد که اصلاح چنین رفتاری در اروپا کار زیادی دارد و نمی‌توان طی یکی دو سال صرفا با چاپ بنر آن را اصلاح کرد چراکه این رفتار در اروپا قدمت بیش از سی سال دارد.

بنزین مارادونا روی آتش

شاید تصور کنید مارادونا نقشی منفی در رفتار نژادپرستانه اروپا داشته، اما اصلا اینطور نیست. در واقع مارادونا قربانی رفتار زشت نژادی در فوتبال ایتالیا است و دیه‌گو را می‌توان از اولین قربانیان چنین رفتاری در فوتبال ایتالیا دانست. مارادونا در کتاب خاطراتش به اسم «ال دیگو» می‌گوید در اواسط دهه هشتاد که به ناپولی رفتم اصلا نمی‌دانستم چنین تفکرات نژادپرستانه‌ای علیه مردم ناپولی وجود دارد، تقابل فقیر و غنی و نگاه ارباب و رعیتی جنوب و شمال ایتالیا طوری بود که انگار ما قرار بود با کل کشور ایتالیا مبارزه کنیم. مارادونا که این رفتار تبعیض‌آمیز را علیه مردم «ناپل» دیده بود، از آن به بهترین شکل ممکن شش سال بعد استفاده کرد. مهم‌ترین اتفاق تاریخی در این خصوص، به دیدار نیمه نهایی جام جهانی 1990 بین ایتالیا و آرژانتین در «سن پائولو» برمی‌گردد. در کنفرانس مطبوعاتی قبل از بازی، دیه‌گو مارادونا در یکی از جنجالی‌ترین مصاحبه‌های زندگی‌اش از مردم ناپل خواست ملی‌گرایی خود را کنار بگذارند و از او و آرژانتین حمایت کنند. مارادونا درحالی‌که می‌دانست جنوبی‌ها دل خوشی از ایتالیا و شمالی‌ها ندارند، آتش را زیر خاکستر کرد و بنزین روی آن ریخت. مصاحبه مارادونا کار خودش را کرد. جو سن پائولو ورزشگاه خانگی ناپُلی هرگز مانند المپیکوی رم نبود. سراسر ورزشگاه پرچم مارادونا در دست همه هواداران ناپلی بود. بازی یک-یک مساوی شد و به پنالتی رفت و در نهایت در میان حمایت وسیع ناپلی‌ها، آلبی سلسته برنده بازی شد. فردای آن روز مردم ایتالیا خانه مارادونا در ناپُلی را آتش زدند. بعد از این جنجال بود که اتهام‌های وحشتناکی علیه مارادونا توسط رسانه‌های شمال ایتالیا ساخته شد؛ اعم از ارتباط با قاچاق‌چیان مواد مخدر تا فروش کوکائین. در واقع اینطور می‌توان گفت که مارادونا یک‌تنه مقابل نژادپرستی در ایتالیا ایستاد.

تکرار بعد از 30 سال

توهین نژادی در لالیگا اما مختص دیروز و امروز نیست. در فصل 1997-1996 میلادی، روبرتو کارلوس به رئال مادرید پیوسته بود که در دیدار الکلاسیکو و در ورزشگاه نئوکمپ بارسلون، با شدیدترین توهین‌های نژادپرستانه هواداران بارسلونا رو‌به‌رو شد. هر بار که روبرتو کارلوس صاحب توپ می‌شد 98 هزار هوادار بارسلونا با صدای میمون سعی می‌کردند تمرکز مدافع برزیلی رئال مادرید را برهم بزنند. روبرتو کارلوس بعد از این مسابقه کذایی در گفت‌و‌گو با خبرنگاران گفت:«در کل نود دقیقه هواداران بارسلونا صدای میمون درمی‌آوردند تا من را آزار دهند. این رفتارها برای من که از کشور برزیل آمده‌ام و در فوتبال ایتالیا نیز بازی کردم، باورنکردنی بود. تصورم این بود که چنین رفتارهای زشتی در فوتبال اسپانیا وجود ندارد اما حالا تصور من کمی فرق کرده است.» نکته عجیب این است که پپ گواردیولا بعد از پایان این مسابقه در میکسدزون ورزشگاه در پاسخ به صحبت‌های روبرتو کارلوس گفت:«این بازیکن تازه به لالیگا آمده و اصلا حق اظهارنظر در مورد چنین مسائلی را ندارد». دیدگاه دگمی از پپ که نشان می‌داد حداقل در گذشته در مقام انکار از آنچه برآمده که به حقیقت پیوسته است. تاریخ اما این بار به نوعی دیگر تکرار شد. این بار در ورزشگاه مستایا هواداران خشمگین والنسیا نود دقیقه به وینیسیوس توهین نژادپرستانه کردند طوری‌که در نهایت این بازیکن با درگیری عجیب با بازیکنان والنسیا، از سوی داور با دریافت کارت قرمز از زمین مسابقه اخراج شد. این بار نیز پای یک بازیکن رئال مادرید وسط بود اما تفاوتش با 27 سال پیش این بود که با گسترش شبکه‌های اجتماعی، بازخورد این اتفاق چندین برابر قبل بود و درگیری‌های کلامی به اینستاگرام کشیده شد.

واکنش‌ها

لالیگای اسپانیا در دو فصل گذشته ۹ شکایت رسمی به دلیل آزار نژادپرستانه علیه وینیسیوس ارائه کرده اما بیشتر پرونده‌ها توسط دادستانی مختومه شده است. بازیکن ۲۲ ساله رئال مادرید در حساب‌های کاربری خود در توئیتر و اینستاگرام نوشت:«این نخستین بار یا دومین یا سومین بار نبود. نژادپرستی در لالیگا عادی است. مردم برزیل می‌گویند تو به کشوری رفتی که اتفاقا حامی نژادپرستی است و من متاسفانه در این زمینه فقط باید سکوت کنم چون حقیقت دارد. به من بارها توهین شده اما من کوتاه نمی‌آیم و بازهم در این راه مبارزه خواهم کرد.»

خاویر تباس، رئیس لالیگا هم با انتقاد از وینیسیوس به دلیل حمله‌اش به لالیگا، گفت که این بازیکن برای صحبت درباره موضوع نژادپرستی که خودش درخواست کرده بود، حاضر نشد:«ما بارها از وینیسیوس درخواست کردیم تا به جلسه با رؤسای لالیگا بیاید و درخصوص نژادپرستی صحبت کند تا حقیقت روشن شود اما هر بار این جلسات را رد کرد».

وینیسیوس که از پاسخ تباس راضی نبود، در حساب کاربری خود در توئیتر نوشت: «رئیس لالیگا به جای انتقاد از نژادپرستان، در شبکه‌های اجتماعی ظاهر می‌شود تا به من حمله کند.» او در ادامه خطاب به تباس نوشت: «اگرچه می‌توانید حرف دیگری بگویید یا وانمود کنید که متوجه نمی‌شوید، تصویر شما در این مسابقات متزلزل شده است. حذف خودت از این ماجرا شما را با نژادپرستان برابر می‌کند. من دوست شما نیستم که در مورد نژادپرستی با شما صحبت کنم».

کارلو آنجلوتی، سرمربی رئال مادرید هم گفت که منتظر است تا ببیند چه اتفاقی می‌افتد، اگرچه انتظار اتفاق خاصی ندارد زیرا در گذشته هم کاری انجام نشده است.

اینفانتینو رئیس فیفا اما با محکوم کردن این اتفاق در صفحه شخصی اینستاگرامش اینطور نوشت:«نژادپرستی در فوتبال و جامعه جایی ندارد و فیفا در کنار همه بازیکنانی است که در چنین شرایطی قرار گرفته‌اند. باشگاه فوتبال رئال مادرید با محکومیت «شدید» حملات نژادی علیه وینیسیوس، از پیگیری قضایی این پرونده خبر داد.

ریو فردیناند ستاره سال‌های نه‌چندان دور تیم ملی انگلیس و مفسر فعلی شبکه اسکای اما با حمله به رئیس لالیگا گفت:«فقط همین حالا کنار برو! منزجرکننده، شرم‌آور و آنقدر جاهلانه است که من واقعاً نمی‌توانم باور کنم این مرد اجازه دارد پست‌های اجتماعی خود را بنویسد.» هرچند آخرین خبر در این خصوص واکنش تند لالیگا است: «محرومیت 45 هزار یورویی باشگاه والنسیا و خالی بودن جایگاه تیفوسی‌های این تیم در 5 مسابقه آتی و همچنین بخشیده شدن کارت قرمز وینیسیوس».

وینیسیوس؛ بالوتلی دوم؟

ماریو بالوتلی ستاره ایتالیایی است که در فوتبال انگلیس و ایتالیا به میدان رفته و همین رفتارهای نژادپرستانه را بارها تجربه کرده است، اما با یک تفاوت بزرگ. این توهین‌های نژادی روی سکوها چنان ادامه داشت که مسیر فوتبالی بالوتلی را به کل تغییر داد و او مجبور شد از قاره اروپا و اتحادیه اروپا خارج شود. او تا همین 5 سال پیش قصد داشت فوتبالش را در ایتالیا ادامه دهد، اما نشد که نشد. از آخرین واکنش‌های بالوتلی که هنوز در موردش شنیده می‌شود می‌توان به صحبت‌هایش در اینستاگرام اشاره کرد:«برای مردمی که در این جایگاه نشسته‌اند و صدای میمون درمی‌آورند، شرم بر شما باد، شرم بر شما. شرم بر شما در مقابل فرزندان‌تان، در مقابل همسران‌تان، خانواده‌تان، خویشاوندانتان و دوستان‌تان... شرم بر شما باد.»

توهین نژادی در ایران؛ فقط یک مورد!

شانزده اردیبهشت 1392 یعنی ده سال پیش فیروز کریمی سرمربی وقت پیکان تهران در پایان مسابقه به یکی از بازیکنان فجر سپاسی به اسم «سنلی بیتو» که اهل یکی از کشورهای آفریقایی بود واژه «آدم‌خوار» را به کار برد. برنامه نود و شخص عادل فردوسی‌پور این صحنه را به تصویر کشید و رفتار فیروز کریمی را نقد کرد. فیروز کریمی بعدها در مصاحبه‌ای گفت، قصدش توهین نژادی نبوده است و به‌خاطر رنگ پوست این بازیکن چنین واژه‌ای را با این نیت به کار نبرده است. هرچند تصاویر تلویزیونی به‌صورت کاملا شفافی این واژه را نشان داد. البته چنین رفتارهای مشابهی چون توهین نژادپرستانه در فوتبال ایران رخ نداده و شاید بتوان اینطور گفت که اگر در یک مورد فوتبال ایران از اروپا جلوتر باشد، همین توهین نکردن‌های نژادی است.