عدم تعویض پلاک توسط خریدار خودرو؛ پیامدها، خطرات و راهکارهای قانونی

عدم تعویض پلاک یکی از پرتکرارترین مشکلات حقوقی در معاملات خودرو محسوب می‌شود و می‌تواند تبعات مالی و حتی کیفری برای فروشنده ایجاد کند. در این مقاله، همه‌ی پیامدها، جریمه‌ها و راهکارهای قانونی مرتبط را بررسی می‌کنیم تا در صورت بروز این مشکل، بدانید چه باید کرد.

قانون درباره عدم تعویض پلاک چه می‌گوید؟

در قوانین، تعویض پلاک خودرو پس از فروش، یک الزام قانونی است. بر اساس ماده ۲۹ قانون جدید، پس از فک پلاک خودرو، فروشنده و خریدار باید با مراجعه به دفاتر اسناد رسمی، سند قطعی خودرو را تنظیم و امضا کنند. در غیر این صورت، پلاک قبلی همچنان فعال باقی می‌ماند و ممکن است مشکلاتی ایجاد کند.

پیامدهای عدم تعویض پلاک برای فروشنده

تا زمانی که پلاک خودرو رسماً به نام مالک جدید صادر نشود، تمامی مسئولیت‌های قانونی آن بر عهده فروشنده باقی می‌ماند. این مسئولیت‌ها گاهی فقط شامل جریمه نیست، بلکه ممکن است به مسائل کیفری هم گسترش یابد.

مسئولیت فروشنده در برابر جرائم، تخلفات و خسارات احتمالی

تا زمانی که پلاک خودرو به‌صورت رسمی فک و به نام خریدار منتقل نشده باشد، قانون همچنان فروشنده را مالک قانونی خودرو می‌شناسد. بنابراین اگر خریدار با همان پلاک مرتکب تخلفات رانندگی مانند سرعت غیرمجاز، عبور از چراغ قرمز یا حتی جرایم سنگین‌تری شود، تمام پیامدهای آن در ابتدا به نام فروشنده ثبت می‌شود.

در چنین شرایطی، فروشنده باید برای اثبات بی‌گناهی خود به مراجع قضایی مراجعه کند و این موضوع می‌تواند موجب اتلاف وقت، هزینه و ایجاد استرس فراوان شود. علاوه بر آن، در صورت بروز تصادف یا خسارت مالی و جانی، مسئولیت مدنی و حتی کیفری حادثه نیز ممکن است متوجه فروشنده باقی بماند تا زمانی که فک پلاک به‌طور رسمی انجام شود.

جرم کیفری استفاده از پلاک دیگران

طبق ماده ۷۲۰ قانون مجازات اسلامی، اگر فردی عمداً و بدون رضایت مالک از خودرویی با پلاک متعلق به دیگری استفاده کند، مرتکب جرم شده و می‌تواند به مجازات حبس محکوم شود.

چطور وضعیت پلاک فعال یا فک‌شده خود را استعلام کنیم؟

بعد از فروش خودرو، بررسی تاریخچه نقل و انتقال پلاک یکی از بهترین روش‌ها برای اطمینان از فک رسمی پلاک است. تا زمانی که پلاک به‌طور رسمی از خودرو جدا نشده باشد، مسئولیت تخلفات و جرایم همچنان با فروشنده باقی می‌ماند.

برای مشاهده این تاریخچه، می‌توانید از طریق سامانه راهور یا بیمه‌دات‌کام وارد بخش استعلام وضعیت پلاک فعال شوید. با وارد کردن کد ملی، اطلاعات زیر برای شما نمایش داده می‌شود:

• تعداد پلاک‌های فعال یا فک‌شده

• شماره و تاریخ فک یا نصب هر پلاک

• وضعیت فعلی مالکیت خودرو

اگر مشاهده کردید پلاک خودرو هنوز فعال است، این یعنی فک رسمی انجام نشده و باید در اسرع وقت به مراکز تعویض پلاک مراجعه کرده و موضوع را پیگیری کنید تا از بروز مشکلات حقوقی بعدی جلوگیری شود.

جریمه عدم تعویض پلاک برای خریدار

تعویض نکردن پلاک توسط خریدار، از نظر قانون تخلف راهنمایی و رانندگی محسوب می‌شود، نه جرم.

براساس مصوبات سال ۱۴۰۲، مبلغ جریمه این تخلف به‌صورت زیر است:

• در کلان‌شهرها، مراکز استان‌ها، جاده‌های بین‌شهری و مناطق آزاد: ۵۲۵ هزار ریال

• در سایر شهرها، روستاها و راه‌های روستایی: ۴۲۰ هزار ریال

اگرچه این مبالغ زیاد نیستند، اما در کنار پیامدهای حقوقی و تأخیر در انتقال مالکیت، می‌توانند دردسرساز شوند.

چگونه از طریق قانون، خریدار را مجبور به فک پلاک کنیم؟

در صورت بی‌توجهی خریدار به تعویض پلاک، فروشنده می‌تواند از مسیر قانونی اقدام کند:

• ارسال اظهارنامه قضایی: ابتدا فروشنده باید از طریق اظهارنامه رسمی، خریدار را مکلف به فک پلاک کند. این کار معمولاً از طریق دفاتر خدمات قضایی انجام می‌شود.

• دادخواست الزام به فک پلاک: اگر خریدار همچنان همکاری نکرد، فروشنده می‌تواند دادخواست الزام به فک پلاک را از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت کند. این دعوا از نوع غیر مالی است و هزینه دادرسی آن ثابت است.

• محل طرح دعوا: دادخواست می‌تواند در محل انعقاد قرارداد، محل تعویض پلاک یا محل سکونت خریدار مطرح شود.

• توقیف خودرو (دستور موقت): در صورت احتمال سوءاستفاده از خودرو، فروشنده می‌تواند درخواست دستور موقت توقیف خودرو یا پلاک را نیز ارائه دهد. پلیس تنها با دستور قضایی مجاز به فک فیزیکی پلاک است.

مدارک لازم برای طرح دعوا

برای ثبت دادخواست، باید مدارک زیر آماده باشد:

• تصویر مبایعه‌نامه

• برگ سبز یا سند رسمی خودرو

• کارت ملی و شناسنامه فروشنده

• نسخه برابر اصل اظهارنامه (در صورت وجود)

چه کنیم تا بعد از فروش خودرو دچار دردسر نشویم؟

برای جلوگیری از مشکلات حقوقی بعدی، این نکات را جدی بگیرید:

• تحویل خودرو را منوط به فک پلاک در همان روز معامله کنید.

• از انجام معامله به‌صورت وکالتی مگر در موارد خاص خودداری کنید.

• همیشه از طریق سامانه‌های رسمی، استعلام مالکیت پلاک خودرو را انجام دهید.

• در قولنامه ذکر کنید که تحویل خودرو منوط به فک پلاک است، اما بدانید این بند به‌تنهایی در برابر مراجع رسمی کفایت نمی‌کند.

چرا نباید تعویض پلاک را به تعویق بیندازید؟

عدم تعویض پلاک توسط خریدار می‌تواند برای فروشنده تبعات سنگین و غیرقابل پیش‌بینی به‌همراه داشته باشد. تا زمانی که پلاک رسماً فک نشده، مسئولیت تمام تخلفات، جرائم و بدهی‌ها با فروشنده باقی می‌ماند.

به همین دلیل، توصیه می‌شود فرایند فک پلاک را در همان روز معامله تکمیل کنید و در صورت بروز مشکل، از راهکارهای قانونی الزام به فک پلاک استفاده نمایید.