تصویر تازه از تغییرات ساختاری مغز انسان از نوزادی تا سالمندی

به گزارش هم‌میهن آنلاین و به نقل از خبر آنلاین،  به نقل از زومیت، بررسی تازه‌ای بر پایه اسکن مغزی حدود چهار هزار فرد ۹۰ تا کمتر از یک‌سال، روند تغییرات شبکه‌های عصبی را در گستره‌ای از نوزادی تا پیری ترسیم کرده است. پژوهشگران در این مطالعه، پنج دوره عمده تحول مغز را شناسایی کرده‌اند؛ تحولاتی که جهت‌گیری کلی سازماندهی مغز را تعیین می‌کند.

بر اساس گزارش گاردین، این مسیر با چهار مرحله کلیدی همراه است که در سنین حدود ۹، ۳۲، ۶۶ و ۸۳ سالگی رخ می‌دهد و هر یک نقطه بازآرایی مهم در ساختار شبکه عصبی به شمار می‌روند. به گفته دانکن استل، پژوهشگر دانشگاه کمبریج، مغز در طول عمر با دوره‌های متمایزی روبه‌رو می‌شود و این درک به فهم زمان‌های حساس آسیب‌پذیری شبکه‌های عصبی کمک می‌کند.

طبق یافته‌ها، نخستین دوره از تولد تا نزدیک ۹ سالگی ادامه دارد و سپس مرحله نوجوانی آغاز می‌شود که به‌طور معمول تا اوایل دهه چهارم زندگی امتداد دارد. پس از حدود ۳۲ سالگی، ساختار مغز تدریجاً به الگوی پایدار بزرگسالی می‌رسد؛ مرحله‌ای طولانی که بیش از سه دهه طول می‌کشد و پیش از ورود به «پیری زودرس» در حدود ۶۶ سالگی، تغییرات کلی آن کمتر می‌شود. آخرین مرحله، یعنی «پیری دیررس»، معمولاً در حوالی ۸۳ سالگی آغاز می‌شود.

پژوهشگران در این مطالعه برای سنجش سازماندهی شبکه مغز از ۱۲ شاخص از جمله کارایی ارتباطات عصبی، میزان تفکیک شبکه‌ها و وابستگی به گره‌های مرکزی استفاده کرده‌اند. یافته‌ها نشان می‌دهد در سال‌های نخست زندگی، روند تثبیت شبکه‌ها همراه با کاهش تعداد سیناپس‌ها و رشد سریع ماده خاکستری و سفید رخ می‌دهد. همزمان، قشر مغز به بیشترین ضخامت خود می‌رسد و الگوی چین‌خوردگی‌های آن شکل می‌گیرد.

در دوره نوجوانی، رشد ماده سفید ادامه دارد و ارتباطات مغزی نظم دقیق‌تری پیدا می‌کنند؛ فرایندی که با ارتقای توان شناختی هم‌زمان است. آلکسا موسلی، سرپرست این مطالعه، تأکید می‌کند که این دوره‌ها بازتابی از تغییرات تدریجی مغز در طول زمان هستند، نه شباهت رفتاری به مراحل گذشته.

در حدود ۳۲ سالگی بیشترین تغییر در مسیر تحول ساختار مغز دیده می‌شود. به گفته پژوهشگران، عوامل محیطی و تحولات زندگی مانند والد شدن می‌توانند در بخشی از این تغییرات نقش داشته باشند، هرچند این مطالعه به‌طور مستقیم به آن نپرداخته است.

پس از این سن، مغز وارد مرحله‌ای از ثبات می‌شود، شبکه‌ها استقلال بیشتری پیدا می‌کنند و ویژگی‌های شناختی معمولاً در سطحی ثابت قرار می‌گیرند. با ورود به دهه‌های بعدی زندگی، کاهش تدریجی ارتباطات عصبی و تحلیل ماده سفید مشخصه دو مرحله پایانی است؛ موضوعی که با فرایندهای طبیعی پیری ارتباط دارد و سبب افت انعطاف‌پذیری شبکه‌های مغزی می‌شود.

به کانال تلگرام هم میهن بپیوندید