شورای امنیت با قطعنامه ادامه لغو تحریم‌های ایران موافقت نکرد/نقطه؛ سر خط
با رای منفی ۹ عضو شورای امنیت سازمان ملل متحد به پیش‌نویس قطعنامه «تداوم لغو تحریم‌ها علیه ایران»، روند بازگشت تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران به جریان افتاد. در صورتی که تحول خاصی حادث شود و توافقی میان ایران، آمریکا و اروپا به دست بیاید، در چند روز باقی‌مانده می‌توان جلوی بازگشت قطعنامه‌ها را گرفت.
با رای منفی ۹ عضو شورای امنیت سازمان ملل متحد به پیش‌نویس قطعنامه «تداوم لغو تحریم‌ها علیه ایران»، روند بازگشت تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران به جریان افتاد. در صورتی که تحول خاصی حادث شود و توافقی میان ایران، آمریکا و اروپا به دست بیاید، در چند روز باقی‌مانده می‌توان جلوی بازگشت قطعنامه‌ها را گرفت.
از میان ۱۵ عضو شورای امنیت سازمان ملل، چین، روسیه، پاکستان و الجزایر به این قطعنامه رای موافق، بریتانیا، فرانسه، آمریکا، سیرالئون، اسلوونی، دانمارک، یونان، پاناما و سومالی رای مخالف و گویان و کره جنوبی رای ممتنع دادند. همچنین ایرنا گزارش داد که چین و روسیه در بیانیه‌ای مشترک رسماً اعلام کردند که بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را غیرقانونی و نامعتبر می‌دانند و به آنها پایبند نخواهند بود.
موضع رسمی ایران در برابر اقدام تروئیکا
ساعتی پس از برگزاری این جلسه در نیویورک، وزارت امور خارجه در بیانیه‌ای رسمی به اقدام کشورهای غربی در شورای امنیت واکنش نشان داد. در این بیانیه، ضمن محکوم کردن قطعنامه مذکور، آمده است: «به موجب قطعنامه ۲۲۳۱ همه قطعنامه‌های شورای امنیت که از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۰۹ علیه ایران وضع شده بود، خاتمه یافت و مقرر گردید موضوع هسته‌ای ایران در سپتامبر ۲۰۲۵ از دستور کار شورای امنیت خارج شود. اقدام مخرب سه کشور اروپایی برای بازگرداندن قطعنامه‌های لغوشده شورای امنیت در حالی صورت می‌گیرد که تأسیسات هسته‌ای تحت پادمان ایران مورد حملات غیرقانونی رژیم صهیونیستی و آمریکا قرار گرفته و آسیب دیده‌اند؛ حملاتی که آشکارا منشور ملل متحد را نقض کرده، صلح و امنیت بین‌المللی را به مخاطره انداخته و بنیان‌های رژیم عدم اشاعه را به شدت تضعیف نموده است. سه کشور اروپایی نه‌تنها از محکوم‌کردن این اقدامات تجاوزکارانه خودداری کردند بلکه با سوءاستفاده از سازوکار حل اختلاف برجام، مرتکب اقدام غیرقانونی مضاعفی می‌شوند.»
در بیانیه وزارت امور خارجه به این موضوع اشاره شده است که کشورهای اروپایی با بهانه‌جویی و زیاده‌خواهی، توافق منعقدشده در روز ۹ سپتامبر میان ایران و آژانس در قاهره را نادیده می‌گیرند.
در ادامه این بیانیه پنج نکته مورد تاکید قرار گرفته است:
«۱- اقدام امروز سه کشور اروپایی در شورای امنیت سازمان ملل متحد در راستای تکمیل فرایند بازگرداندن قطعنامه‌های لغوشده شورای امنیت، اقدامی غیرقانونی، ناموجه و تحریک‌آمیز است که روندهای دیپلماتیک جاری را به شدت تضعیف می‌کند.
۲- مسئولیت کامل پیامدهای این اقدام، در صورتی که منجر به بازگشت قطعنامه‌های لغوشده شورای امنیت علیه ایران شود، بر عهده آمریکا و سه کشور اروپایی است که با تحریف واقعیت‌ها و طرح ادعاهای بی‌اساس، برخی کشورهای غیردائم عضو شورای امنیت را نیز برای همراهی کردن با خود تحت فشار قرار دادند.
۳- اقدام امروز در تکمیل فرایند بازگرداندن تحریم‌های شورای امنیت، بدون اجماع و علیرغم مخالفت جدی تعدادی از اعضای شورا امنیت صورت گرفت که ضمن تضعیف بیش از پیش اعتبار شورای امنیت، ضربه‌ای به دیپلماسی و نیز رژیم عدم اشاعه محسوب میشود.
۴- برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز ایران مبتنی بر خواست و اراده ملت ایران برای پیشرفت و توسعه علمی و فناورانه است و ملت ایران در این مسیر مصمم است. جمهوری اسلامی ایران ضمن تاکید بر پیگیری منافع و حقوق خود، از جمله از مجرای دیپلماسی، حق پاسخ‌گویی متناسب به هر اقدام غیرقانونی را محفوظ می‌دارد. ۵- جمهوری اسلامی ایران از تمامی اعضای مسئول جامعه بین‌المللی می‌خواهد اقدام غیرقانونی امروز سه کشور اروپایی در شورای امنیت را مردود دانسته و از هرگونه مشروعیت‌بخشی به آن خودداری کنند.»
شورای امنیت فرصت گفت‌وگو را بر باد داد
امیرسعید ایروانی، نماینده دائم و سفیر ایران در سازمان ملل که در این نشست حضور داشت، به انتقاد از رفتار کشورهای غربی در قبال ایران پرداخت و گفت: «آمریکا و تروئیکا به جای پذیرش این مسیر عقلانی، تشدید، فشار و تفرقه را برگزیدند. این تناقض میان گفتار و اقدامات آنان بار دیگر ثابت می‌کند که قصد واقعی‌شان نه دیپلماسی، بلکه تشدید تنش است. آنان اکنون باید مسئولیت کامل بحرانی را که خود ساخته‌اند بر عهده گیرند.»
وی تصریح کرد: «اقدام امروز شتابزده، غیرضروری و غیرقانونی است. ایران هیچ الزامی برای اجرای آن قائل نیست. مسئولیت پیامدهای وخیم آن به طور کامل بر عهده آمریکا و تروئیکا است که اتهامات ساختگی علیه ایران تراشیدند و در عین حال حملات مجرمانه رژیم اسرائیل به تأسیسات تحت پادمان را ممکن ساختند.»
ایروانی تاکید کرد: «این اقدام، بدون اجماع، شورا را تضعیف می‌کند، دیپلماسی را خدشه‌دار می‌سازد و رژیم عدم اشاعه را به خطر می‌اندازد. برنامه هسته‌ای ایران نه با بمب نابود خواهد شد، نه با تحریم متوقف خواهد گشت، و نه از مسیر صلح‌آمیز خود منحرف خواهد شد. درِ دیپلماسی بسته نیست؛ اما این ایران خواهد بود، نه دشمنانش، که تصمیم خواهد گرفت با چه کسی و بر چه مبنایی وارد تعامل شود.»
صف‌بندی موافقان و مخالفان بازگشت قطعنامه‌ها
واسیلی نبنزیا، نماینده دائم روسیه در سازمان ملل، سه کشور اروپایی را متهم به نیت سوء و استفاده از ابزار زور علیه ایران کرد و گفت که یک هفته از مهلت سی‌روزه باقی مانده است و از کره‌جنوبی به عنوان رئیس دوره‌ای شورای امنیت، به دلیل به جریان انداختن نشست، انتقاد کرد. نماینده روسیه، سه کشور اروپایی را ناقض برجام معرفی و از این کشورها و آمریکا به دلیل نادیده گرفتن قطعنامه پیشنهادی کشورش برای تمدید برجام، انتقاد کرد.
فو کونگ، نماینده دائم چین در سازمان ملل نیز در اظهاراتی کوتاه از تصمیم سه کشور اروپایی انتقاد کرد و آن را عجولانه دانست.
جرومه بونافونت، نماینده فرانسه با توضیح موضع کشورش در قبال تداوم «تعلیق تحریم‌ها در قالب برجام» اعلام کرد که دولت فرانسه قادر به تأیید چنین تمدیدی نیست. او با توضیح دامنه فعالیت هسته‌ای کشورمان، اعلام کرد که ایران، اورانیوم غنی‌شده کافی برای 10 بمب هسته‌ای را در اختیار دارد و تنها کشور غیرهسته‌ای است که در این سطح غنی‌سازی کرده است. نماینده فرانسه هشدار داد که عدم همکاری ایران و آژانس و بی‌اطلاعی از «همه ابعاد برنامه هسته‌ای ایران»، در شرایطی که مطابق توافق برجام، باید آگاهی کاملی در میان باشد، پذیرفتنی نیست.
پس از رای‌گیری درباره این قطعنامه، بار دیگر نماینده کشورها به اظهارنظر پرداختند.
باربارا وودوارد، نماینده دائم بریتانیا در سازمان ملل، درباره برنامه هسته‌ای ایران هشدار داد و گفت: «سطح فعالیت ایران، به عنوان برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز، قابل تأیید نیست.»
او نیز مانند دیپلمات فرانسوی، اعلام کرد که یک هفته برای همکاری ایران تا روز رسمی جریان یافتن بازگشت تحریم‌ها فرصت باقی است و به‌زعم خود از عدم همکاری ایران ابراز تاسف کرد. نماینده بریتانیا اعلام کرد که آنها آماده گفت‌وگو با ایران ظرف یک هفته آینده هستند.
نماینده روسیه پس از رای‌گیری بار دیگر انتقادات خود نسبت به تروئیکای اروپایی را تکرار و خواستار رای‌گیری درباره پیش‌نویس قطعنامه پیشنهادی مسکو و پکن شد؛ قطعنامه‌ای که با تمدید ۲۲۳۱، فرصتی ۶ ماهه برای دیپلماسی ایجاد می‌کند.
کونگ، دیپلمات ارشد چینی نیز آنچه رخ داد را «زشت و بی‌عدالتی» نامید و یادآوری کرد که حمله اسرائیل به ایران باید محکوم شود او اشاره کرد که استفاده از زور کار خوبی نیست و نباید از زور استفاده شود. او نیز مانند نبنزیا، دیپلمات روسیه خواهان رای‌گیری درباره پیش‌نویس قطعنامه پیشنهادی مسکو و پکن شد.
همچنین نماینده آمریکا در سخنان خود اعلام کرد: «ایران به تعهدات خود پایبند نبوده است. سه کشور اروپایی تا به اینجا در برجام باقی مانده‌اند و به آن متعهد بودند و میتوانستند در همان سال 2019، اسنپ‌بک را فعال کنند.»
او با تقدیر از اراده اروپا، رسماً به ایران اعلام کرد که دولت ترامپ، همانطور که شخص او بارها گفته است، آماده مذاکره است. او به صراحت اعلام کرد که این تعامل دیپلماتیک می‌تواند قبل یا بعد از به جریان افتادن روند تحریم‌ها، جدیت دوباره بیابد. این دیپلمات آمریکایی در ادامه مدعی شد که «جامعه بین‌المللی نباید تلاش‌های ناقص ایران در پرونده هسته‌ای‌اش را بپذیرد.»
نماینده دانمارک در سازمان ملل نیز، توافق 2015 برجام را نقطه عطف تاریخ تعاملات دیپلماتیک و دستاوردی عظیم توصیف کرد. او از نقض تعهدات برجامی ادعایی از سوی ایران، ابراز تأسف و به بیش از 60 گزارش رسمی آژانس درباره نقض‌های تعهدات اشاره کرد. او گفت: «ایران دو ماه است فرصت برای رسیدگی به نکات و نقاط مورد ایراد را داشته است و این فرصت را از دست داده است. از این رو است که دولت دانمارک به قطعنامه تأیید پایبندی ایران به تعهدات هسته‌ای، رأی منفی داده است. رأی امروز، بستن درهای تعامل دیپلماسی نبود... گشودن درهای تعامل بود.»
استقبال وزیر خارجه اسرائیل از تحریم دوباره ایران
گیدئون سعار، وزیر خارجه رژیم اسرائیل در شبکه ایکس (توئیتر) نوشت: «امروز، شورای امنیت سازمان ملل متحد به بازگرداندن تحریم‌های گسترده علیه ایران رأی داد که از ۲۸ اکتبر لازم‌الاجرا است. برنامه هسته‌ای ایران برای اهداف صلح‌آمیز در نظر گرفته نشده است. یک ایران مسلح به سلاح هسته‌ای به این معنی است که خطرناک‌ترین رژیم، خطرناک‌ترین سلاح را در اختیار دارد که به طور چشمگیری ثبات و امنیت جهانی را تضعیف می‌کند. هدف جامعه بین‌المللی باید بدون تغییر باقی بماند: جلوگیری از دستیابی ایران به قابلیت‌های هسته‌ای برای همیشه.»
اروپا از ایران چه می‌خواهد؟
لارنس نورمن، خبرنگار وال‌استریت ژورنال در توئیتر نوشت: «مطالبات واقعی سه کشور اروپایی (E3): از سرگیری کامل نظارت‌ها، نه یک وعده برای تصمیم‌گیری موردی درباره دسترسی. گام‌های ملموس در این مسیر با ارائه گزارش‌ها و مقداری دسترسی. از سرگیری مذاکرات آمریکا درباره یک توافق هسته‌ای، نه صرفاً یک پیشنهاد موقت درباره اورانیوم با غنای بالا (HEU). اقدام واقعی درباره ذخایر، نه‌فقط یک نقشه‌راه برای رسیدن به آن. این خنده‌دار است که موضع ایران از «گروسی یک جاسوس است که عملاً دارد جنگ را تحریک می‌کند» به این تغییر کرده که «چون گروسی از توافق قاهره خوشش آمده، پس سه کشور اروپایی باید آن را بپذیرند.» سه کشور اروپایی صبح فردای توافق قاهره خیلی واضح به گروسی گفتند که این کافی نیست.»
تماس‌های عراقچی با کره جنوبی و آژانس
عراقچی جمعه دو تماس با چو هیون، وزیر امور خارجه کره جنوبی، به عنوان رئیس دوره‌ای شورای امنیت (پیش از جلسه شورای امنیت) و همچنین رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (پس از جلسه) داشت. عراقچی در تماس با گروسی سیاسی شدن فضای نشست شورای حکام را نقد کرد و تأکید داشت که همکاری ایران باید صرفاً در چارچوب فنی و مقررات بین‌المللی دنبال شود. او گفت ایران مسیر دیپلماسی و تعامل فنی را ادامه خواهد داد اما فشارهای سیاسی و اقدامات یک‌جانبه می‌تواند به افزایش تنش‌ها منجر شود.
واکنش دیپلمات‌ها با اظهارات مکرون
پربازتاب‌ترین اظهارات مقامات این دستگاه اما واکنش به اظهارات روز پنجشنبه امانوئل مکرون، رئیسجمهور فرانسه در گفت‌وگو با شبکه ۱۲ اسرائیل بود. زمانی که وقتی «یونیت لوی» در این مصاحبه از مکرون پرسید که آیا اسنپ‌بک قطعی شده است، او گفت: «بله، فکر می‌کنم همین‌طور است. چون آخرین اخباری که از ایرانی‌ها داریم جدی نیست.» رئیسجمهور فرانسه همچنین ادامه داد که «عباس عراقچی»، وزیر خارجه ایران، «تلاش کرد پیشنهادی معقول» برای رسیدن به توافق با قدرت‌های اروپایی ارائه دهد، اما از سوی دیگر اعضای دولت ایران حمایتی دریافت نکرد.
سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران در واکنش به این اظهارات، در توئیتر نوشت: «از جانب جمهوری اسلامی ایران، روز گذشته طرحی معقول و قابل‌اجرا را به همتایان اروپایی ارائه دادم تا از وقوع بحرانی غیرضروری و قابل اجتناب در روزهای آینده جلوگیری شود. با این حال، به‌جای آن که به محتوای این طرح پرداخته شود، ایران اکنون با مجموعه‌ای از بهانه‌ها و طفره‌روی‌های آشکار مواجه است؛ از جمله ادعای مضحکی مبنی بر اینکه وزارت امور خارجه نماینده تمام ساختار سیاسی کشور نیست. خوشحالم رئیسجمهور مکرون اذعان کرده است که طرح پیشنهادی که ارائه داده‌ام معقول است. اما او و جامعه جهانی باید بدانند که من از حمایت کامل تمامی ارکان جمهوری اسلامی ایران، از جمله شورای عالی امنیت ملی کشور، برخوردارم. شاید هم واقعیت آن باشد که در حقیقت این دستگاه دیپلماسی اروپا است که بیرون گود قرار دارد. از این رو، اکنون زمان آن فرا رسیده که شورای امنیت سازمان ملل وارد عمل شود و دیپلماسی را جایگزین تقابل سازد. خطر در بالاترین حد خود قرار دارد. ایران پیش از این سهم خود را ادا کرده است:
۱- امضای توافقی با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که هم‌جهت با تعهدات داخلی و بین‌المللی ما، و علیرغم بمباران غیرقانونی تأسیسات هسته‌ای تحت پادمان ایران، فصل جدیدی از همکاری را با آژانس گشوده است.
۲- ارائه پیشنهادی خلاقانه، منصفانه و متوازن که به نگرانی‌های واقعی می‌پردازد و برای هر دو طرف سودمند است. عملی کردن این ایده می‌تواند به سرعت صورت پذیرد و با حل خطوط اصلی اختلاف، از بروز بحران جلوگیری کند. راهی برای حرکت به جلو وجود دارد، اما ایران نمی‌تواند تنها بازیگری باشد که مسئولیت اقدام را بر دوش می‌کشد.»
کاظم غریب‌آبادی، معاون امور حقوقی و بین‌المللی وزارت خارجه گفت‌وگویی با بخش خبری ساعت ۱۴ روز جمعه انجام داد که در آن به آمادگی ایران برای هر سناریویی اشاره شد. او همچنین در واکنش به اظهارات مکرون نیز گفت: «وزیر محترم امور خارجه هنگامی که گفت‌وگو می‌کند، مذاکره می‌کند، پیام می‌دهد یا پیشنهادی ارائه می‌دهد، این پیشنهاد، نمایانگر نظر اصلی نظام جمهوری اسلامی ایران است و مورد اجماع داخلی است. همانطور که در تفاهم با آژانس در قاهره دیده شد و بیانیه دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی نیز این موضوع را تأیید کرد، این پیشنهاد مورد حمایت کل سیستم و نظام است. بنابراین، بهانه‌تراشی‌هایی که از سوی فرانسه و احتمالاً دو کشور اروپایی دیگر مطرح میشود تا این پیشنهاد را رد کنند و بگویند که اجماع در داخل ایران وجود ندارد، این ادعا کاملاً بی‌اساس است و هیچ مبنای منطقی ندارد.»
اسماعیل بقایی، سخنگوی دستگاه دیپلماسی در توئیتر سوالی مطرح کرد: «چرا مکرون باید برای رد پیشنهادی که خودش اعتراف می‌کند پیشنهاد معقولی از جانب ایران بوده، با عجله یک کانال تلویزیونی اسرائیلی را انتخاب کند و در عوض به مخاطبان «منتخب» خود اطمینان بدهد که اسنپ‌بک قطعی است؟!»
سعید خطیب‌زاده، معاون وزیر و رئیس مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه در گفت‌وگویی که روز جمعه با خبرگزاری روسی ریانووستی داشت، به بخشی از ایرادهای واردشده از سوی مکرون و دیگر طرف‌های اروپایی طی روزهای گذشته پرداخت و گفت: «سه کشور اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) همیشه اعلام کرده‌اند که اگر ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به توافق برسد، به آن احترام می‌گذارند و آن را اجرا خواهند کرد اما آنها بار دیگر نشان داده‌اند که اسیر بی‌عملی خود هستند و هر حرکت ایران را به شدت سیاسی می‌کنند.»
او ادامه داد: «پس از این توافق، ما از اروپایی‌ها اقدامی جز ایرادگیری و گام‌های اشتباه بیشتر ندیدیم.» معاون وزیر امور خارجه همچنین تاکید کرد که « اقدامات آینده تهران کاملاً به تصمیم طرف‌های مقابل در مورد مسأله اعمال مجدد تحریم‌ها بستگی دارد.»
عکس: Gettyimages
