در محاصره 3 ویروس

وزارت بهداشت تاکید دارد که ویروس شایع آنفلوآنزاست؛ آنفلوانزای «بی» که بعد از آنفلوانزای «آ» شایع شده است. علائمش شدید است و در مواردی منجر به بستری می‌شود. سویه جدید کرونا تحت عنوان جی‌ان‌وان هم مزید بر علت شده و ویروس‌های سرماخوردگی ازجمله آدنوویروس و روتاویروس هم به کمک آن آمده است. سهم هر یک مشخص نیست اما آنطور که پیش‌بینی می‌شود حدود ۱۵ تا ۳۰ درصد از موارد ابتلا مربوط به کروناست. بااین‌حال نه تستی گرفته می‌شود و نه دیگر واکسنی کارایی دارد. اوایل بهمن‌ماه سال گذشته بود که آمارها صعودی شد؛ بیماری‌های تنفسی به‌تدریج شایع شد و هر روز دایره مبتلایان بزرگ‌تر. همان موقع گزارش‌هایی درباره ابتلای شدید کودکان منتشر شد، تا جایی که بیمارستان‌های تخصصی کودکان، دیگر حتی یک تخت بستری هم نداشتند. اسهال شدید و درگیری تنفسی مهم‌ترین نشانه‌هایش بود. آنطور که پزشکان گزارش می‌دهند، موارد ابتلا به بیماری‌های تنفسی در ماه‌های گذشته بالا رفته؛ بااین‌حال تاکید می‌شود که روند صعودی نخواهد بود. ویروس‌های دیگر از بین می‌روند و آنچه می‌ماند، کروناست.

گردش ۳ گروه ویروس

آمیتیس رمضانی، دبیر انجمن بیماری‌های عفونی است و به هم‌میهن می‌گوید که از اسفندماه سال گذشته، کشور با افزایش موارد ابتلا به انواع ویروس‌های سرماخوردگی مواجه شد و احتمال دارد با گرم‌تر شدن هوا این ویروس‌ها از بین برود و تنها ویروس کرونا باقی بماند. به گفته او، درحال‌حاضر چند ویروس سرماخوردگی، آنفلوآنزا و کرونا در کشور وجود دارد که افراد را مبتلا می‌کند:«یکی از سویه‌های فعلی کرونا، پیرولاست که در میان مبتلایان دیده می‌شود و از زیرمجموعه‌های اُمیکرون به‌شمار می‌رود. در کنار این سویه، ویروس آنفلوآنزای «بی» هم وجود دارد که بعد از شیوع آنفلوآنزای «آ» در کشور شایع شد. آنفلوآنزای نوع «آ» از مهر تا آخر آذرماه شیوع گسترده‌ای داشت و از بهمن‌ماه آنفلوآنزای «بی» شایع شد که البته شدتش نسبت به آنفلوآنزای «آ» کمتر است و عوارض و تظاهرات بالینی کمتری ایجاد می‌کند. آنفلوآنزای نوع «آ»، نشانه‌ها و علائم وخیم و شدیدی داشت.»

او به شیوع ویروس سرماخوردگی در کنار دو ویروس قبلی اشاره می‌کند: «جز این دو گروه، ما با سرماخوردگی عادی هم روبه‌رو هستیم، که ادنو ویروس و چند ویروس تنفسی دیگر ازجمله آنهاست که در گروه سرماخوردگی به‌شمار می‌رود. این ویروس‌ها هم از اواخر زمستان افزایش قابل‌توجهی داشته‌اند. البته پیک انواع سرماخوردگی‌ها از سه، چهار ماه پیش در کشورهای اروپایی و آمریکایی شروع شد که ترکیب هر سه این گروه بود؛ یعنی هم کرونا و هم آنفلوآنزا و ویروس‌های سرماخوردگی. موارد ابتلا در آن کشورها به‌شدت افزایش داشت اما آنها این پیک را پشت سر گذاشتند.»

به گفته او، این پیک آنقدر شدید بود که در آن کشورها اعلام کردند که دومین پیک شدید کرونا بوده است: «افزایش موارد ما از اسفندماه شروع شد و حالا هم ادامه دارد. ما هر سه گروه را اکنون در کشور داریم.» بااین‌همه اما رمضانی تاکید می‌کند که هرچقدر به سمت گرما پیش‌ رویم، از شدت این بیماری‌ها هم کاسته می‌شود: «به غیر از کرونا که شیوعش ارتباطی به فصل ندارد، سایر ویروس‌های تنفسی، از اردیبهشت‌ماه، کاهش می‌یابند و در این میان تنها ویروسی که باقی می‌ماند، کروناست.»

براساس اعلام دبیر انجمن بیماری‌های عفونی، ویروس‌های سرماخوردگی، دسته بزرگی از ویروس‌ها هستند؛ بیش از 130 ویروس سرماخوردگی وجود دارد. آنفلوآنزا و کرونا، به این گستردگی نیستند: «شدت ابتلا و نشانه‌های آن بستگی به این دارد که فرد مبتلا به کدام ویروس مبتلا شده باشد. معمولاً ویروس‌های سرماخوردگی آنقدر آزاردهنده نیستند و دوره‌ نقاهت‌شان کوتاه‌تر است. بیشترین نشانه‌هایی که دارند گرفتگی و آبریزش بینی است و کمتر با نشانه تب و گلودرد همراه است. این ویروس به‌سرعت از بدن خارج می‌شود و طول دوره‌اش سه تا 5 روز است. اما بیماری‌هایی که پرسروصداتر هستند، با تب و گلودرد و بدن‌درد شدید همراه هستند، آنفلوآنزاست. دوره نقاهت این بیماری طولانی است. در این میان اما کووید شرایط دیگری دارد، نه به‌سادگی سرماخوردگی است و نه به‌شدت آنفلوآنزا. علائمش به نسبت آنفلوآنزا خفیف‌تر است و یکی از ویژگی‌های آن طولانی‌شدن بیماری و دوره بهبودی است. معمولاً هم با تب بالا همراه نیست.

به گفته رمضانی، یکی از دلایلی که سبب می‌شود میزان ابتلا در کشور بالا باشد، ابتلای افراد سالمند با بیماری‌های زمینه‌ای و مبتلایان به بیماری‌های ایمنی است. همین ویروس‌ها در اروپا و آمریکا فوت و ابتلای بالایی داشته است؛ چراکه جمعیت بالایی را هم درگیر کرده است. در ایران هم جمعیت درگیر زیاد است. این متخصص تاکید می‌کند که آنفلوآنزای «بی» و ویروس‌های سرماخوردگی، به زودی کمرنگ می‌شوند تا آخر شهریورماه که دوباره موارد ابتلا به آنفلوآنزا بالا می‌رود. در این میان کرونا هم اگر پرسروصدا باشد، بیشتر از دوماه دوام نمی‌آورد و پیک آن تمام می‌شود.

کودکان قربانی ویروس‌ها

رمضانی درباره گروه درگیر این بیماری‌های تنفسی و سرماخوردگی می‌گوید که بیشترین قربانیان، کودکان هستند: «وقتی دستورالعمل‌های کرونا کنار زده شد، میزان ابتلا به انواع بیماری‌های تنفسی و عفونی بین کودکان هم افزایش یافت؛ چراکه کودکان در آن دوره به مدرسه نمی‌رفتند، به‌همین‌دلیل ایمنی آنها نسبت به ویروس‌های تنفسی پایین رفت. بنابراین ما با افزایش موارد ابتلا به آنفلوآنزا در میان کودکان در سال گذشته و امسال بودیم. این بیماری برای کودکان زیر 5 سال به‌ویژه زیر دو سال بسیار جدی است.»

به گفته او، به‌طور کلی ایمنی جمعی پایین رفته و در کنار کودکان، سالمندان و افراد دارای بیماری‌های تنفسی هم با مشکل مواجه شده‌اند. بیشترین علائم آن هم درگیری ریه است که گاهی فرد را از پا در می‌آورد و ریسک مرگ‌ومیر آن بالاست. دبیر انجمن بیماری‌های عفونی درباره سهم مرگ‌ومیر این ویروس‌ها هم توضیح می‌دهد که میزان مرگ، مانند همیشه است، تا آخر آذر سال گذشته موارد ابتلا جدی بود اما آنفلوآنزای «بی» شدت کمتری دارد.

او به تاثیر تزریق واکسن برای پیشگیری از ابتلا به این ویروس‌ها اشاره می‌کند: «درحال‌حاضر زمان تزریق واکسن آنفلوآنزا نیست و از اواخر شهریور باید آن را تزریق کرد. در ارتباط با کرونا هم دیگر تزریق واکسن بی‌فایده است چراکه این واکسن سویه‌های جدید را پوشش نمی‌دهد، ویروس آنقدر تغییر کرده که دیگر شباهتی با ویروس اولیه ندارد. حتی گاهی دیده می‌شود که افراد در مدت‌زمان کوتاهی چندین بار مبتلا می‌شوند یعنی حتی ایمنی اکتسابی از ابتلا به ویروس‌ها هم ایجاد نمی‌شود و به‌دلیل تغییرات ژنتیکی، آنتی‌بادی‌های بدن نمی‌توانند شناسایی‌اش کنند و تصور می‌کنند ویروس جدیدی است.»

او درباره اینکه آیا شرایط فعلی میزان بستری‌ در بیمارستان‌ها را بالا برده، می‌گوید: «ویروس‌های جدید مشکل حادی ایجاد نمی‌کند و نیازی به بستری ندارند. اگر هم فرد درگیر تب می‌شود، طی دو، سه روز، بهبود می‌یابد. دراین‌میان درمان‌های اختصاصی برای درمان آنفلوآنزا وجود دارد و دیگر فرد احتیاجی به بستری ندارد. تا یکی، دو هفته دیگر این موج هم کمتر می‌شود.»

همچنان زیرسویه اُمیکرون

حسین کرمانپور، رئیس اورژانس بیمارستان سینا هم تاکید می‌کند که بیماری‌های تنفسی از اواخر پاییز افزایش داشته و حالا آنچه دیده می‌شود، باقی‌مانده ابتلاهای همان دوره است.

او در توضیح بیشتر به هم‌میهن می‌گوید، مجموع ویروس‌هایی که اکنون وجود دارد و افراد را مبتلا می‌کند، ترکیبی از کرونا، آنفلوآنزا و سرماخوردگی است: «ویروس کرونا مانند گذشته رصد نمی‌شود، البته بسیاری از موارد ابتلا همان آنفلوآنزای اچ‌وان ان‌وان یا همان آنفلوآنزای معروف است که درمان دارد.»

به گفته او، کرونا دیگر مانند قبل جولان نمی‌دهد و ویروس آنفلوآنزا مقام اول درگیری را دارد، در کشورهای اروپایی و آمریکایی هم همین‌طور است: «ترکیب این سه ویروس منجر شده تا تشخیص ابتلا به هر ویروس سخت شود، با در نظر گرفتن نشانه‌ها نمی‌توان گفت که فرد مبتلا به کدام ویروس است، مگر اینکه آزمایش صورت بگیرد. اما آنطور که در دنیا گفته می‌شود سویه غالب از زیرمجموعه‌های اُمیکرون است، ما هم تایید می‌کنیم که در ایران با همین سویه اُمیکرون مواجه‌ایم.»

او به‌عنوان رئیس اورژانس بیمارستان سینا می‌گوید که گروهی از بیماران مبتلا نیاز به بستری در بخش مراقبت‌های ویژه پیدا می‌کنند که البته مانند دوران کرونا نیست: «از اواخر پاییز میزان مراجعه بیماران با عفونت‌های تنفسی بالا رفت که تعدادی از آنها در آی‌سی‌یو بستری شدند، دراین‌میان مواردی از مرگ‌ومیر هم داشتیم که البته نسبت به گذشته شرایط بسیار ترسناک و نگران‌کننده نبود.»

بااین‌همه او تاکید می‌کند که بیماران نیازمند بستری در بخش مراقبت‌های ویژه همیشه نگران‌کننده هستند: «تا زمانی که بیمار پایش به آی‌سی‌یو باز نشده باشد، ما به درمان نیاز داریم اما وقتی وارد بخش مراقبت‌های ویژه می‌شود، یعنی درگیری بالاست و ریسک مرگ را بالا می‌برد. از هر 10 نفری که درگیر می‌شوند، یک‌نفر به آی‌سی‌یو منتقل می‌شود که در دوره کرونا این عدد روی 4 نفر بود. البته تمام کسانی که وارد آی‌سی‌یو می‌شوند جان‌شان را از دست نمی‌دهند.»

براساس اعلام کرمانپور، بیماران از گروه‌های مختلف هستند، هم کودکان، هم جوانان و هم سالمندان: «گاهی اوقات به‌دلیل طولانی‌شدن دوره بستری، افراد دچار عفونت‌های ریوی و ادراری می‌شوند. عفونت ادراری در برخی موارد، منجر به ذات‌الریه می‌شود. آنطور که بررسی‌های ما نشان می‌دهد، افراد مسن و مبتلا به بیماری دیابت، همچنین افراد با اضافه وزن و آنهایی که مبتلا به سرطان هستند یا داروهای سرکوب‌کننده ایمنی استفاده می‌کنند، بیش از سایرین درگیر نوع شدید می‌شوند.»

او هم تاکید می‌کند که در سال گذشته میزان ابتلای کودکان به انواع ویروس‌های عفونی بالا رفت، این مسئله نتیجه چندسال دوری کودکان از همدیگر به‌دلیل شیوع کرونا بود: «هر فرد در زندگی باید صدها نوع ویروس را تجربه کند، اما این اتفاق در طول زمان رخ می‌دهد، اتفاقی که افتاد این بود که به‌دلیل شیوع کرونا، کودکان برای مدتی از هم دور بودند و نتوانستند ابتلا به انواع ویروس‌ها را تجربه کنند، به‌همین‌دلیل در سال گذشته که این ارتباط بیشتر شد، آنها هم به‌طور مکرر مبتلا می‌شدند. برخی از افراد در طول چند هفته، چندین‌بار مبتلا می‌شوند که نشان‌دهنده ضعیف بودن ایمنی آنهاست، البته این مسئله احتمال دارد که امسال هم تکرار شود، یعنی کودکان مبتلا به انواع ویروس‌ها شوند: «شرایط مانند گذشته نیست، در کنار همه اینها ایمنی افراد در مناطق مختلف، متفاوت است، در برخی مناطق ایمنی بالاتر و در مناطق دیگر ایمنی پایین‌تر است. البته وضعیت اکنون به گونه‌ای نیست که کادر درمان دچار تعجب شده باشند، هرچند بیماری‌های تنفسی بیشتر شده است.»

مهم‌ترین ویژگی ابتلا به بیماری فعلی، سرفه‌های طولانی‌مدت آن است؛ یعنی اینطور نیست که به سرعت بیماری بهبود یابد. گاهی اوقات هم بیماری به‌طور مداوم در رفت وآمد است و فرد تا مدت‌ها علائم دارد. تا جایی که گاهی تبدیل به شبه‌آلرژی می‌شود: «این علائم گاهی یک‌ماه تا 40 روز زمان می‌برد، به‌ویژه در میان افرادی که نارسایی عروقی دارند، می‌تواند احتمال سکته مغزی را بالا ببرد.»

مرگ هفتگی ۲۰ تا ۲۵ نفر

بهنام عرشی، رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت است و می‌گوید که درحال‌حاضر به‌صورت هفتگی 20 تا 25 مورد مرگ ناشی از ابتلا به کووید 19 از سوی بیمارستان‌ها گزارش می‌شود؛ یعنی روزانه سه تا چهار مورد. او در توضیح بیشتر به هم‌میهن تاکید می‌کند: «یک مقدار موارد بستری در اسفندماه سال گذشته افزایش یافته بود، حالا کمی آمارها تغییر کرده اما همچنان نمی‌توان اعداد را تفسیر کرد و باید یکی، دو هفته دیگر بگذرد تا متوجه شویم این روند ادامه دارد یا مربوط به تعطیلات اخیر است.»

براساس اعلام او،  درحال‌حاضر گونه غالب ویروس کرونا، جی‌ان‌وان است که این گونه حدود 10 درصد سویه در گردش کرونا در جهان را تشکیل می‌‌دهد: «وقتی سویه‌های جدید می‌آیند، سویه‌های قبلی محو می‌شوند، بنابراین هم‌اکنون دیگر صحبتی از سویه‌های دلتا و آلفا نیست.» به گفته این مسئول در وزارت بهداشت، سویه فعلی، نوعی اُمیکرون است که 99 درصد سویه را که همان جی‌ان‌وان است، تشکیل می‌دهد.

این سویه اواسط تابستان در اروپا شایع شد و بعد از یکی، دو ماه وارد ایران شد و از اواخر پاییز در کشور شناسایی شد. یعنی موارد ابتلای آن به اندازه‌ای شد که بتوان تشخیص داد: «ما به‌صورت هفتگی و ماهانه کرونای شایع را بررسی و نمونه‌برداری می‌کنیم. این گونه هم از حدود 6 ماه پیش در کشور در حال گردش است، یعنی بیشتر موارد سرماخوردگی خفیف که تشخیص داده شد کروناست، از همین سویه بود. در اروپا، حدود 9 ماه است که این ویروس در گردش است، بنابراین اگر پیکی هم بوده رد شده است. اگر سویه جدیدی وارد شود، انتظار می‌رود اول پیک ایجاد کند.» عرشی می‌گوید که 90 درصد سویه‌ای که هم‌اکنون در کشور شایع است، جی‌ان‌وان است که واگیر بسیار بالایی دارد، البته نشانه‌هایش شدید نیست. اما ممکن است در میان سالمندان یا گروه‌هایی که نقص ایمنی دارند، به طور شدید دیده شود و حتی منجر به مرگ شود: «به‌طورکلی به‌دلیل شرایط آب‌ و هوایی و افزایش سفرها، به‌طور معمول سرماخوردگی هم بالا می‌رود.»

این آمار در اواخر زمستان کمی افزایش پیدا کرد، در آذرماه سال گذشته که میزان سرماخوردگی بالا رفته بود به‌دلیل شیوع آنفلوآنزا بود، چون آن‌زمان پیک این ویروس بود و آنطور که گزارش‌ها نشان می‌داد، بیش از 30 درصد موارد سرماخوردگی در آن دوره را آنفلوآنزا تشکیل می‌داد و حدود 20 درصد هم کرونا بود.» او می‌گوید که هم‌اکنون سرماخوردگی‌‌هایی که گزارش می‌شود، حدود 9 درصد است و در سایر کشورها این عدد 15 درصد است: «به‌طورکلی حدود 15 تا 30 درصد موارد سرماخوردگی از سال‌ها پیش همان کرونای سنتی بوده است و این پروسه‌ای است که ادامه پیدا می‌کند. ما انتظار نداریم با سویه‌ای که در کشور یا سایر کشورها غالب است و هیچ تغییر و زیرسویه جدیدی نداشته باشد، بعد از 6 تا 9 ماه دچار پیک شویم. مواردی که هم‌اکنون از شیوع ویروس دیده می‌شود به موارد آخر زمستان و سفرها مربوط می‌شود.»

آنطور که این مسئول در وزارت بهداشت اعلام می‌کند، موارد ابتلا از اواخر زمستان روبه کاهش است، اما باز هم نمی‌توان به طور دقیق دراین‌باره اظهارنظر کرد، دو، سه هفته دیگر به‌طور دقیق می‌توان آمار را اعلام کرد.

شیوع آنفلوآنزای «بی» در پاییز گذشته

عرشی می‌گوید که سال گذشته افرادی که علائم شدید سرماخوردگی داشتند، مبتلا به آنفلوآنزا بودند که همراه با نشانه‌های درگیری گوارشی و تنفسی بود و برای چندین هفته هم دچار سرفه بودند. این همان آنفلوآنزای «بی» بود که پیک دوم شیوع آنفلوآنزا را تشکیل می‌دهد. البته در این میان علائم ابتلا به کرونای فعلی هم با گونه‌های قبلی تفاوتی نکرده است.

او درباره اینکه آیا وزارت بهداشت از بابت شیوع ویروس کرونا یا ویروس‌های جدید سرماخوردگی نگرانی دارد؟ توضیح می‌دهد: «ما احتمالاً پیکی نخواهیم داشت. البته در ارتباط با کووید، پایان پاندمی اعلام نشده بلکه تاکید کرده‌اند که شرایط اضطرار به پایان رسیده است، توصیه سازمان بهداشت جهانی این است که کشورهایی که با گونه‌های مختلف مواجه می‌شوند، آمار ابتلا را با دقت بیشتری تفسیر کنند. بنابراین همچنان این ویروس به‌عنوان یک تهدید در نظر گرفته می‌شود و نباید ساده از کنارش گذشت. فعلاً پیش‌بینی ما و سایر کشورها این است که اگر اتفاق جدیدی نیفتد، مشکلی در ارتباط با گونه شایع نخواهیم داشت.»

براساس اعلام عرشی، سازمان بهداشت جهانی به‌طور مرتب از کشورها گزارشی درباره شیوع بیماری‌های ویروسی و عفونی می‌خواهد و اگر دراین‌زمینه کوتاهی کنند، باید پاسخگو باشند: «یکی از وظایف اصلی کشورها گزارش‌دهی منظم در ارتباط با شیوع بیماری‌های عفونی است، اگر ما گزارش ندهیم و در کشورهای همسایه، بیماری عفونی شایع شود، باید به سازمان‌های جهانی جواب دهیم. بنابراین ما قانوناً موظفیم یکسری از بیماری‌های واگیردار را اطلاع‌رسانی کنیم.»

اینکه کشورهای همسایه درحال‌حاضر چقدر درگیر این بیماری‌اند، موضوع دیگری است که رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت درباره آن توضیح می‌دهد:«به‌هرحال مقررات سفت و سخت در ارتباط با شیوع کرونا، لغو شده‌اند و حالت اضطرار هم برداشته شده است، اما بررسی‌های ما در مناطق مرزی نشان می‌دهد که وضعیت در کشور ما و کشورهای همسایه، مشابه هم است و مشکل خاصی وجود ندارد.»