دردسر بزرگتر نتانیاهـو

درحالی‌که توجه افکار عمومی بر انتخابات آمریکا متمرکز بود، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، به صورتی «دزدکی» یوآف گالانت، وزیر دفاع کابینۀ خود را برکنار و همزمان یزرائیل کاتز، وزیر خارجه را به جای او منصوب کرد.

نتانیاهو از همان ماه‌های نخست تشکیل دولتش، با گالانت اصطکاک پیدا کرد و هر چه زمان گذشت، درۀ اختلاف و بی‌اعتمادی بین دو طرف عمیق‌تر شد. گالانت از معدود اعضای حزب لیکود بود که با قانون اصلاحات قضاییِ مورد نظر نتانیاهو به مخالفت علنی برخاست و پس از عملیات ۷ اکتبر و آغاز جنگ در نوارغزه نیز نخست‌وزیر را به نداشتن استراتژی متهم کرد.

با افزایش اختلافات بر سر مسائل مختلف، دو طرف نتوانستند بی‌اعتمادی متقابل به یکدیگر را پنهان نگه دارند. آنها گویی در حال قهر به سر می‌بردند؛ به‌طوری‌که حتی در مقابل چشم رسانه‌ها و دوربین‌های تلویزیونی به یکدیگر نگاه و یا کلامی رد و بدل نمی‌کردند.

گالانت هنگامی که پست وزارت دفاع دولت نتانیاهو را به عهده گرفت، از سوی رسانه‌ها عمدتاً به عنوان فردی حرفه‌ای و فاقد بینش سیاسی معرفی شد اما از قضا، مهمترین معضل او با نتانیاهو بر سر «بینش سیاسی» شکل گرفت.

گالانت در ماه‌های اخیر بارها به صراحت اعلام کرد که جنگ به خودی خود و بدون وجود یک طرح و برنامۀ سیاسی برای دوران پس از آن، مشکلی را حل نمی‌کند. او بر این باور بود که نتانیاهو و حلقۀ یاران نزدیکش هیچ طرح و برنامۀ سیاسی برای ادارۀ نوار غزه پس از فرونشستن آتش جنگ ندارند و لازم می‌دید که این موضوع را به انحاء مختلف به رسانه‌ها هم بکشاند.

دعوای دیگر او با نتانیاهو بر سر طرح مربوط به معافیت طلاب مدارس تلمودی و ارائۀ سوبسید به مهدکودک‌های یهودیان ارتدوکس بود. نتانیاهو برای تشکیل دولت، با دو حزب مذهبی ارتدوکس یعنی یهودیت توراتی متحده و شاس مجبور به ائتلاف شده است.

این دو گروه مخالف خدمت نظام وظیفۀ اجباری برای طلاب حوزه‌های دینی خود هستند و علاوه بر آن، بر دریافت کمک‌های دولتی برای مؤسسات و جوامع تحت سرپرستی خاخام‌های ارتدوکس اصرار می‌ورزند. نتانیاهو به‌رغم گرایش سکولار خود و حزب متبوعش، برای بقای دولت خود چاره‌ای جز تأمین رضایت دو حزب مذهبی شاس و یهودیت توراتی متحده ندارد و به این منظور درصدد تصویب لایحه‌ای دربارۀ معافیت طلاب و ارائۀ سوبسید به جوامع ارتدوکس در قالب لایحۀ بودجه، به این منظور است.

گالانت به‌خصوص با معافیت طلاب علوم توراتی از خدمت سربازی مخالف بود و وزارتِ دفاع تحت رهبری او به تازگی برای فراخواندن هفت هزار طلبۀ ارتدوکس به زیر پرچم برای آنان احضاریه صادر کرده بود. به نظر می‌رسید ارزیابی نتانیاهو از رفتار اخیر گالانت، حرکت او در جهت به تنگنا انداختن و یا حتی سقوط دولت خود بود، بنابراین برای پیشگیری از این رخداد، در شبی که همۀ توجهات به انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا جلب شده بود، عملاً به حال «دزدکی» گالانت را از کابینه اخراج کرد و به منزلش فرستاد.

نتانیاهو به واقع از مدت‌ها پیش مترصد فرصتی برای برکناری گالانت بود. او به نزدیکانش گفته بود که پس از حمله به خاک ایران، گالانت را از پستش برمی‌دارد، اما در شرایط عادی این کار برایش آسان نبود. 

گالانت به دلیل نوع موضع‌گیری‌هایش، نیروی مورد علاقۀ تمام رهبران احزاب اپوزیسیون به شمار می‌رفت. حضور او در کابینه هم فشار اپوزیسیون و هم فشارهای ایالات متحده را به دولت نتانیاهو کاهش می‌داد. گالانت به نقش خود در این باره ظاهراً واقف بود و همین نکته سبب می‌شد که با بی‌پروایی با نتانیاهو روبه‌رو شود. او یک روز قبل از حملۀ اسرائیل به ایران، نامه‌ای به شدت انتقادی به نتانیاهو نوشت. محافل رسانه‌ای اسرائیل، لحن و محتوای نامه را بی‌سابقه و بی‌باکانه توصیف کردند.

به هر حال، نتانیاهو در تصمیمش جازم شد و خود را از «مزاحمت»های بی‌پایان گالانت خلاص کرد، اما این خلاصی مشکلات بیشتری برای او به دنبال خواهد داشت. رهبران اپوزیسیون از بنی‌گانتز و یائیر لاپید گرفته تا یائیر گولان و آویگدور لیبرمن و نفتالی بنت، به طور همصدا با لحنی تند و خشم‌آلود تصمیم نتانیاهو در برکناری گالانت را تقبیح و محکوم و رئیس دولت را به دیوانگی و فدا کردن امنیت اسرائیل برای منافع شخصی متهم کرده‌اند.

نهادهای مدنی و بنگاه‌های بزرگ اقتصادی و شغلی از جمله اتحادیۀ کارگری – هیستادروت- نیز با رهبران سیاسی در احزاب اپوزیسیون همراه شده و در اعتراض به برکناری گالانت تهدید به اعتصاب کرده‌اند.

در این میان، آویگدور لیبرمن رهبر حزب «اسرائیل خانۀ ما» تأکید کرده است که وقتی برکناری وزیر دفاع در هنگامۀ جنگ ممکن باشد چرا برکناری نخست‌وزیر ممکن نباشد؟ اشارۀ لیبرمن به سخنی از نتانیاهوست که تشکیل یک هیئت تحقیق دولتی برای بررسی دلایل شکست دولت در مقابل حملۀ ۷ اکتبر حماس را در میانۀ جنگ، برنمی‌تابد و آن را به پس از پایان جنگ موکول می‌کند.

نتانیاهو با برکناری گالانت، عملاً منطق مورد ادعای خود را نقض کرده است و از این به بعد استدلالی برای مخالفت با تشکیل هیئت تحقیق دولتی ندارد. بنابراین، فشار افکار عمومی، جامعۀ مدنی و احزاب سیاسی اپوزیسیون بر علیه او از این پس به شدت تشدید می‌شود.

شاید نتانیاهو به تصور اینکه پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا و حضور دوستانش در کاخ سفید، مانع از آن خواهد شد که اپوزیسیون فشارها علیه او و دولتش را تشدید کند، اقدام به برکناری گالانت در این موقعیت کرده است. با این حال، مشخص نیست که شخص ترامپ وجود یک دولت راست افراطی در اسرائیل را منطبق با سیاست‌ها و برنامه‌های خود ببیند.

در چهار سال دوری ترامپ از کاخ سفید او بارها به نتانیاهو حمله کرد و حتی محمودعباس رهبر دولت خودگردان را فردی مسئول‌تر از او دانست. از این رو، بعید است که ترامپ بخواهد سدی در برابر فشارهای داخلی در اسرائیل علیه نتانیاهو ایجاد کند.

قاعدتاً تا زمانی که دولت نتانیاهو از اکثریت پارلمانی در کنست برخوردار باشد، تکان دادن او از دفتر نخست‌وزیری کار آسانی نخواهد بود، اما چسبیدن او به قدرت به بهای آنچه اغلب نخبگان سیاسی اسرائیل «فدا کردن امنیت اسرائیل» می‌نامند نیز کار آسانی به نظر نمی‌رسد.