جز پاره‌ای از عشق دگر هیچ نداریم
انجمن حمایت از کودکان کار، نهادی غیردولتی، غیرانتفاعی و داوطلبانه است که از مرداد ۱۳۸۱ به کودکان کار، کودکان آسیب‌دیده و کودکان در معرض آسیب خدمات حمایتی- آموزشی ارائه می‌دهد. این انجمن دهم مرداد ۲۲ سال پیش توسط جمعی از فعالین عرصه حمایت از حقوق کودکان در وزارت کشور ثبت شد و از آن زمان تاکنون با شعار محوری «حمایت از کودکان و مبارزه با کار کودک» و براساس «به رسمیت شناختن هویت انسانی کودکان» و «خدمات‌رسانی بدون تبعیض» مشغول به کار است. این انجمن شامل مراکز «مولوی»، «خاوران»، «همه‌ی کودکان» و «حرفه‌آموزی» در شهر تهران و یک مرکز در شهر بم است و طی فعالیت ۲۲ ساله خود به پانزده هزار کودک خدمت‌رسانی کرده است. انجمن حمایت از کودکان کار که در سه محور «حمایتی»، «آموزشی» و «آگاهی‌رسانی» فعالیت می‌کند هم‌اکنون در مجموع مراکز خود ۱۱۱۲ کودک را تحت پوشش دارد.
خود راه بگویدت که چون باید رفت
قاسم حسنی، مدیرعامل انجمن حمایت از کودکان کار با ذکر چگونگی شکل‌گیری انجمن، ادامه داد: «ما در طول سال‌های ۱۳۸۱-۱۳۸۰ به این نتیجه رسیدیم که اگرچه آموزش به عنوان اساس هرگونه توانمندسازی برای برون‌رفتن از فقر و ناتوانی بسیار ضروری است اما این کودکان پیش‌نیازهای دیگری دارند و تا برآورده نشدن آن پیش‌نیازها نمی‌توان به امر آموزش پرداخت. به همین خاطر از آموزش صرف به رویکردی حمایتی- آموزشی روی آوردیم و چون الویت‌مان کودکان بودند در بسیاری از موارد از جمله عدم تبعیض و پرهیز از نگاه‌های تنگ‌نظرانه براساس ملی‌گرایی، نژادگرایی و... تکلیف‌مان روشن بود.»
او با اشاره به این که این مسیر با همه مشکلات تا امروز ادامه پیدا کرده است به ذکر چند مورد به عنوان نقاط عطف این مسیر ۲۲ ساله پرداخت و گفت: «یکی از دغدغه‌های ما در ابتدای مسیر خرید ملکی به نام انجمن حمایت از کودکان کار بود. چرا که عقیده داشتیم در صورت وابستگی ملک به هر نهادی، سرنوشت کودکان را به سرنوشت جابه‌جایی مدیران پشت میزها گره زده‌ایم و با هر تغییری ممکن است وضعیت خانه‌ای که برای کودکان ساخته‌ایم دستخوش تغییر شود. خرید ملک برای ما که هیچ‌کدام اندوخته‌ای آن‌چنانی نداشتیم ابدا کار آسانی نبود و اگر همت آشنایان و اطرافیان‌مان نبود میسر نمی‌شد.
حسنی با اشاره به فعالیت انجمن حمایت از کودکان کار در سه محور «حمایتی»، «آموزشی» و «آگاهی‌رسانی» صحبت خود را این‌طور پایان داد: «فعالیت‌های حمایتی ما در زیرشاخه‌های مددکاری، روانشناسی، بهداشت و درمان و تغذیه انجام می‌شود. این فعالیت‌ها به زبان ساده، گشاینده راه برای پیوستن کودکانی به انجمن است که به چرخه کار پیوسته‌اند و ما می‌خواهیم زیر چتری حمایتی قرار بگیرند و بتوانند ادامه دهند، بیایند و بمانند. چرا که شرایط کودکان کار بسیار شکننده است و یک تلنگر کوچک به خانواده مجددا کودک را از کلاس درس به خیابان برمی‌گرداند. فعالیت‌های آموزشی ما به معنای عام کلمه است و صرفا سوادآموزی را دربرنمی‌گیرد. ما آموزش را به معنای آن‌چه می‌تواند سبب خودشکوفایی، خودباوری، عزت‌نفس و پرورش استعدادها شود می‌بینیم پس در کنار سوادآموزی به هنر، ورزش، حرفه‌آموزی، مهارت‌آموزی و... هم می‌پردازیم. ریشه ومحور فعالیت‌های ترویجی و انجمن هم در این باور است که کودکان باارزش‌ترین داشته بشری و سازندگان جهان فردا هستند و اگر قرار است کاری بنیادین برای آن‌ها صورت بگیرد هیچ گروهی نمی‌تواند این کار را به تنهایی انجام دهد و باید دست همه کسانی را که وضعیت کودکان مسئله‌یشان است به گرمی فشرد و همه‌ی ظرفیت‌های اجتماعی در جهت تامین منافع عالیه‌ی کودکان سازماندهی گردد.»
نحوه جذب کودکان به انجمن
نگار ماهری، معاون ارتباطات انجمن حمایت از کودکان کار که سال‌ها به عنوان داوطلب به فعالیت در کنار انجمن پرداخته و اکنون نزدیک به سه سال است که به عنوان موظف به مسئولیت اجتماعی خود عمل می‌کند در مورد نحوه جذب کودکان به انجمن این‌طور توضیح داد: «یکی از شیوه‌های جذب کودکان به انجمن از طریق خود مراجعه کردن کودکان به واسطه معرفی توسط سایر کودکان تحت حمایت انجمن است اما به عنوان مثال در مرکز «حرفه‌آموزی» که سال گذشته افتتاح شد به دلیل عدم شناخت کودکان، مددکاران مرکز به صورت میدانی مراجعه و کودکان کار را شناسایی می‌کردند. موارد دیگر جذب کودکان به انجمن از طریق تماس‌هایی است که صورت می‌گیرد و طی آن‌ها وضعیت کودکی تشریح می‌شود در این حالت اگر محل سکونت کودک نزدیک به مراکز ما باشد خودمان او را جذب می‌کنیم و اگر نه به دیگر مراکز مورد تایید فعال در این حوزه معرفی می‌شوند. چون در دسترس بودن مراکز ارائه خدمات به محل سکونت کودکان یکی از اولویت‌ها برای مراجعه مستمر کودکان می‌باشد »
نگاهی به مراحل پذیرش کودکان
در انجمن حمایت از کودکان کار، پذیرش اولیه از طریق واحد مددکاری اتفاق می‌افتد. این پذیرش معمولا در پی مراجعه خانواده کودکان به مراکز انجمن رخ می‌دهد و واحد مددکاری براساس الویت‌بندی پذیرش؛ کودکان کار، کودکان آسیب‌دیده، کودکان در معرض آسیب و کودکان بازمانده از تحصیل نسبت به پذیرش کودکان اقدام می‌کند. هانیه بیرانوند، مددکار اجتماعی مرکز مولوی و سوپروایزر بخش مددکاری انجمن حمایت از کودکان کار ضمن ارائه این توضیح می‌افزاید: «پذیرش ما از طریق پر کردن فرمی شامل اطلاعات فردی و خانوادگی آغاز می‌شود و سپس گزارش بازدید از منزل را ضمیمه پرونده مددکاری کودک می‌کنیم. پس از آن ارجاعات لازم به عنوان مثال به واحد بهداشت و درمان یا واحد روانشناسی انجام می‌شود. با تشخیص نیازهای اولیه کودک، مددکار براساس مسائل و مشکلات موجود در هر خانواده برای هر کودک برنامه‌ریزی‌های لازم را انجام می‌دهد و متناسب با آن اقدام می‌کند. اقدام دیگر ما پیگری مشکلات کودکان در زمینه اوراق هویتی است و در کنار آن با همکاری واحد آموزش پیگیر ثبت‌نام کودکان در مدارس دولتی هستیم. درواقع پس از یک سال تحصیل کودکان در مراکز انجمن می‌کوشیم زمینه حضورشان در مدرسه را فراهم کنیم.»
از سوادآموزی تا کسب مهارت
یکی دیگر از خدمات انجمن به کودکان تحت حمایت خود، خدمات آموزشی است. کودکان تحت حمایت انجمن به دو گروه تقسیم می‌شوند. یک گروه کسانی که به دلایل گوناگون نتوانسته‌اند وارد مدرسه شوند. این دلایل ممکن است کِبَرِ سن، شرایط کاری دشوار، نداشتن اوراق هویتی و... باشد و همین‌ها امکان ثبت‌نام در مدرسه را از کودکان گرفته است و در نتیجه در مراکز انجمن تحصیل می‌کنند. فروه فضلی‌خانی، معاون آموزشی انجمن حمایت از کودکان کار با ذکر این مسئله ادامه داد: «گروه دیگر کودکان تحت حمایت انجمن در مدارس دولتی تحصیل می‌کنند. خدمات آموزشی ما به این گروه پیگیری ثبت‌نام آن‌ها و وضعیت تحصیلی‌شان، تهیه کتاب‌های درسی و لباس فرم برای آن‌ها، برگزاری کلاس تقویتی در صورت لزوم و... است. ما ضمن رعایت استاندارهای آموزش و پرورش در مورد کودکانی که در مراکزمان تحصیل می‌کنند شرایط کاری آن‌ها و محدودیت‌هایشان را نیز در نظر می‌گیریم. در نتیجه برنامه‌ریزی‌مان براساس شرایط کار کودکان است. ضمن این، مقطع پیش‌دبستانی، پایه اول، دوم و نهضت‌های‌مان براساس طرح «با من بخوان» انجام می‌شود که پشتیبان آن موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان است. پایه‌هایی که در انجمن ارائه می‌شود شامل پیش‌دبستانی در دو مرکزِ «همه‌ی کودکان» و «بم» و مقاطع ابتدایی و متوسطه اول در مراکز «مولوی»، «خاوران» و «حرفه‌آموزی» است. ما علاوه بر تسهیل تحصیل کودکان‌مان به مهارت‌آموزی آن‌ها نیز توجه می‌کنیم و این کار را به عنوان مثال از طریق برگزاری کلاس‌های دوره‌ای توسط داوطلبانی با مهارت‌های خاص انجام می‌دهیم. درخواست برگزاری این کلاس‌ها گاهی از طرف خود کودکان ارائه می‌شود که در این وضعیت نیز تلاش می‌کنیم کلاس درخواست‌شده را برگزار کنیم. ضمن این که به راه افتادن مرکز حرفه‌آموزی انجمن در سال ۱۴۰۱ با هدف افزایش مهارت‌های کودکان برحسب علاقه و استعدادشان است.»
