در مسیر اصلاحات گام به گام/بررسی جلسه دیدار مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری و جبهه اصلاحات
«امروز حتی آمادگی داریم بر مبنای انصاف و عدالت با اپوزیسیون نیز گفت‌وگو کنیم»، «در نشست امروز با اعضای جبهه اصلاحات ضمن شنیدن نظرات دوستان، به لزوم پرهیز از طرح مسائل تفرقه‌برانگیز تاکید کردم.»
«امروز حتی آمادگی داریم بر مبنای انصاف و عدالت با اپوزیسیون نیز گفت‌وگو کنیم»، «در نشست امروز با اعضای جبهه اصلاحات ضمن شنیدن نظرات دوستان، به لزوم پرهیز از طرح مسائل تفرقه‌برانگیز تاکید کردم.» این دو جمله که یکی از متن سخنرانی مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری در دیدار با اعضای جبهه اصلاحات و دیگری متن توئیت‌شده در حساب کاربری او در شبکه اجتماعی ایکس درباره جلسه مذکور بود؛ در روزهای اخیر مورد توجه قرار گرفت.
برخی در جریان اصولگرا توئیت پزشکیان را دستمایه هجمه به اصلاح‌طلبان قرار دادند؛ مثلاً روزنامه جوان آن را به عنوان انتقاد رئیس‌جمهوری از اصلاح‌طلبان و رویکرد آنها دانست و با همین دستفرمان برخی در این جریان استنباط کردند که منظور رئیس‌جمهوری این بود که اصلاح‌طلبان تفرقه‌انگیزی می‌کنند؛ نقدی که حداقل در روزهای جنگ 12 روزه و پس از آن معمولاً به تندروهای اصولگرا وارد بود و نسبت به آنها، سخنان و رفتارشان مطرح میشد و همه از همراهی اصلاح‌طلبان و بخشهایی از اپوزیسیون که معمولاً با بیمهری روبه‌رو بودند، تقدیر می‌کردند و این تلاش برای ایجاد انسجام و اتحاد را میستودند.
البته سایر جریانها جمله اول برایشان جذابتر بود و به آن اشاره داشتند. اینکه رئیس‌جمهوری از گفت‌وگو با اپوزیسیون و آمادگی برای آن سخن گفتهاست؛ موضوعی که قطعاً طی همه این سال‌ها مورد توجه بسیاری از تحلیلگران بود و ضرورت توجه به آن را گوشزد می‌کردند. چه آنجا که افزایش جمعیت این اپوزیسیون را از دست دادن سرمایههای کشور میدانستند و چه آنجا که به تهدیدهای این بخش از جمعیت ایرانی که در خارج و داخل کشور شکل گرفته میپرداختند و در این راستا به تحلیل و بیان پیشنهادات مشغول میشدند.
البته بخشی از همین اپوزیسیون در روزهای جنگ ایران و اسرائیل سنگ‌تمام گذاشتند و در کنار ایران و مردم ایران به این تجاوز اعتراض کردند و بر همگان ثابت شد که وجه اشتراکی برای نزدیک شدنها باقی مانده و تحت عنوان نام ایران و منافع ملی می‌توان پای میز گفت‌وگو رفت. البته همچنان همه منتظریم که این آشتی ملی با کلیدواژه «ایران» بالاخره از سوی مسئولان استارت بخورد و فرصتها یکی پس از دیگری از دست نرود.
بر همین اساس است که وقتی رئیس‌جمهوری به این موضوع اشاره می‌کند شاخک همه آنها که پیگیر مسائل سیاسی و منتظر استفاده از فرصتها هستند تیز می‌شود و این سخنان را به فال نیک میگیرند. به هر حال گفت و شنود این جلسه محدود به همین دو بخش مطرح شده نبود؛ در همین راستا برای اطلاع از این جلسه و برداشت از این گزاره «گفت‌وگو با اپوزیسیون» و آن توئیت «دوری از مسائل تفرقه‌برانگیز» گفتوگویی با سه عضو جبهه اصلاحات، افشین حبیب‌زاده، عضو شورای مرکزی خانه کارگر، صادق نوروزی، دبیرکل حزب توسعه ملی، محمد سالاری، دبیرکل حزب همبستگی داشتهایم که در ادامه می‌آید.
چندی پیش جلسه جبهه اصلاحات با رئیس‌جمهوری برگزار شد. پزشکیان بعد از این جلسه، در توئیتی بر این تاکید داشته که از «طرح موضوعات تفرقه‌انگیز اجتناب کنید». حالا برخی اصولگرایان چنین گفتند که این به مطالبات و نظرات مطرح‌شده از سوی اصلاح‌طلبان در این جلسه بر می‌گردد. در این جلسه از سوی اصلاح‌طلبان چه مطالباتی مطرح شد و تحلیل‌تان از این توئیت رئیس‌جمهور بعد از جلسه چیست؟
صادق نوروزی: جبهه اصلاحات در ملاقات با رئیس‌جمهور بر روی وضعیت کشور تاکید و با توجه به مشکلات موجود پیشنهاداتی را مطرح و از ایشان خواسته است در جهت رفع مشکلات و برآورده کردن خواست مردم اقدام کند. با توجه به حمله اسرائیل و وضعیت موجود در کشور تاکید جبهه اصلاحات بر این بود که باید در سیاست‌های گذشته تجدیدنظر صورت گیرد؛ چراکه مردم بعد از حمله اسرائیل ترجیح دادند با دولت و حاکمیت همکاری کنند و صبورانه شرایط را تحمل کنند. مردم تلاش کردند وحدت حفظ شود در نتیجه باید به خواسته‌های آنها توجه بیشتری شود. اعضای جبهه اصلاحات تاکید کردند که رئیس‌جمهور باید برای حل مشکلات قاطع‌تر عمل کند.
رئیس‌جمهور نیز پس از گوش دادن به صحبت‌ها گفتند آنها را قبول دارند، اما مشکلات زیاد است و در برابر آنها باید صبر و تحمل داشته باشیم چراکه یک‌شبه حل نمیشود و زمانبر است. ایشان اشاره کردند تاکنون هم اقداماتی را انجام داده‌اند اما کافی نیست. این موضوع از منظری درست است. همیشه معتقد بوده‌ایم که اصلاحات امری طولانی است و باید قدم به قدم و قانونمند انجام شود.
در دوران آقای خاتمی نیز که مبدع اصلاحات است، معتقد بودند که زمانبر بودن امر اصلاحات طبیعی است. اکنون اما با توجه به مسائلی که در سیاست خارجی داریم، پیشنهاد اصلاح‌طلبان این بود که باید از طریق گفت‌وگو و مذاکره با آمریکا مسائل سیاست خارجی را حل کرد. از طرفی با تندروی‌هایی که عده‌ای انجام می‌دهند و بر طبل جنگ می‌کوبند اینگونه نمی‌توان به راه‌حل رسید و با ادبیاتی که تندروها در پیش گرفته‌اند، مانع حل مشکلات می‌شوند.
محمد سالاری: جبهه اصلاحات ایران با توجه به نگرانی‌های جدی که درخصوص وضعیت کشور دارد، درخواست برگزاری اولین جلسه بعد از جنگ دوازده روزه با رئیس‌جمهور را داشت که چندی پیش برگزار شد. در این جلسه بسته سیاستی مبتنی بر مجموعه‌ای از راهکارها در حوزه‌های مختلف برای برون‌رفت از وضعیت کنونی به رئیس‌جمهور ارائه شد که محورهای اصلی آن در این جلسه توسط رئیس جبهه اصلاحات مطرح شد.
مجموعه‌ای از مطالبات جدی و بنیادین که در این جلسه از سوی اعضا مطرح شد، از جمله ضرورت ثبت جنایات اسرائیل و رسیدگی فوری به خسارت‌دیدگانی بود که جان و مال آنها در این جنگ از دست رفته، ضرورت خروج مدیریت کشور از این وضعیت بی‌تصمیمی درخصوص ادامه روندهای گذشته و اتحاذ رویه‌های جدید، اتخاذ راهبرد توسعه‌پذیر در مقابل راهبرد توسعه‌گریز چراکه امروز و در این مقطع زمانی در نظامات تصمیم‌گیری کشور زمان انتخاب‌ها و تصمیمات بسیار سخت و شجاعانه فرا رسیده است و هر گونه رفتار و تصمیمی که ارکان حکومت و دولت در زمینه حکمرانی اتخاذ می‌کنند، یقیناً آیندگان، آنان را خیلی دقیق و حتی بی‌رحمانه قضاوت می‌کنند. مطرح شد که تصمیمات این روزهای ایران در سرنوشت ایران و ایرانیان تعیین‌کننده است.
محور بعدی که مورد توجه و مطالبه جدی اعضای جبهه اصلاحات بود، شکاف دولت – ملت بود. به آقای رئیس‌جمهور انذار داده شد با توجه به جایگاهی که به عنوان نفر دوم کشور دارند و رئیس شورای عالی امنیت ملی هستند، همچنین منتخب مردم، باید شکاف دولت – ملت و فاصله‌ای که بین مردم و حکومت ایجاد شده است را با رویکرد بهره‌گیری از اجماع نخبگانی و تقویت و کمک گرفتن از جامعه مدنی ترمیم کنند.
تبیین شد که خسارات عظیمی که طی چندین دهه گذشته وارد شده است و شاهد این وضعیت هستیم عموماً به دلیل حذف و تسویه گسترده آگاه‌ترین و کارآمدترین نیروها و ظرفیت‌های علمی، کارشناسی، اجرایی و امنیتی از اکثر بخش‌های نظام حکمرانی و بخش‌های اجرایی، علمی و اطلاعاتی کشور بوده است و بایستی ایشان با حاکمیت این روند‌ها را تغییر دهند.
محور بعدی رویکرد مردم ایران در ایام جنگ بود. مطرح شد که با وجود آنکه رژیم جنایتکار اسرائیل نسبت به دلخوری‌های مردم ازحکومت حساب باز کرده بود، اما مردم باور داشتند که این جنایت هم ناجوانمردانه و هم نابحق است؛ به‌ویژه در شرایطی که نظام سیاسی کشور تصمیم گرفته بود با غربی‌ها و ایالات متحده مذاکره کند و در حین مذاکره این جنایت رخ داد و ملت ایران در کنار منتقدین نظام سیاسی اعم از داخل و خارج از کشور، در کنار ایران و ایرانی و نظام سیاسی ایران ایستادند. مطالبه اکثر اعضای جبهه اصلاحات معطوف بر این بود که همراهی ویژه ملت را ارج نهند و به ارکان حکومت تفهیم کنند که چنانچه با انجام تغییرات بنیادین این رویکردها و سیاست‌گذاری‌ها تغییر نکند، ممکن است این همراهی نجیبانه در این سطح گسترده همیشگی نباشد.
این بحث مطرح شد که اکنون زمان آشتی ملی است و تاکید شد اشاره مقام معظم رهبری به اینکه سرود «ای ایران» خوانده شود، مفهومی بسیار عمیق دارد و باید این مفهوم در مجموعه سیاست‌های نظام جاری و ساری شود. یکی از نکات مهم دیگر مطروحه اعضای جبهه اصلاحات ایران این بود که جنگ دوازده روزه بیشتر از همیشه نشان داد که مجموعه ساختار گزینش کشور، گزینش‌های چندلایه و معطوف به خودی و غیرخودی کردن شهروندان ایرانی با معیارهای موجود نه‌تنها مانع از حضور نفوذی‌ها نشد، بلکه به دلیل این شاخص‌های بی‌مبنا و بی‌پایه شاهد نفوذ بسیار گسترده در سطوح مختلف نظام تصمیم‌گیری کشور هستیم و خواهان این هستیم که این روند اصلاح شود.
یک مطالبه محوری دیگر این بود که بیش از هر زمانی باید شاهد وحدت فرماندهی دیپلماسی در کشور باشیم و اعلام شد یکی از عوامل بسیار زیانبار در سطح دیپلماسی و جهان، خارج شدن فرماندهی سیاست خارجی از دستگاه دیپلماسی رسمی کشور است و مداخلات و نقش‌آفرینی نهادهای غیرمسئول در سیاست خارجی باعث این رویکرد عدم تعامل با دنیا شده است.
از آقای رئیس‌جمهور درخواست شد به عنوان رئیس شورای عالی امنیت ملی این مسئله را به جایگاه اصلی خود بازگردانند و وحدت فرماندهی دیپلماسی کشور را رقم بزنند. موضوع دیگر پیشنهاد شده در این بسته درباره راهبردهای توسعه بود؛ اینکه ایران باید راهبرد توسعه همه‌جانبه را به جای راهبرد بقا و ستیز روی میز بگذارد و مذاکره با آمریکا و کشورهای اروپایی را با توجه به خطراتی که ناشی از مکانیزم ماشه بر کشور ما ممکن است تحمیل شود، پیش ببرد و تضمین‌های امنیتی لازم را اتخاذ کند.
یکی از موضوعات دیگر، در وضعیتی که ماهیت رژیم صهیونیستی بیش از همیشه مشخص شده است و محرز است که ثبات را در هیچ‌یک از کشورهای منطقه نمی‌خواهد، با توجه به تحولات اخیر منطقه، ایران بایستی در کنار دیگر کشورهای منطقه مانند عربستان، مصر، ترکیه و سایر کشورها سعی کند با یک رویکرد و استراتژی مشترک، در مقابل سیاست توسعه‌طلبی و جنایات رژیم صهیونیستی بایستد. رئیس و اعضای جبهه اصلاحات همچنین از دولت آقای پزشکیان و کابینه وی به دلیل اقدامات قابل قبولی که در مدیریت امور کشور در جنگ دوازده روزه داشتند، اعم از تامین مایحتاج ضروری، کالاهای اساسی، امنیت داخلی و در کنار مردم قرار گرفتن مجموعه دولت تشکر کرد.
از منظر مبنای نظری توئیت آقای پزشکیان مبنی بر اینکه اصلاحات یک فرایند تدریجی است، درست است و آن را قبول دارم، اما واقعیت این است که در برخی از زمینه‌ها و رویکردها، ما تجربه چندین دهه سیاست‌گذاری گذشته را پیش روی خود داریم و آنها برای ما عبرت هستند و از سویی برای تعداد معدودی از انتخاب‌ها و تصمیم‌های بسیار مهم زمان نداریم، لذا انجام تغییرات بنیادین در سیاست‌گذاری‌ها، راهبردها، رویکردها و رفتارهای گذشته‌‍ای که منجر به این وضعیت ایران شده است نیاز به زمان ندارد چون زمان مورد نظر در این خصوص را در گذشته تجربه کردیم.
افشین حبیب‌زاده: درباره موضوعات متنوعی حرف زده شد. شاید یکی از مهمترین مسائلی که مطرح شد، این بود که مردم در طول این جنگ 12 روزه، با حفظ انسجام خودشان و حمایت از تمامیت ارضی کشور، توانستند خوب بدرخشند. به نوعی می‌توان تعبیر کرد به اینکه پیروز جنگ 12روزه مردم بودند. منتها بحثی که مطرح بود، این بود که هیچ گروهی اجازه ندارد که این انسجام مردم و رفتاری که مردم نشان دادند را به نفع خودش مصادره کند. این انسجام، به این معنا نیست که مردم مطالباتی که در حوزه‌های مختلف قبل از جنگ داشتند را نداشته باشند.
آن مطالبات وجود دارد و مردم خواستار تغییرات جدی هستند. ما نمی‌توانیم این دو مسئله را در هم ادغام کنیم؛ یکی را به نفع یکی دیگر چشم‌پوشی کنیم. نکته دیگری که مطرح شد، بحث پیرامون زندانیان سیاسی بود و این موضوع عنوان شد که عفو داده شود. در حوزه بین‌الملل هم خواستار این بودند که مذاکرات جدی گرفته شود و دستگاه دیپلماسی تمام توان خود را برای جلوگیری از به کار افتادن مکانیزم ماشه به کار بگیرد تا اینکه ما وارد چالش‌های جدی‌تر و بیشتری نشویم. به نظر می‌رسد برداشتی که دکتر پزشکیان از مطالبات داشتند این بود که احزاب درخواست تعجیل دارند و فکر می‌کنند که زمان در حال گذر است و این گذر زمان شاید به نفع منافع ملی ما نباشد و باید سریع‌تر اقداماتی را انجام داد.
آقای پزشکیان هم در صحبت‌‌هایشان گفتند اصلاحات چیزی نیست که بتوان در یکی دو سال انجام داد. به کارهایی هم که انجام شده اشاره‌ای داشتند. برداشت من از توئیتی که زدند این بود که باید فرصت داده شود تا دولت بتواند اینها را به نتیجه برساند. یکی از موضوعات مهم دیگر که از آقای رئیس‌جمهور در حوزه اصلاحات داخلی خواسته شد و من آن را مطرح کردم، بحث توازن قدرت بین مردم و حاکمیت است. به نظر می‌رسد ما هر قدر بیشتر به این مسئله توجه کنیم و فرهنگ سیاسی‌مان را به سمتی ببریم که مردم بتوانند آزادانه مطالباتشان را مطرح کنند و توان پیگیری آن مطالبات را داشته باشند و بیشتر به گروه‌ها و تشکل‌ها توجه شود، ما گام مهم و بزرگی را برخواهیم داشت.
محورهای گوناگونی از سوی رئیس‌جمهور مطرح شد که از جمله مهمترین آن «امروز حتی آمادگی داریم با اپوزیسیون گفت‌وگو کنیم» بود. نظرتان درباره این اظهارنظر و تحقق آن چیست؟
صادق نوروزی: اصلاح‌طلب‌ها گفتند که باید سیاست آشتی ملی را به گونه‌ای در پیش گرفت که خارجی‌ها و کسانی که خارج از کشور هستند و در این جنگ نشان دادند که به دنبال منافع کشور هستند، در برابر آنها گذشت کرد و عفو عمومی ایجاد کرد تا بتوانند به کشور بازگردند. همانطور در مورد زندانیان و خارجی‌ها موضوعاتی را مطرح کردند. رئیس‌جمهور نیز در همین زمینه توضیحاتی را مطرح و گفتند معتقد به مذاکره هستند و بحث اپوزیسیون مطرح نبود.
محمد سالاری: توضیح بیشتر از این جمله از سوی رئیس‌جمهور در جلسه داده نشد، اما من معتقدم با توجه به رویکردهای آقای پزشکیان از زمان تبلیغات ریاست‌جمهوری و پس از آن؛ آنگونه که صحبت و عمل کرده‌اند، بحث ایشان بر این است که در فضای داخل و خارج نباید دعوا کنیم. در نتیجه کسی که مبتنی بر چنین مبانی‌ای فکر می‌کند گفت‌وگو را لازمه زندگی می‌داند و لذا گفت‌وگو با اپوزیسیون نظام سیاسی کشور هم اگر مبتنی بر منافع ملی باشد مدنظر رئیس‌جمهور بوده و در قاموس مبانی نظری اصلاح‌طلبی میگنجد.
اگر مبنا منافع ملی ایران و ایرانیان باشد، همچنان که امروز با آمریکایی‌ها مذاکره می‌کنیم، چه ایرادی دارد که با مجموعه اپوزیسیون که هدف‌شان تامین منافع ملی ایران است مذاکره شود. البته که معتقدم بسیاری از اپوزیسیون خارج از کشور که صرفاً هدف‌شان رسیدن به قدرت به هر قیمتی، حتی به قیمت از دست رفتن جان ایرانیان و تمامیت ارضی کشور هستند، مشمول آن نیست.
افشین حبیب‌زاده: آقای پزشکیان، اساساً تعریفی که از اصلاح و وفاق ارائه می‌دادند، بر این مبنا بود که هر کسی باید یک قدم عقب بایستد و با این عقب نشستن، می‌توانیم مواضع خودمان را نزدیک کنیم و بتوانیم به اشتراک نظر برسیم. ایشان معتقد بودند که ما با همه می‌توانیم مذاکره کنیم و هیچ محدودیتی در این زمینه وجود ندارد. با تعریفی که ایشان از مذاکره و تعامل ارائه می‌کردند، با آن تعریف این بحث را مطرح کردند که با اپوزیسیون هم می‌توان مذاکره کرد. در واقع مقصودشان این بود که اگر ما بتوانیم منافع مشترکی را تعریف کنیم و از اختلاف‌نظرهای جدی و عمیق پرهیز کنیم و به‌طور موقت آنها را کنار بگذاریم، می‌توان نشست و مذاکره کرد. با این نگاه دکتر پزشکیان، می‌توان به سمت دعوت از ایرانیانی رفت که خارج از کشور هستند و با آنها اختلاف‌نظرهایی وجود دارد.
رئیس‌جمهور در این جلسه به تغییر رویکرد نهادهای امنیتی کشور اشاره کرده و گفته «امروز دستگاه‌های امنیتی نیز به این جمع‌بندی رسیده‌اند که یکی از ترفندهای دشمن، انگ‌زنی به نخبگان و طرد آنها از مسائل کلان کشور است» و از طرفی موضوع تغییر در نحوه گزینش را نیز از جمله دستاوردهای دولت مطرح کرده است. آیا شواهدی از حفظ نخبگان و بهبود وضعیت را مشاهده کردید؟
صادق نوروزی: انتقادهای جبهه اصلاحات نسبت به گزینش‌ها مبنی بر این بود که در این فرایند به جای شایسته‌سالاری مسائل امنیتی در نظر گرفته می‌شود و از توانمندی بسیاری از نخبگان به دلیل مسائل امنیتی عملاً استفاده نشده است. در نتیجه باید این سیاست‌ها عوض شود و افراد توانمندتری به کار گرفته شوند. رئیس‌جمهور گفتند که به دنبال این موضوع هستیم و توانستیم تا حدودی مراکز را قانع کنیم که از سیاست‌های خود دست بردارند و بعد از شرایطی که برای کشور رخ داد تا حدودی نیز پذیرفته‌اند. به ایشان گفتیم که شما نفر دوم کشور هستید و الان شرایط به گونه‌ای است که مردم انتظار دارند شما قاطع‌تر عمل کنید، کسانی که ضعف دارند را مانند معاون پارلمانی که برکنار کردید، کنار بگذارید.
محمد سالاری: از نظر من، اگر هم تغییراتی صورت گرفته بسیار محدود و در حد تغییر در رویکردهایی که در موضوع نحوه برخورد با دانشجوها، اساتید اخراجی از دانشگاه‌ها بوده است، اتفاق افتاده و بعضاً در آموزش و پرورش اتفاقات خوبی افتاده است. اما واقعیت این است که در ساختار گزینش کشور، متاسفانه شاهد مصوبه مجلس گذشته توسط طیف پایداری و همراهان آنها هستیم که نه‌تنها هیچ تغییری صورت نگرفته، بلکه به عنوان یک قانون همچنان حاکم است و اساساً قوه مجریه اختیارش به موجب یک قانون کذایی سلب شده است و در این زمینه هنوز آقای پزشکیان هم نتوانسته کاری انجام دهد. اینکه می‌گوییم تغییرات بنیادین به همین دلیل است که همه نظام حکمرانی اعم از قوه مجریه و مقننه و مقام معظم رهبری باید تصمیم بگیرند.
افشین حبیب‌زاده: یکی از گلایه‌هایی که دوستان مطرح می‌کردند، این بود که معتقد بودند به‌رغم اینکه، آقای پزشکیان شیوه وفاق را پیش گرفته و به‌رغم مواردی که در دوره انتخابات پیرامون استفاده از نظر کارشناسان بدون توجه به سایر مسائل مطرح کرد، اما این نگاه در طول این یک سال و در مقطعی که باید چینش در دولت صورت می‌گرفت، بعضی جاها وجود نداشته است و برخی دستگاه‌ها به این موضوع دقت نکردند.
آقای پزشکیان، در پاسخ به این گله، به نوعی این موضوع را تایید کردند و گفتند که نباید در گزینش‌ها این همه سخت‌گیری صورت می‌گرفت. نکته‌ای را مطرح می‌کردند مبنی بر اینکه خود دستگاه‌های امنیتی به این نتیجه رسیده‌اند که یکی از مولفه‌های نفوذ، این بوده که اجازه داده نشود نخبگان در امور دخالت کنند، در واقع کم‌توجهی به نخبگان را یکی از مولفه‌های نفوذ بیان می‌کردند و می‌گفتند که خود دستگاه‌های امنیتی به این نتیجه رسیده‌اند. اگر به این نتیجه رسیده باشند، به این مفهوم است که از این بُعد باید تغییراتی در این حوزه‌ها صورت بگیرد.
نگاه‌تان به برگزاری چنین جلساتی چیست؟ آیا این جلسات تاکنون اثرگذار بوده است؟
صادق نوروزی: وقتی جلساتی را با رئیس‌جمهور برگزار و مسائلی را مطرح می‌کنید، نمی‌توان اظهار کرد که این جلسات بی‌اثر هستند، اما اینکه چقدر اثرگذار است و این جلسات چقدر بتواند امکان برطرف کردن مشکلاتی که در آنها مطرح می‌شود را فراهم کنند، مسئله دیگری است. رئیس‌جمهور همیشه در جهت رفع حل مشکلات صحبت می‌کند و می‌گوید با کسانی که مخالفت می‌کنند باید تعامل کرد. ایشان تاکید دارند که نمیشود دعوا کرد و باید با گفت‌وگو همدیگر را قانع کنیم، در نتیجه تعامل فی‌نفسه اثربخش است.
محمد سالاری: ما برای حل مسئله‌های ایران به‌ویژه مهمترین مسائل که این روزها بسیار به هم تنیده و بحرانی شده‌اند راهی جز گفت‌وگو نداریم. تبیین ابعاد مسائل و رسیدن به یک اجماع نخبگانی در حوزه سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی نداریم و مقدمه رسیدن به یک اجماع راهبردی گفت‌وگو و اجماع نخبگانی است. این اجماع نیز با نشست‌ها و گفت‌وگوهای صریح و بی‌پروا رقم خواهد خورد و از همین روی برگزاری و تداوم این جلسات را بسیار خوب می‌بینم.
افشین حبیب‌زاده: براساس مواضع مختلفی که مطرح شد، دکتر پزشکیان چیزی که در ابتدای سخن‌شان گفتند این بود که گفتند من با همه این موارد موافق هستم، هرچند آقای پزشکیان به عنوان یک اصلاح‌طلب وارد میدان شدند، اما وقتی فردی روی کار می‌آید، ملاحظاتی مطرح می‌شود که شاید در مواضع افراد تاثیرگذار باشد. به نظرم، این جلسات به آقای رئیس‌جمهور می‌تواند کمک فکری باشد و می‌تواند برخی از موانع فکری رئیس‌جمهور را برطرف کند. حاضرین در این جلسه، نماینده احزاب هستند و احزاب هم روی مسائل مختلف بررسی انجام می‌دهند و حاصل این بررسی‌ها را در این جلسه بیان می‌کنند.
ما قبل از این جلسه، در حال کار روی یک بسته سیاستی در جبهه اصلاحات بودیم که به صورت اتفاقی این بسته قبل از جلسه آماده شده بود و فرصتی پیش آمد تا این بسته تقدیم ایشان شود. در این بسته مشکلات اساسی کشور و تغییراتی که به وجود آمده، مورد بررسی قرار گرفته شده است. مجموعه این راهکارها، سخنان و گفت‌وگوها بسیار می‌تواند به آقای رئیس‌جمهور کمک کند. همه اینها فرصت است و در این مقطع زمانی باید از هر فرصتی استفاده کرد تا بتوانیم تغییراتی را ایجاد کنیم و بخشی از مشکلات را حل کنیم.
