عراق به دنبال رفع وابستگی انرژی به ایران
عراق به‌رغم اینکه دومین تولیدکننده بزرگ نفت در اوپک است و ذخایر گاز طبیعی زیادی دارد، اما در تامین پایدار انرژی مورد نیاز دچار مشکل است.
عراق به‌رغم اینکه دومین تولیدکننده بزرگ نفت در اوپک است و ذخایر گاز طبیعی زیادی دارد، اما در تامین پایدار انرژی مورد نیاز دچار مشکل است. یکی از مهمترین آسیب‌پذیری‌های عراق، وابستگی به واردات گاز طبیعی و برق از ایران است که البته این واردات نیز به واسطه عدم توازن بین تولید و مصرف در ایران، دچار مشکل شده است.
در حال حاضر، حدود 80 درصد برق مورد نیاز عراق به واردات گاز وابسته است و همین امر موجب شده تا عراق به شدت به واردات گاز از ایران وابسته باشد. در ماه جولای سال 2022، عراق یک قرارداد پنج ساله با ایران امضا کرد تا 400 مگاوات برق از ایران خریداری کند. در ماه مارس سال 2024، توافق دیگری بین عراق و ایران صورت گرفت تا صادرات گاز ایران به عراق 50 میلیون مترمکعب در هر روز افزایش یابد و در عوض آن عراق 6 میلیارد دلار در سال به ایران بپردازد. البته اجرای این توافق‌ها با چالش‌های مهمی روبه‌رو شده است.
ایران خود نیز با عدم توازن بین تولید و مصرف انرژی روبه‌رو است. یکی دیگر از چالش‌های مهم بازگشت فشار حداکثری از سوی دولت ترامپ است. تحریم‌ها مدت‌هاست که پرداخت پول از سوی عراق به ایران را بابت واردات برق و گاز دشوار کرده است و این مسئله در حال حاضر به بحران تبدیل شده است. هدف سیاست فشار حداکثری ترامپ رساندن فروش نفت ایران به چین به صفر و لغو معافیت‌های تحریمی ایران نظیر سرمایه‌گذاری بر روی بندر چابهار و ممنوعیت صادرات برق و گاز از ایران به عراق است.
اخیراً یکی از مقامات وزارت برق عراق اعلام کرد:«معافیت تحریمی برای صادرات گاز ایران به عراق در تاریخ 8 مارس پایان می‌یابد. البته صادرات گاز ایران به عراق تقریباً قطع شده است.» او تاکید کرد که وزارت برق عراق هنوز هیچ اخطاری درباره قطع جریان صادرات گاز از ایران دریافت نکرده است و ممکن است دولت عراق موفق شود معافیت جدیدی دریافت کند.
اما اگر این اتفاق رخ ندهد، ما باید به دنبال راه‌های جایگزین باشیم. البته بغداد، طرح‌هایی را برای متنوع کردن واردات انرژی و افزایش میزان تولید خود در دست دارد. یکی از مهمترین گام‌هایی که بغداد برداشته، واردات گاز از ترکمنستان است. عراق در ماه اکتبر گذشته قراردادی برای واردات 20 میلیون مترمکعب گاز از ترکمنستان امضا کرد. این توافق اهمیت حیاتی برای عراق دارد.
وزیر برق عراق اعلام کرده که این گاز قرار است از طریق خطوط لوله ایران و طبق قرارداد سواپ که شرکت Loxston Energy در دوبی تنظیم شده، به عراق ارسال شود. یکی دیگر از راهکارهای عراق حرکت به سمت واردات گاز مایع است. دولت عراق در حال ساخت یک ترمینال واردات گاز مایع در بندر فاو در جنوب عراق است. این بندر ظرفیت ذخیره 300 هزار مترمکعب گاز مایع است.
البته هیچ مقام عراقی درباره اینکه این میزان گاز مایع از کجا قرار است تامین شود سخنی به میان نیاورده است اما تحلیلگران معتقدند که احتمالاً قطر قرار است در این خصوص نقش اساسی را بازی کند. عراق برای رهایی بیشتر از وابستگی به انرژی ایران، شبکه برق خود را به شبکه برق ترکیه وصل کرده است. در تاریخ 21 جولای سال 2024، یک خط انتقال 115 کیلومتری افتتاح شد که 300 مگاوات برق را به مناطق شمالی عراق نظیر موصل، نینوا، صلاح‌الدین و کرکوک می‌رساند. عراق به دنبال پیوند شبکه برق به شبکه برق کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز هست.
این پروژه شامل یک خط انتقال از کویت به ایستگاه فاو در بصره می‌شود که 77 کیلومتر طول دارد. افزایش میزان تولید گاز نیز ابتکار دیگر عراق است. عراق به شدت میزان خام‌سوزی گاز در میدان نفتی خود را کاهش داده است و از 47 درصد در سال 2021 به 33 درصد در سال 2024 رسانده است. هدف عراق این است که این میزان را به 20 درصد در سال 2025 برساند.
بغداد یک قرارداد 27 میلیارد دلای با توتال نیز امضا کرده که انتظار می‌رود 17 میلیون مترمکعب در روز به تولید عراق بیافزاید. بغداد همچنین به سمت اجرای طرح‌های نیروگاه‌های سیکل ترکیبی برای تولید 35 هزار مگاوات برق است. انتظار می‌رود این نیروگاه‌ها نیاز عراق به واردات گاز از ایران را به شدت کاهش دهد.
