توئیتر فارسی و جنگ در سوریه

سامانه رصد و پایش فضای مجازی، از هفتم آذر تاکنون، تحولات سوریه از مهم‌ترین موضوعات شبکه‌های اجتماعی بودند. این روند افزایشی باعث شد تا هشتگ‌های حلب و سوریه پرتکرارترین هشتگ‌های توئیتر فارسی شوند. در مجموع محتوای ایکس، اینستاگرام، تلگرام و خبرگزاری‌ها، نزدیک به 160هزار محتوا در روز دهم آذر می‌رسد که مرتبط با سوریه و تحولات آن بودند. این روند همچنان ادامه دارد.

پربازدیدترین موضوعات توئیتر فارسی پیرامون جنگ سوریه

بر اساس تحلیل داده‌ها آخرین اخبار از وضعیت تحولات سوریه بخش مهمی از محتوای توئیتر فارسی بودند. اخبار سوریه نزدیک به 17 میلیون بازدید در 10 روز داشت که: «مهم‌ترین و پربازدیدترین موضوعی که همراه با اظهارنظر و موضع‌گیری بود ضعیف شدن محور مقاومت و لزوم تغییر رویکرد جمهوری اسلامی از نظر کاربران بود. برخی با خوشحالی و برخی با ناراحتی اعلام کردند که در یک سال اخیر محور مقاومت ضعیف شده است و لازم است تا دوباره تقویت شود.

این موضوع 11% از پربازدیدترین توئیت‌ها را شامل می‌شود. گرچه اسرائیل نتوانست در لبنان پیشروی داشته باشد اما داده‌ها نشان از اهمیت فضای شناختی و تاثیر آن بر اذهان عمومی دارد. گرچه دکترین سیاست خارجی از حضور سران نظام در مناطقی مثل ضاحیه و روز گذشته حضور دکتر عراقچی در دمشق و صرف شام در یک رستوران عمومی، تاثیر بسزایی در روند معادلات داشته؛ اما باید به این موضوع فکر کرد که پس از این چطور می‌توان میدان و دیپلماسی را مجدداً همگرا کرد؟»

یک تحلیلگر ارشد داده اشاره می‌کند: «نکته مهم دیگر در واکنش کاربران این است که 9% از بازدیدها اظهار تعجب و شگفتی بوده است. بسیاری از کاربران توئیتری نسبت به شروع ناگهانی و سرعت اتفاقات در سوریه اظهار شگفتی کردند. اشاره به وضعیت داخلی سوریه چهارمین و پنجمین موضوعات بودند. وضعیت نامساعد کشور سوریه، دولت بشار اسد و ارتش این کشور، پس از جنگ‌های گسترده در سوریه بین سال‌های 2012 تا 2018 از محورهای مورد اشاره کاربران توئیتری بوده است. همچنین اشاره به پیچیدگی و تنوع گروه‌های درگیر در سوریه از بخش‌های مهم توئیت‌های پربازدید بودند.» 

پس از موارد ذکرشده، اشاره به نقش حزب‌الله، سپاه قدس و فاطمیون در سوریه موارد مهمی بودند که به ترتیب 6/4% و 5/4% از بازدیدها را به خود اختصاص دادند. 

مقصر درگیری‌های سوریه کیست؟

توئیتری‌ها در تحلیل‌ها و اظهارات خود به دنبال مقصر اصلی رخدادهای اخیر سوریه هستند. تحلیل داده‌ها نشان می‌دهد در 51% از محتوای منتشرشده در 10 روز اخیر آذر، این مورد دیده می‌شود. اولین مقصر از نگاه کاربران توئیتری دولت اسرائیل است. در 16% از مجموع محتوا دیده می‌شود که کاربران معتقدند آتش‌بس نتانیاهو با حزب‌الله و سپس شروع درگیری داخلی در سوریه راه‌حل اسرائیل است. از 15 مهر 1402 که عملیات طوفان‌الاقصی آغاز شد تاکنون، اسرائیل همواره در حال جنگ با حزب‌الله و حماس بود و این آتش‌بس و انتقال درگیری به بخش دیگری از منطقه باعث می‌شود تا اسرائیل فرصتی برای تجدید قوا و بستن راه تجهیز و تامین نیروهای حزب‌الله از مسیر زمینی سوریه باشد. 

پس از اسرائیل، مهم‌ترین عامل از نظر کاربران توئیتری وضعیت دولت بشار اسد و مشکلات داخلی است. 13% از محتوا به عدم بهبود وضعیت سوریه پس از پایان جنگ‌های قبلی و نارضایتی مردم سوریه اشاره دارد و آن را علت شروع مجدد درگیری‌ها می‌دانند. 

مهم‌ترین مقصر از نگاه کاربران ایکس پس از اسرائیل و سوریه، اردوغان است. برخی کاربران معتقدند که اردوغان برای امتیاز گرفتن از دولت سوریه دست به حمایت از گروه‌های مختلف تروریستی به‌ویژه تحریرالشام زده است. ویدئویی نیز منتشر شد که سربازان این گروه تروریستی در جیب‌های خود لیر ترکیه داشتند. پس از ترکیه، ایران و اشتباهات نیروهای نظامی ایران در سوریه عامل شروع مجدد درگیری‌ها معرفی شده‌اند. در نهایت نیز پوتین به دلیل عدم حمایت از اسد مقصر مطرح شد. 

به نظر می‌رسد اردوغان رویای کشورگشایی یا تبدیل شدن به قدرت منطقه‌ای را در سر دارد. تناقض‌های او درباره حمایت از فلسطین در سالی که گذشت نیز بارها مورد توجه کاربران قرار گرفته بود. نکته مهم دیگر اما تحت فشار قرار دادن مناطق کردنشین توسط اردوغان است. او بارها به بهانه‌های مختلف این مناطق را بمباران کرده و اکنون نیز با حمایت از این گروه تروریستی اهرم‌های فشار بیشتری برای مناطق کردنشین دارد.

پراکندگی شهرها و مناطق سوریه با بیشترین میزان بازتاب در شبکه‌های اجتماعی ایران

نقشه پیوست بر اساس میزان محتوای هر شهر در رسانه‌های ایران است (مجموع محتوای ایکس، اینستاگرام، کانال‌های تلگرام و خبرگزاری‌ها). شمال غربی سوریه که مرز با ترکیه است بیشترین میزان تحولات را دارد. شهر حلب با 138 هزار محتوا، با اختلاف زیادی شهر اصلی در درگیری‌ها و اخبار مرتبط با سوریه بوده است. پس از آن شهر ادلب قرار دارد با نزدیک به 18 هزار محتوا. این دو شهر محل اصلی درگیری‌ها بودند که به همین دلیل بازتاب بیشتری در رسانه‌های ایرانی داشتند. 

حرکت و تصرف سایر مناطق شمال غربی سوریه توسط نیروهای تروریستی نیز محتوای بسیاری داشتند. شهرهای سراقب و خان طومان از این دست مناطق بودند. خان‌طومان به ویژه در توئیتر فارسی مورد توجه بود زیرا منطقه‌ای است که در سری قبلی جنگ‌های داخلی سوریه، سپاه قدس شهدای زیادی در این منطقه داد. 

تحلیل حرکت بعدی نیروهای مخالف دولت سوریه نیز بخش مهم دیگری از محتوا هستند. در این موضوع دو شهر بیشتر تکرار شدند: دمشق و لاذقیه. دمشق به عنوان پایتخت سوریه نقش اصلی را در این کشور دارد و تحلیل اولیه این است که نیروهای نظامی به سمت دمشق حرکت می‌کنند. همچنین اخباری مبتنی بر اقدام به کودتا در دمشق باعث شدند تا 10/4 هزار محتوا در مورد این شهر منتشر شود.

هدف بعدی در تحلیل‌ها بندر لاذقیه در غرب سوریه است. این شهر از درگیری‌های قبلی سوریه تاکنون شهر موردعلاقه روسیه بوده است و مهم‌ترین شهر بندری سوریه است و دسترسی مهمی به مدیترانه را به هر نیرویی که آن را در اختیار داشته باشد می‌دهد. حماه شهر جدید محل درگیری‌ها است. گرفتن این شهر برای نیروهای تروریست باعث می‌شود تا به شهر مهم حمص و پس از آن دمشق نزدیک و نزدیک‌تر شوند. اخباری مبتنی بر سقوط این شهر و سپس تکذیب آن نیز منتشر شدند. 

در مرکز و شرق سوریه نیز درگیری‌هایی وجود داشته است. اسرائیل، پیش از حمله هیئت تحریرالشام به حلب، در روزهای ابتدایی آذر به پایگاه‌های نظامی در تدمر و پالمیرا حمله هوایی کرد. اخباری مبنی بر حمله آمریکا به پایگاه‌های نظامی موجود در دیرالزور نیز منتشر شده است و پیش از آن به پایگاه‌های نظامی آمریکا در این منطقه نیز حملاتی انجام شده بود. همچنین بخشی از نیروهای ایرانی و روسی که در این منطقه حضور داشتند در روزهای اخیر به سمت سایر مناطق سوریه خارج شدند. 

در شمال سوریه نیز درگیری‌هایی در جریان است که کمتر مورد پوشش خبری قرار گرفتند. نیروهای سوریه دموکراتیک (با نام‌های اختصاری قسد، SDF یا QSD) که بیشتر آن‌ها کرد هستند و در دور قبلی درگیری‌ها با حمایت آمریکا ایجاد شدند در شمال سوریه فعالیت دارند. منبج یکی از شهرهایی است که قسد در آن فعال است. مجموعاً بیش از 30 شهر و منطقه در سوریه به عنوان مناطق درگیر در اخبار و محتوای شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است. این شهرها عمدتاً در شمال غربی و غرب سوریه است اما مناطق مختلف شرقی و مرکزی مانند صحرای بوکمال نیز در آن‌ها دیده می‌شود.