عکس‌های یادگاری به جای گام‌های جدی
آنچه در این ستون می‌خوانید، دیدگاه‌های رسانههای خارجی است که صرفا جهت اطلاع‌رسانی منتشر می‌شود و این دیدگاه‌ها موضع روزنامه «هم‌میهن» نیست.
نزدیک به یک سال پس از توافق عادی‌سازی روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی، این دو رقیب قدیمی به جای برداشتن گام‌های ملموس جهت عادی‌سازی جدی، بیشتر از فرصتِ عکس‌های یادگاری استفاده کرده‌اند. در مورد جنگ غزه اختلاف‌ها بیشتر از اشتراک‌ها است. هر دو طرف علناً حملات اسرائیل را محکوم کرده‌اند اما رویکردهای کاملاً متفاوتی در پیش گرفته‌اند. کاملاً برخلاف ریاض، تهران از حمله ۷ اکتبر حماس به سرزمین‌های اسرائیل تجلیل کرده‌است و راهکار دودولتی را از بیخ و بن رد کرده‌است. ۵ ماه طول کشید که ایران و عربستان سعودی نخستین گام برای آشتی را بردارند و سفارت‌هایشان را کامل بازگشایی کنند. به‌‌رغم وعده‌هایی که داده‌شده‌بود، روابط اقتصادی و تجاری همچنان مشابه دوران پیش از عادی‌سازی راکد باقی ماند.
در هفته‌های گذشته هزاران زائر ایرانی که قرار بود به حج عمره مفرده اعزام شوند، به دلیل اینکه مقام‌های سعودی حاضر به صدور مجوز پرواز نشدند، از حج بازماندند. به‌‌رغم فشار افکار عمومی مقام‌های ایرانی هنوز نتوانسته‌اند توضیح قانع‌کننده‌ای از همتایان سعودی در این مورد دریافت کنند. این موضوع در تماس تلفنی اخیر وزرای خارجه دو کشور مورد بحث قرار گرفت. وزیر خارجه سعودی وجود هرگونه «ملاحظه سیاسی» را در این مورد تکذیب کرد و آن را «مسئله فنی» دانست و اظهار امیدواری کرد که به‌زودی حل شود. اما مشکلات مربوط به حج شاید در پایین‌ترین جایگاه در میان فهرست بلندبالای منازعات میان ایران و عربستان قرار داشته‌باشد که هنوز حل‌نشده باقی مانده‌اند. ریاض ایران را به دخالت در امور داخلی لبنان متهم می‌کند و حمایت بی‌قید و شرط ایران از گروه شبه‌نظامی شیعه لبنانی، حزب‌الله، به‌عنوان اختلاف‌نظر جدی میان دو طرفی که هر دو تلاش می‌کنند در عرصه سیاست لبنان اعمال نفوذ کنند، باقی مانده‌است. در یمن رقابت میان دو طرف با شدت ادامه دارد. مسیر آشتی بسیار طولانی خواهد بود، چراکه ایران و عربستان به ندرت می‌توانند در مورد برخی مسائل به توافق برسند و منافع‌شان علناً با هم متعارض است. ریاض از سال ۲۰۱۴ با شبه‌نظامیان حوثی تحت حمایت ایران در یمن می‌جنگد. در دوران پس از توافق عادی‌سازی، ایران به حمایت از این گروه شبه‌نظامی شیعه ادامه داد؛ گروهی که در پی جنگ غزه حملات به کشتی‌رانی تجاری را در واکنش به حملات اسرائیل به غزه آغاز کرده‌است.
در طول یک سال گذشته عربستان سعودی بارها از ادعاهای ارضی امارات متحده عربی نسبت به جزایر ایرانی در خلیج‌فارس حمایت کرده‌است. این بیانیه‌ها بارها باعث دلخوری تهران شده‌است که نشان‌دهنده اختلاف‌های عمیق و تلخ بین ایران و کشورهای عربی است.
رسانههای سعودی هرچند لحن خود را نسبت به تهران نرم‌تر کرده‌اند، اما به توافق آشتی ریاض و تهران با بی‌میلی و احتیاط نگاه می‌کنند و تاکید می‌کنند که اختلاف‌ها آنقدر بنیادین هستند که بعید است در آینده نزدیک حل و فصل شوند. آنها به توافق مشابه در سال ۲۰۰۱ اشاره می‌کنند که در طول زمان از بین رفت. در تهران منتقدان دولت معتقدند که انگیزه عربستان از این توافق رویکرد جدید این کشور نسبت به چین است و ریاض بیش از اینکه دنبال روابط معنادار بلندمدت سیاسی و اقتصادی با تهران باشد، دنبال مهار ایران است.
ایران توافق با عربستان سعودی را در دورانی امضا کرد که به شدت نیازمند کمک بود تا بتواند از فشارهای شدید در داخل و خارج خلاص شود. با توجه به اختلاف‌های دو طرف، چشم‌انداز آینده توافق کاملاً مبهم است. رقابت میان جمهوری اسلامی و پادشاهی سعودی به مسائل بنیادینی مربوط می‌شود که موجودیت و هویت آنها را تعریف می‌کند. رویکرد ایران در «صادرات انقلاب» به سراسر خاورمیانه و تلاش‌اش برای ایجاد «هلال شیعی» در منطقه بعید است که مورد قبول دولت قدرتمند اهل سنت قرار بگیرد و ممکن است جلوی پیشرفت هر فرآیند عادی‌سازی را بگیرد.
