بلاتکلیفی خانه جامعه شناسان

مسئولان شهرداری تهران می‌گویند، مهلت قانونی ساختمان مرکز آموزش انجمن جامعه‌شناسی برای بهره‌برداری از ملک خیابان اسدآبادی در منطقه 6 شهرداری به پایان رسیده است، اما انجمن می‌گوید اخطارهای تخلیه در زمانی برای آنها صادر می‌شد که هنوز فرصت قانونی آنها به پایان نرسیده بود و تا امروز هم پیگیری آنها برای تغییر نحوه واگذاری ملک به نتیجه نرسیده است. حالا غیر از دفتر آموزش‌های آزاد انجمن، پای اجازه ندادن برای بهره‌برداری از دفتر انجمن در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران هم به میان آمده است.

پلمب این مرکز بازخوردهای زیادی داشت و کار به راه‌اندازی یک کارزار حمایتی رسید؛ هشتم مردادماه کارزاری برای پاسخگویی شهرداری نسبت به تعطیلی مرکز آموزش انجمن جامعه‌شناسی به راه افتاد و تا امروز بیش از 3600 نفر آن را امضاء کرده‌اند. کارزاری که از طرف جمعی از شبکه‌های تخصصی و تشکل‌های مدنی ایجاد شد و درخواست آن «پاسخگویی شهردار نسبت به این عمل ناباورانه و بازگشایی مرکز آموزش انجمن جامعه‌شناسی» است.

یک واگذاری شخصی

اخطارهای پیاپی برای تخلیه مرکز آموزش‌های آزاد انجمن جامعه‌شناسان از سال 94 آغاز شده و روایت‌هایی که به‌تازگی از سوی انجمن جامعه‌شناسان مطرح شده، نشان می‌دهد که مسئله به نحوه واگذاری این دفتر برمی‌گردد که سال 92 و به‌صورت شخصی و غیرحقوقی از سوی شهردار وقت یعنی محمدباقر قالیباف انجام شد؛ روندی که خود انجمن آن را نامتعارف، ناپایدار و غیرحقوقی می‌خواند. همین واگذاری غیرمتعارف که برای سازمان‌های مردم‌نهاد و اشخاص دیگر هم رخ داده است، باعث شد در بازه‌های زمانی مختلفی در دهه 90، حکم تخلیه این دفتر صادرشود اما بعد از هربار صدور حکم تخلیه، کار با چانه‌زنی از سوی انجمن ادامه پیدا می‌کرد. اعضای انجمن به‌ویژه حسین سراج‌زاده، رئیس سابق آن اعتقاد دارند در دوره‌ای که جریان اصلاح‌طلب بر مدیریت شهری حاکم شد، از دو طرف تلاش‌هایی برای قانون‌مند کردن این واگذاری‌ها صورت گرفت که درنهایت هم به مصوبه شورای شهر منتهی شد و اگر این رویکرد ادامه پیدا می‌کرد به نتیجه بهتری می‌رسید.

سراج‌زاده که در جریان روند واگذاری ملک خیابان اسدآبادی به این انجمن قرار دارد، در جریان یک نشست درباره چرایی پلمب دفتر انجمن جامعه‌شناسان، توضیح می‌دهد که چطور واگذاری شخصی و غیرحقوقی این دفتر از سوی شهرداری در سال‌های گذشته پیگیری شده، اما به نتیجه نرسیده.

به گفته‌ او شکل واگذاری این دفتر، دستوری بود که در سال 92 از سوی شهردار وقت ـ محمدباقر قالیباف ـ اعلام و براساس آن صورتجلسه‌ای تنظیم شد که طبق آن این واحد در اختیار این انجمن قرار می‌گیرد و سه امضاء پای آن قرار دارد: «تحویل‌دهنده اداره املاک و مستغلات شهرداری تهران منطقه 6، تحویل گیرنده یعنی آقای زلفیان و بهره‌بردار یعنی انجمن جامعه‌شناسی، نوعی واگذاری مبتنی بر اراده شخصی که به همین دلیل حالت ناپایداری داشت.» سراج‌زاده می‌گوید: «بهمن‌ماه سال 94 اولین اخطار پلمب از سوی اجرای احکام منطقه صادر شد و بعد از آن با برخی از اعضای شورای شهر و مسئولان شهرداری وارد گفت‌وگو شدیم و درنهایت پلمب دفتر منتفی شد، اما پیشنهاد ما برای اینکه واگذاری دفتر انجمن به‌صورت مشخص و رسمی انجام شود، شنیده نشد. شهریورماه 96 هم دوباره اخطاری از سوی شهرداری منطقه 6 دریافت کردیم تا تکلیف این محل روشن شد. این‌بار هم بعد از مراجعه ما مشکل با کدخدامنشی حل شد.»

در تلاش برای رسمی کردن این واگذاری، اولین نامه‌نگاری‌ها با  شهردار وقت تهران ـ نجفی ـ انجام می‌شود؛ دوره‌ای که ترکیب شورای شهر در دست جریان اصلاح‌طلب بود. نامه موردنظر به معاونت پشتیبانی وقت به ریاست حجت میرزایی ارجاع داده شد که در آن از سوی شهردار تاکید شده بود که باید آیین‌نامه‌ای برای این‌نوع واگذاری‌ها تدوین شود؛ واگذاری‌های زیادی که با دستور فردی و شخصی به برخی دیگر از انجمن‌ها، افراد و سازمان‌های مردم‌نهاد هم انجام شده بود. این نامه‌نگاری‌ها و ارتباطات در دوره شهرداری پیروز حناچی هم ادامه پیدا کرد تا واگذاری‌ها صورت رسمی پیدا کند و به‌همین‌دلیل در همین دوره، نامه تخلیه‌ای برای انجمن جامعه‌شناسان ارسال نشد. اعضای انجمن جامعه‌شناسان می‌گویند، در دوره حضور محمدرضا جوادی‌یگانه در معاونت فرهنگی و اجتماعی شهرداری، اقدامات خوبی برای حل این مشکل صورت گرفت و نتیجه این فعالیت‌ها به مصوبه شورای شهر تهران رسید. طبق این مصوبه، لیستی از اماکنی که باید در اختیار انجمن‌های علمی، مؤسسات خیریه و... قرار بگیرد، تصویب شد که نام انجمن هم در آن بود.

سراج‌زاده می‌گوید، این کار اوایل سال 1400 و اواخر شورای شهر قبلی انجام شد: «شورای جدید که جریان اصولگرا آن را در دست دارد، بلافاصله بعد از این مصوبه مستقر شدند و رویکرد سابق هم تغییر کرد؛ رویکردی که قرار بود طبق آن به‌سمت واگذاری پایدار برویم. این اتفاق همزمان در دانشگاه هم شکل گرفت. با همه موانع و محدودیت‌هایی که در مدیریت شهری و ساختار سیاسی وجود دارد، اینکه چه کسی در مواضع مدیریتی قرار گیرد و چه رویکردی داشته باشد تفاوت دارد و بر کار و زندگی مردم، فعالیت نهادهای مدنی و سازمان‌های مردم‌نهاد تاثیر دارد و می‌تواند در دوره‌ای کار سخت‌تر یا آسان‌تر شود. نهادهای مدنی باید تلاش کنند از نظر مالی خوداتکا شوند یا متکی به منابع مردمی باشند.»

ابهام در پاسخ شهرداری

سوم مردادماه امسال اعلام شد که لیست املاک واگذارشده شهرداری به اشخاص حقیقی و حقوقی شهرداری پس از شش سال در سامانه شفافیت منتشر شده است و فعلاً در این سامانه اسامی 1648 ملک واگذارشده از سوی شهرداری به نهادهای مختلف دیده می‌شود. شورای شهر و شهرداری می‌گویند، باید هرچه سریعتر و تا پیش از پایان دوره ششم، تکلیف قانونی املاک اجتماعی شهر تهران مشخص شود و این اتفاق در همین روزها انجام شود؛ چون مکان‌هایی که دارند خدمات تهران را ارائه می‌دهند ممکن است در دور جدید شورای شهر دچار مخاطره شوند یا دچار تغییر و جابه‌جایی شوند.

به‌تازگی هم رئیس مرکز حقوقی شهرداری تهران اعلام کرده است که از ابتدای دوره ششم مدیریت شهری، املاک شهرداری تهران به ارزش بیش از ۴۰۰ هزار میلیارد ریال که در تصرف غیر بوده است، پس گرفته شده و حالا آن را به‌عنوان وظیفه روزانه خودش معرفی کرده و تاکید می‌کند به‌طور دائم در حال پیگیری آن است. خلاف گفته انجمن جامعه‌شناسان درباره پیگیری مداوم برای حقوقی‌کردن واگذاری دفتر انجمن و مصوبه شورای شهر برای فرصت دوساله به آنها، شهرداری منطقه 6 پاسخ دیگری دارد.

مرکز ارتباطات و امور بین‌الملل شهرداری‌ تهران اعلام کرده است که طبق مصوبه تعیین تکلیف املاک واگذارشده شهرداری به اشخاص حقیقی و حقوقی، بهره‌برداری و نظارت حسن اجرای این مصوبه درخصوص این املاک برعهده «کمیسیون بند ۶» قرار می‌گیرد که این کمیسیون هم در هفدهمین جلسه خود درباره این بند در تاریخ 30 آذرماه سال 1401، حکم تخلیه آپارتمان را صادر می‌کند. او توضیح می‌دهد که طبق مصوبه شماره ۳۰۶، ۳۰۷ و ۳۰۸ جلسات رسمی دوره پنجم شورای اسلامی شهر تهران در تیرماه ۱۴۰۰ و تبصره ۲ ماده ۷ این مصوبه، حق بهره‌برداری از املاک واگذارشده که موضوع این مصوبه قرار دارد، دو سال تعیین شده است: «براساس مصوبه دوره پنجم شورای اسلامی شهر تهران برای ساماندهی املاک واگذارشده شهرداری، مدیریت شهری ملزم شد املاکی که بدون رعایت تشریفات قانونی در اختیار اشخاص حقیقی و حقوقی قرار گرفته است، شناسایی و جهت طی مراحل تشریفات قانونی در قالب لایحه‌ای به شورای اسلامی شهر ارائه شود. ملک انجمن جامعه‌شناسی نیز در این لیست قرار دارد.»

به ادعای شهرداری تهران باتوجه به اینکه ملک خیابان اسدآبادی به‌صورت رایگان ۱۱ سال در اختیار انجمن جامعه‌شناسی بوده است، شهرداری تهران برای جلوگیری از تضییع حقوق بیت‌المال اقدام به دریافت حکم قضایی وفق ضوابط و مقررات قانونی از معاون دادستان تهران کرده که در این راستا حکم تخلیه از سوی مقام قضایی صادر شده است؛ ادعایی که از سوی انجمن ‌جامعه‌شناسان پاسخ داده شده است.

ماجرای مصوبه شورای پنجم و فرصت 2 ساله به انجمن

اعضای انجمن می‌گویند، در ماده 7 مصوبه «تعیین تکلیف واگذاری اموال شهرداری تهران» که تیرماه 1400 در شورای شهر وقت تصویب شد، به آنها فرصتی دوساله برای استفاده از ملک خیابان اسدآبادی داده شده است، مانند بسیاری از نهادهای عام‌المنفعه دیگر.

براساس بند 6 ماده 55 قانون شهرداری‌ها نیز شهرداری تهران مجاز است املاک، ساختمان‌های ذکرشده در فهرست پیوست این مصوبه شامل 86 مورد مشتمل بر دسته اول، مجموعه‌های عام‌المنفعه، خیریه‌ها و سمن‌ها به مراکز بهداشتی درمانی، تشکل‌ها و انجمن‌های علمی، فرهنگی و هنری، مؤسسات فرهنگی را با شرایط مذکور در تبصره‌های ذیل این ماده به بهره‌برداران واگذار کند. این جزئیاتی است که به‌تازگی از سوی سعید معیدفر، در نشستی درباره چرایی پلمب دفتر این انجمن مطرح شده است.  او می‌گوید، در سال 92 همزمان با حضور قالیباف در شهرداری تهران، در تاریخ 23 آذرماه همان سال براساس درخواست شورای شهر، ملکی توسط املاک  شهرداری منطقه 6 صورتجلسه شد و دکتر قانعی‌راد، آن را از طرف انجمن تحویل گرفت. پیش از آن هم همکاری‌های نزدیکی میان انجمن و شهرداری برقرار بود و در بسیاری از همایش‌ها و برنامه‌های متعدد، شهرداری از انجمن حمایت می‌کرد و در اختیار گذاشتن این ملک هم باتوجه به اینکه اصلاح‌طلبان هم عضو شورای شهر وقت بودند، گامی بلندتر بود: «آقای قانعی‌راد، رئیس وقت انجمن این دفتر را به‌عنوان مرکز آموزش‌های تخصصی و جامعه‌محور نامید؛ یک واحد آپارتمان 120 متری و از آنجا که اعتمادی بین انجمن و شهرداری وجود داشت با هزینه بسیار زیادی تجهیز شد. تا قبل از این توافق و فعالیت این مرکز، آموزش‌های آزاد جامعه‌شناسی کمتر انجام می‌شد و این مرکز به رشد این آموزش‌ها کمک کرد که اتفاق مهمی بود. در اواخر این دوره از شورای شهر، فشارهای زیادی به انجمن آمد که آن را تخلیه کنند و به هردلیلی باید تغییری در رویکردش داشته باشد. این جریان تا سال 96 ادامه داشت که عملاً با انتخابات دوره دوم روحانی و روی کار آمدن شورای شهر تماماً اصلاح‌طلب، همراه با مکاتبات آقای سراج‌زاده با شهردار وقت یعنی حناچی و معاونت اجتماعی و فرهنگی و رئیس کمیسیون فرهنگی شورای شهر، مسئله فیصله پیدا کرد و انجمن به فعالیت‌های خود در مرکز ادامه داد.»

جزئیات مصوبه بحث‌برانگیز

باتوجه به اینکه شهرداری اماکن زیادی را در فرآیندی بدون راه ورسم مشخص به افراد و نهادهایی واگذار کرده بود که به‌دور از اطلاع شورای شهر بود، این شورا برای جلوگیری از واگذاری املاک شهرداری به کسانی که نقشی در فرآیند بهبود شهر نداشتند، مصوبه‌ای در تاریخ 19 تیرماه 1400 داشت تا به وضعیت بی‌نظمی در واگذاری‌ها رسیدگی شود.

به گفته معیدفر، این مصوبه به نام «تعیین تکلیف واگذاری اموال شهرداری تهران» ابلاغ شد: «در همان مصوبه براساس بند 6 ماده 55 قانون شهرداری‌ها، در ماده 7 آن آمده که شهرداری تهران به استناد همین ماده مجاز است املاک و ساختمان‌های ذکرشده در فهرست پیوست این مصوبه شامل 86 مورد مشتمل بر مجموعه‌های عام‌المنفعه، خیریه‌ها و سمن‌ها، مراکز بهداشتی درمانی، تشکل‌ها و انجمن‌های علمی، فرهنگی و هنری، مؤسسات فرهنگی را با شرایط مذکور در تبصره‌های ذیل این ماده به بهره‌برداران واگذار کند. درنهایت پایین این مصوبه فهرستی از نهادهایی که براساس این چهار حالت می‌توانند فعالیت خود را ادامه دهند، اعلام شده که ردیف 36 آن مربوط به انجمن جامعه‌شناسی ایران است و حداقل دو سال مدت اسکان یا بهره‌برداری این نهادها تایید شده. بعداً در همین مصوبه اعلام شده باید کمیسیونی تشکیل شود و برای ادامه بهره‌برداری این نهادها پس از این تاریخ، به میزانی که نیاز داشته باشند تمدید شود.»

نقطه اختلاف پاسخ شهرداری و انجمن‌جامعه‌شناسان بعد از این مصوبه است؛ یعنی زمانی که شهرداری بدون توجه به مصوبه یادشده و تشکیل کمیسیونی با حضور این نهادها، در تاریخ 26 دی‌ماه 1401 اولین نامه معاون اداری و مالی و اقتصادی شهرداری منطقه 6 را به انجمن فرستاد تا هرچه زودتر دفتر را تخلیه کنند، درحالی‌که حتی مدت بهره‌برداری دوساله که 1400 مطرح شده بود هم به پایان نرسیده بود.

معیدفر می‌گوید، انجمن بلافاصله در تاریخ 23 بهمن‌ماه 1401 نامه‌ای به معاون اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران نوشت و برای ادامه همکاری اعلام آمادگی کرد: «این درخواست در چارچوب همین کمیسیون بود که اگر این نهادها نیاز به ادامه کار خود دارند، می‌توانند درخواست خود را مطرح کنند. درنهایت هیچ جوابی از معاونت اجتماعی و فرهنگی به انجمن داده نشد. تا اینکه در تاریخ 11 آبان 1402، نامه نوبت دوم از معاونت مالی شهرداری منطقه 6 آمد که طبق آن باید دفتر تخلیه می‌شد. انجمن جامعه‌شناسی با شهرداری منطقه 6 دوباره تماس گرفت و با معاون اجتماعی جلسه‌ای برگزار کرد و از ادامه همکاری با انجمن استقبال شد. درنهایت هم نامه‌ای به شهردار منطقه 6 نوشته شد تا کارگروهی تشکیل و زمینه‌های همکاری با شهرداری فراهم شود، اما پاسخی از شهرداری منطقه 6 داده نشد.»

بلافاصله در تاریخ 17 فروردین امسال رونوشتی از نامه‌ دادسرای ناحیه 37 تهران خطاب به کلانتری روی دیوار انجمن چسبانده و نوشته شده بود که هفت روز مهلت برای تخلیه دفتر انجمن وجود دارد. در پاسخ به گفت‌وگوی اعضای انجمن با دفتر املاک منطقه 6 شهرداری تهران، اعلام شد که این ساختمان واگذار شده، ولی انجمن می‌گوید سندی به ما نشان داده نشده است: «ما از آنها درخواست کردیم که انجمن به‌صورت مسالمت‌آمیز دفتر را تخلیه کند و آخر اردیبهشت‌ماه اعلام کردیم حداقل شش ماه زمان نیاز داریم تا بتوانیم این جابه‌جایی را انجام دهیم، گفتند نمی‌شود و درنهایت باید با بهره‌بردار جدید صحبت کنیم و مصر است که تخلیه شود. به‌دلیل برگزاری انتخابات اعلام شد که تا نیمه تیرماه دفتر انجمن باید تخلیه شود، اما امکان تخلیه برای انجمن فراهم نبود. دقیقاً روز بعد از انتخابات، برای تخلیه تماس گرفتند. ما هم به شهردار تهران نامه نوشتیم در همان روز 16 تیرماه، هم به شهردار منطقه 6 که تا مهرماه امکان تخلیه نداریم و در کنار آن در رسانه هم مسئله را اعلام کردیم، اما در آخر با تعطیلی مرکز و تخلیه شبانه آن روبه‌رو شدیم و روی در هم برچسبی زده و نگهبانی هم در آن قرارداده شد.»

انجمن محروم از دفتر دانشکده علوم اجتماعی

حالا انجمن می‌گوید به‌نظر می‌رسد گوش شنوایی برای نهادهای مدنی وجود ندارد و نگران خارج‌شدن خدمات این نهاد به‌عنوان یکی از نهادهای مهم توسعه شهری، از دسترس مردم و شهر است. ماجرای تخلیه دفتر انجمن، تنها مربوط به ملک خیابان اسدآبادی نیست و فعالیت دفتر این انجمن در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران هم وضعیت مبهمی دارد. آنطور که رئیس این انجمن توضیح می‌دهد، با وجود اینکه دفتر انجمن در داخل دانشکده قرار دارد، اما در دو سال گذشته  از بهره‌برداری از اتاق کنفرانسی که داشته محروم شده و صرفاً دفتر آن در داخل دانشکده است و نامه‌ای فرستاده شده که این دفتر هم تعطیل شود: «شهرداری با اقدام خود در خصوص پلمب مرکز آموزش انجمن اعلام می‌کند که شما زائد هستید و باید فعالیت‌های خود را تعطیل کنید. آنها انجمن را مزاحم خود تلقی کردند.»

روایت شورای شهر چیست؟

پاسخ شورای شهر به ماجرای حکم تخلیه انجمن جامعه‌شناسان درست روبه‌روی روایت‌های این انجمن قرار دارد که می‌گوید بارها برای پیگیری پایدار شدن واگذاری دفتر انجمن در دوره‌های مختلف مدیریت شهری مراجعه شده است. پس از اجرای حکم قضایی تخلیه دفتر انجمن، علیرضا نادعلی، سخنگوی شورای شهر تهران درپاسخ به چرایی این اتفاق گفته بود که ساختمان این انجمن به‌دلیل اتمام مهلت قانونی تخلیه شده است. او توضیح داده بود که موضوع پیگیری و متوجه شده‌اند که پلمب صورت نگرفته است، بلکه تنها مهلت قانونی استفاده از این ساختمان به اتمام رسیده است: «شهرداری به ما گفت که برخلاف پایان‌یافتن مهلت قانونی این انجمن، آنها هیچ مراجعه‌ای برای تعیین تکلیف تمدید مهلت یا تخلیه نداشته‌اند. املاک اجتماعی دیگری هم در شهر تهران با چنین مشکلی مواجه هستند، اینکه تاکنون این موضوع تعیین تکلیف نشده خود نقص قانونی است.»