حماسه هشت درصدی؟
کاهش عجیب مشارکت در انتخابات مجلس تنها به خالص‌سازی و حذف دیگر گروه‌های سیاسی مربوط نمی‌شود بلکه باید با یک آسیب‌شناسی دقیق، علت‌های مختلف قهر بخش عظیمی از مردم با انتخابات و صندوق رای را مدنظر قرار داد.
گروه خبر: دور دوم انتخابات مجلس در ۲۲ حوزه انتخابیه تمام شد و صاحبان ۴۵ کرسی خالی برای ۴ سال آینده مشخص شدند. درحالی‌که دور اول این انتخابات به گفته وزیر کشور ۴۱ درصد مشارکت‌کننده داشت، دور دوم رکوردهای دیگری بر جای گذاشت و تاریخ‌ساز شد. آمارها حاکی از این است که در تهران ۸ درصد واجدان شرایط در انتخابات شرکت کردند.
البته آمار مشارکت در دور دوم یک انتخابات همیشه کم‌تر از نوبت اول است اما هیچ‌وقت چنین وضعیتی به وجود نیامده بود. بگذارید این وضعیت را با اعداد و ارقام بسنجیم.
بیژن نوباوه‌وطن در انتخابات مجلس نهم (دور اول) با ۴۸۱۹۹۱ رای نتوانست به مجلس راه پیدا کند و به دور دوم رفت. در دور دوم ۴۹۱ هزار رای آورد و به‌عنوان نماینده اول تهران در این دور به پارلمان وارد شد. بیژن نوباوه‌وطن در دور دوم انتخابات مجلس دوازدهم با ۲۷۱۰۹۴ رای به مجلس رفت. ۵۵۲ هزار رای صحیح در تهران ثبت شده است. مجلس دوازدهم از ۷ خرداد ۱۴۰۳ آغاز به کار خواهد کرد.
کاهش عجیب مشارکت در انتخابات مجلس تنها به خالص‌سازی و حذف دیگر گروه‌های سیاسی مربوط نمی‌شود بلکه باید با یک آسیب‌شناسی دقیق، علت‌های مختلف قهر بخش عظیمی از مردم با انتخابات و صندوق رای را مدنظر قرار داد.
وزیر کشور: مردم حماسه آفریدند
با چنین وضعیتی، احمد وحیدی، وزیر کشور در سخنرانی رسمی خود پس از پایان انتخابات، از لفظ حماسه‌آفرینی استفاد کرد. به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت کشور، وحیدی گفت: «در این کار ارزشمند که نقطه روشن در تاریخ انقلاب اسلامی است و آن هم انتخاب‌های مکرر و پی در پی برای تحکیم مردم‌سالاری دینی اتفاق افتاده است، امروز شاهد دوره جدیدی هستیم که با لطف و عنایت الهی و حماسه‌آفرینی، این انتخابات در اوج سلامت و امنیت و با دقت و مشارکت و رقابت کاملاً جدی در میدان برگزار شد و این به‌رغم خواست دشمنانی بود که نمی‌خواستند صفحه زرین انقلاب اسلامی رقم بخورد.»
وزیر کشور در خصوص مشارکت مردم در این مرحله، ضمن یادآوری این نکته که معمولاً مرحله دوم انتخابات مجلس شورای اسلامی با مشارکت کمتری انجام می‌شده است، اظهار داشت: «آمارهای شرکت‌کنندگان انتخابات این مرحله به‌رغم اینکه گمانه‌زنی‌ها تا یک‌دهم آمارها گفته می‌شد اما منتخبین آرای خوبی کسب کردند.»
وحیدی، در خصوص اهمیت برگزاری این دوره از انتخابات از منظر امنیتی اظهار داشت: درچارچوب تمهیدات امنیتی فیزیکی و سایبری که پیش‌بینی شده بود، تمام نقشه‌های دشمنان نقش برآب شد و توانستیم انتخابات را با سلامت و استاندارد بالا و امانت‌داری بالا به سرانجام برسانیم.
وی با بیان اینکه «انتخابات خوبی در این دوره برگزار شد»، افزود: حضور پرارزش مردم به‌رغم توطئه‌پراکنی‌ها و دروغ‌گویی‌های دشمنان بسیار ارزشمند بود.»
واکنش‌ها به وزیر کشور
صفحه منتسب به وحیدی در شبکه ایکس (توئیتر) پستی با این متن منتشر کرد: «مرحله دوم انتخابات پایان یافت. بحمدلله مردم حماسه آفریدند. از همه مردم شریف سپاسگزارم. از همه همکارانم در وزارت کشور، نهادهای امنیتی و انتظامی، شورای نگهبان و ناظرین مردمی مجدد تشکر می‌کنم.» این پست با واکنش کاربران عادی، اصحاب رسانه و چهره‌های سیاسی مواجه شد.
علی باقری، فعال سیاسی اصلاح‌طلب و مدیرکل سیاسی وزارت کشور در دوره اصلاحات، در این باره نوشت: «وزیر کشوری که درست یک سال قبل، افق مشارکت بیش از ۶۰ درصدی در انتخابات را مطرح می‌کند و اینک، مشارکت ۴۰ درصدی را حماسه‌آفرینی می‌نامد، یا در پی لاپوشانی کم‌مشارکت‌ترین انتخابات پارلمانی در ایران بعد از انقلاب است و یا از جمله شادمانانِ ذی‌نفعِ کاهش مشارکت.»
حسام‌الدین آشنا، مشاور حسن روحانی و استاد دانشگاه امام صادق(ع) در واکنش به این اظهارنظر، در شبکه ایکس نوشت: اگر این میزان مشارکت را حماسه بنامیم، خود و حاکمیت را از درک ضرورتِ آسیب‌شناسی وضعیت کنونی، محروم کرده‌ایم.
محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات دولت روحانی واکنش جالبی به اظهارنظر منتشرشده در این حساب کاربری نشان داد. جهرمی در پاسخ به این پست نوشت: «احتمالاً منظورشان از «حماسه»، آن «عدم مشارکت» ۹۲ درصدی در تهران است. خدا قوت به همه دست‌اندرکاران برگزاری انتخابات.»
عبدالناصر همتی، رئیس کل پیشین بانک مرکزی در این باره در توئیتر خود نوشت: «اینکه وزیر کشور، انتخابات اخیر را حماسه و نمایندگی مجلس را با ۳ تا ۵ درصد رأی مردم، قابل‌قبول و خوب دانسته، آیا معنایش این است که به دنبالِ «حماسه‌ی قابل قبول‌تری» برای انتخابات ۱۴۰۴ است؟!»
رضا رشیدپور، مجری سابق تلویزیون که چند سالی است از فضای رسانه ملی فاصله گرفته، اینگونه به واژه حماسه واکنش نشان داد: «باعث افتخار همه‌ی ماست که وزیر گرامی کشور مفهوم «حماسه» را می‌داند.»
مجلس را تضعیف کرده‌اند
احمد علیرضابیگی، نماینده مجلس یازدهم درباره این اظهارنظر وزیر کشور به «هم‌میهن» گفت: «انتخابات دور دوم معمولاً پرشور نیست. با شرایطی که وجود دارد، نه‌تنها دور دوم بلکه دور اول انتخابات مجلس دوازدهم را نمی‌توان حماسه دانست. مردم احساس کردند که نهاد انتخابات تضعیف شده است و قرار نیست از راه انتخابات تغییری در اداره کشور رخ دهد، به همین دلیل پای صندوق نیامدند و دیدیم که در دور نخست ۶۰ درصد واجدان شرایط در انتخابات شرکت نکردند. از ۴۰ درصدی هم که شرکت کردند، بخش قابل توجهی از آن آرای باطله بوده است. این وضعیت برای جمهوری اسلامی ایران که براساس قانون اساسی اتکایش بر آرای مردم است، پسندیده نیست.»
نماینده تبریز، آذرشهر و اسکو درباره تاثیر عملکرد مجلس و دولت در کاهش مشارکت اظهار داشت: «زمانی که ۲۲۰ نماینده مجلس به آقای رئیسی نامه می‌نویسند که در انتخاب شرکت کند و تعداد زیادی از این نمایندگان عهد‌ه‌دار مدیریت ستادهای انتخاباتی ایشان در استان‌ها شدند، در مقام نظارت بر دولت برنمی‌آیند. به واسطه تعلق خاطری که وجود داشته، با ملاحظه با دولت رفتار کردند. وگرنه موارد زیادی وجود داشته که نیاز بود مجلس با قدرت وارد شود و از دولت حساب‌کشی کند. البته این موضوع جدیدی نیست.
مجلس دهم نیز همین نسبت را با دولت قبل داشت. این تعلق خاطر سیاسی تضعیف شدن نظارت مجلس بر دولت را به‌دنبال داشت. آنچه آقای قالیباف تحت عنوان جلسه‌های سه‌شنبه مجلس برای نظارت بر دولت راه‌اندازی کرد، خروجی مشخصی نداشت. سال ۱۴۰۱ وقتی قیمت ارز افزایش چشم‌گیری پیدا کرد، معاون اول دولت در جلسه غیرعلنی مجلس حاضر شد و گفت نه شما از ما بهتر پیدا می‌کنید و نه ما از شما بهتر. این غیرمسئولانه‌ترین پاسخی بود که یک مسئول دولتی می‌توانست به مسئله‌ای مانند افزایش قیمت ارز بدهد. مجلس نیز به‌راحتی از کنار آن عبور کرد. نمونه‌های زیادی از این دست را می‌توان مثال زد.»
علیرضابیگی درباره مسئله تضعیف نهاد قانون‌گذاری، گفت: «نهادهای رسمی کشور به واسطه قانون اساسی دارای استحکام قانونی هستند و انتظار این است که بتوانند به وظایف خود عمل کنند. مجلس با استناد به قانون اساسی، یگانه رکن قانون‌گذاری در کشور است. اما در کنار مجلس شاهد شکل گرفتن نهادهایی هستیم که کار قانون‌گذاری انجام می‌دهند.
مجلس از موضوعاتی که در این نهادها هستند، عقب می‌ماند. مصوبه مولدسازی یکی از همین موارد است که در شورایعالی هماهنگی اقتصادی سران قوا به تصویب رسید؛ درحالی‌که باید مراحل تصویب را در مجلس طی می‌کرد. این شوراهای عالی قانون‌گذاری می‌کنند و فیلتر شورای نگهبان نیز ندارند. همین امر باعث تضعیف نهاد قانون‌گذاری مجلس می‌شود. مسئله بعدی، مهندسی‌هایی است که در موضوع داوطلبین نمایندگی اتفاق می‌افتد.
بنده یک نمونه هستم؛ در جلسه شورای نگهبان که حضور پیدا کردم و اسناد آن نیز در آن نهاد وجود دارد، مطرح کردند که شما در موضوع فوت مهسا امینی و حوادث ۱۴۰۱ مواضع نامطلوب گرفتید. درحالی‌که نماینده مجلس براساس اصول ۸۴ و ۸۶ قانون اساسی مجاز به اظهارنظر در مسائل است و مصونیت دارد. این مسئله را نیز در صحن علنی به اطلاع مردم رساندم. رفتار هیئت نظارت بر مطبوعات در مسئله شاسی‌بلندها نیز به همین صورت بود که این مصونیت را برداشت و بنده به عنوان یک متهم و نه به عنوان نماینده مردم مقابل قاضی ایستادم. مجموع این مسائل تاثیرگذار است.»
او تاکید کرد: «آئین‌نامه داخلی مجلس که اختیار رئیس مجلس و هیئت رئیسه را افزایش داد، رئیس این قوه را معادل تمام نمایندگان گرفته است. درحالی‌که رئیس مجلس، نماینده‌ی نمایندگان است و باید نظر نمایندگان را در موضوعات مختلف می‌گرفت؛ اما نمایندگان باید از تصمیمات تبعیت می‌کردند. اگر بخواهم مثالی بزنم، در بحث مولدسازی، باید نماینده‌ای از هر قوه در هیئت مولدسازی حضور داشته باشد. یک نفر نماینده قوه قضائیه، یک نفر از قوه مجریه و یک نفر نماینده رئیس مجلس و نه نماینده مجلس. مجموع این عوامل به تضعیف این نهاد منجر شده است.»
پیام کاهش مشارکت را دریافت کنید
جلال محمودزاده، نماینده مهاباد با اظهار تعجب از «حماسه» خواندن، حضور مردم در انتخابات مجلس از سوی احمد وحیدی وزیر کشور به هم‌میهن گفت:«احتمالاً منظور او از حماسه عدم حضور 92 درصد از مردم بوده است. شاید منظور این بوده است که مردم از نظر عدم مشارکت رکورد زده‌اند. وزیر کشور اگر فکر می‌کند که مشارکت تنها 8 درصد مردم در تهران که مرکز سیاسی کشور است حماسه نام دارد باید تعجب کرد.»
او ادامه داد:«عدم مشارکت 92 درصد مردمِ در انتخابات می‌تواند پیامی برای رئیسی و کابینه او باشد مبنی بر اینکه مردم از عملکرد و سیاست‌های دولت ناراضی هستند. از اول انقلاب تاکنون سابقه نداشته است که میزان مشارکت مردم در انتخابات هم در مرحله اول و هم در مرحله دوم پایین باشد. هرچند که دولت میزان مشارکت مردم در مرحله اول انتخابات مجلس دوازدهم را 40 درصد اعلام کرد اما این آمار هم نشان می‌دهد 60 درصد از مردم در مرحله اول انتخابات مشارکت نکرده‌اند. در مرحله دوم هم شرایط بسیار بدتر بود. در تهران بیش از 7 میلیون نفر واجد شرایط رای‌دادن بودند که از این تعداد تنها 650 هزار نفر درمرحله دوم انتخابات شرکت کرده‌اند که حدود 8درصد می‌شود.»
نماینده مهاباد تاکید می‌کند:«در میان انتخاب‌شوندگان نیز میزان رایی که نفر اول آورده است به اندازه نفر چهلم در انتخابات سال‌های گذشته درتهران نیست. این مسئله حاوی پیامی برای مسئولان، رئیسی و دولت اوست.»
محمودزاده در پاسخ به این سوال که آیا آنچنان که گفته می‌شود تضعیف نهاد قانون‌گذاری در کشور رخ داده است، اظهار کرد:«این مسئله از چند بُعد قابل بررسی است. اول اینکه از بُعد نظارتی عملکرد مجلس یازدهم نسبت به مجالس قبلی پایین بود. به این معنا که مجلس یازدهم خیلی به دولت نزدیک بود و بیش از 220 نماینده در زمان انتخابات ریاست‌جمهوری برای ابراهیم رئیسی نامه نوشتند مبنی بر اینکه کاندیدای ریاست‌جمهوری شود. از طرف دیگر تعدادی از نمایندگان مجلس هم رؤسای ستادهای انتخاباتی رئیسی بودند. به همین دلیل هم برخی از نمایندگان مجلس از برخی از تخلفات یا کم‌کاری‌های دولت چشم‌پوشی کردند و از بُعد نظارتی وارد قضایا نشدند یا بسیار ضعیف وارد شدند. این مسئله هم باعث شد که دولت در ریل واقعی قرار نگرفته و عملکرد مناسبی هم نداشته باشد.»
او اضافه کرد:«این مجلس همچنین مصوبات اشتباهی هم داشت که باعث شد میزان نارضایتی مردم افزایش یابد. موضوع دیگر آن است که در این دوره نهادهایی شکل گرفتند که به‌جای سیاست‌گذاری، اقدام به قانون‌گذاری کردند؛ مانند شورایعالی انقلاب فرهنگی که در حال قانون‌گذاری درباره بسیاری از مسائل است و موارد بسیاری به‌عنوان مصوبه این شورا به اجرا گذاشته می‌شود. درحالی‌که این موارد باید به تصویب مجلس برسد و جنبه قانون‌گذاری دارد. این مسئله هم به تضعیف جایگاه مجلس منجر شد به این معنا که وقتی مردم مشاهده می‌کنند که مجلس کارآیی قبلی خود را ندارد و نهادهایی ایجاد شده که در قانون‌گذاری مداخله می‌کنند، این موضوع بر میزان مشارکت مردم در انتخابات مؤثر است. عملکرد نامناسب دولت و مجلس باعث شد که مردم ناراضی شده و میزان مشارکت در انتخابات کمترین میزان در سال‌های بعد از انقلاب باشد.»
این نماینده مجلس خاطرنشان کرد:«مشارکت پایین مردم در انتخابات نشان می‌دهد که شهروندان نسبت به کارآیی مجلس دچار تردید شده و امیدی که به مجلس داشتند را از دست داده‌اند یا این امید کمرنگ شده است. اگر مردم می‌دانستند که مجلس می‌تواند وضعیت کشور را تغییر داده و از این وضعیت اقتصادی و معیشتی خارج کند حتماً پای صندوق‌های رای حاضر می‌شدند.»
کنفرانس خبری دیروز وزیر کشور، عکس: اصغر خمسه / ایرنا
