دوره اجباری سربازی ۱۴ ماهه شد

در روزهای پایانی سال 1403 سخنگوی شورای نگهبان از تایید حکم کاهش مدت سربازی نیز خبر داد و تاکید کرد: «با رعایت ماده ۴ قانون خدمت وظیفه عمومی و در چارچوب تدابیر ستادکل نیروهای مسلح خلاف موازین شرع و قانون اساسی شناخته نشد.»

از اولین روزهای 1400 برخی از نمایندگان مجلس یازدهم زمزمه اختیاری شدن سربازی را سر دادند تا به قول خودشان این دوران را برای جوانان هدفمند کنند. ابوالفضل ابوترابی، عضو کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها، درباره اختیاری شدن سربازی در سال 1400 اعلام کرد: «سربازی یکی از دغدغه‌های اصلی جوانان و خانواده‌ها بوده که با افزایش مشکلات اقتصادی این دغدغه دوچندان شده است؛ با توجه به اینکه هر گونه تغییری در روند سربازی تعداد وسیعی از جامعه را در بر می‌گیرد بر همین اساس نیازمند اصلاح قوانین اعزام مشمولان هستیم. اجرایی شدن این طرح فقط به اختیاری بودن سربازی ختم نمی‌شود؛ این موضوع مسائل متعدد دیگری نظیر نیاز نیروهای مسلح به نیروی انسانی و افزایش دوران خدمت از 2 سال به 5 سال البته به صورت هدفمند را شامل می‌شود.» در این میان نیروهای مسلح نه‌تنها از اجرایی شدن این طرح استقبال نکرد، بلکه مخالفت خود را اعلام کرد. آنطور که نمایندگان اعلام کردند جوانان از ورود به سربازی اختیاری و حرفه‌ای استقبال نکردند.

سازمان وظیفه عمومی فراجا در این باره اعلام کرد که افزودن برخی از معافیت‌ها، باعث کمبود نیروی انسانی و کاهش بهره‌وری در حوزه‌های دفاعی و امنیتی سازمان‌های نیروهای مسلح می‌شود؛ به همین دلیل ستاد کل نیروهای مسلح، تصمیمی بر تغییر مدت خدمت سربازی ندارد. این سازمان در اعلامیه‌ای به تشریح قانون جدید تاکید کرد: «مدت خدمت دوره ضرورت، برابر ماده ۴ قانون خدمت وظیفه عمومی، متناسب با شرایط و نیازمندی کشور تعیین می‌شود و برابر آخرین ابلاغیه ستادکل نیروهای مسلح در سال جاری، کاهش مدت خدمت دوره ضرورت، متناسب با شرایط کنونی و نیاز کشور به میزان حداقل ۱۴ ماه تعیین شده است. در راستای طرح تحول خدمت سربازی با شرایط فعلی، میانگین مدت خدمت در مناطق مختلف کشور و با اعمال امتیازات کسر خدمت ویژه متاهلین، کسر خدمت به تعداد فرزندان، کسر خدمت محققین و نخبگان، کسر خدمت ویژه مناطق خدمتی و... به کمتر از ۱۴ ماه رسیده و عملاً دغدغه‌ای که موردنظر برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی بوده، تامین شده است.»

دو اتفاق تلخ در بهمن 1402

برخی از کارشناسان که از سربازی اختیاری حمایت می‌کنند، بر این عقیده‌اند که با اتفاقاتی که در برخی از پادگان‌ها رخ داد، کاهش مدت سربازی به نفع جامعه است. بهمن امسال اما برای حوزه سربازی کشور، ماهی پر از حادثه بود؛ یکم بهمن‌ماه سال جاری، سربازی در کرمان که در پست نگهبانی بود وارد آسایشگاه سربازان شد و همقطاران خود را به رگبار بست و در این حادثه دلخراش 5 سرباز جان خود را از دست دادند. این سرباز با دو قبضه اسلحه و خشاب، از محل متواری و در شهرستان زرند دستگیر ‌شد. 22 بهمن‌ماه مجدد خبری مبنی بر حادثه‌ تلخ دیگری از این دست منتشر شد. یک سرباز وظیفه یگان امداد شهرستان ساوجبلاغ همراه با یک سرباز دیگر در حال گشت‌زنی بودند. ناگهان این سرباز با دلیلی نامعلوم، در یک اقدام جنون‌آمیز تیرهای اسلحه‌اش را شلیک می‌کند و سرباز دیگر را به کام مرگ می‌فرستد و با سرقت خودروی یک شهروند بی‌هدف، به سمت استان‌های غربی حرکت می‌کند اما با شناسایی، عملیات تعقیب و گریز شروع می‌شود و قاتل بدون توجه به دستور ایست پلیس، به مسیر خود ادامه می‌دهد و شلیک عوامل انتظامی به سمت خودروی او باعث واژگونی و فوت ضارب می‎شود.

در چه کشورهایی سربازی اجباری است

ایران تنها کشور جهان نیست که سربازی اجباری دارد. به جز ایران در 18 کشور جهان سربازی اجباری است. ایران نیز از جمله این کشورهاست. در تایوان مردان ۱۹ تا ۴۵ سال حتی اگر تابعیت خارجی داشته باشند، مجبورند ۱۲ ماه سربازی اجباری را پشت سر بگذارند. مردان سوئیسی با رسیدن به سن بلوغ مجبورند که به سربازی اجباری در نیروی زمینی سوئیس تن دهند. زنان نیز می‌توانند داوطلب دوره سربازی باشند. اما جالب آنکه 73 درصد مردم این کشور در همه‌پرسی انجام‌شده به اجباری بودن سربازی رای مثبت دادند. تمام مردان بین سنین ۱۸ تا ۲۹ ساله فنلاندی باید ۱۶۵، ۲۵۵ یا ۳۴۷ روز سربازی اجباری را طی کنند. البته در این کشور سربازی برای زنان به صورت داوطلبانه‌ است.

کره‌شمالی بیشترین زمان سربازی اجباری را دارد. در این کشور زنان و مردان در کنار هم موظف به گذراندن خدمت سربازی هستند و مردان باید 10 سال به صورت اجباری دوره سربازی را پشت سر بگذارند. سربازی در کره‌جنوبی نیز اجباری است و مردان بین سنین ۱۸ تا ۲۸ سال، یک‌سال‌ونیم تا 2 سال در ارتش خدمت می‌کنند. البته ورزشکاران و هنرمندان این کشور از سربازی معافند.

در ترکیه نیز مردان بین 20 تا 41 سال جهت حفظ استقلال ملی، طبق قوانین ترکیه باید 6 تا 12 ماه سربازی اجباری را پشت سر بگذارند. همچنین مردان ۱۸ تا ۳۰ ساله مصری نیز مجبورند یک تا 3 سال سربازی اجباری را پشت سر بگذارند و ازدواج کردن و سفر و... این مردان منوط به گذراندن دوره خدمت سربازی است. مصری‌هایی که خارج از این کشور زندگی می‌کنند با 5هزار دلار معاف از سربازی می‌شوند.

نروژ نیز از جمله کشورهایی است که سربازی اجباری دارد. طبق قوانین این کشور، 9هزار نفر باید در سال به سربازی اجباری تن دهند. جالب آنکه 15درصد آنها برای 19ماه سربازی انتخاب می‌شوند. مردان دانمارکی بالای 18 سال باید 3 تا 14 ماه دوره سربازی را پشت سر بگذارند و برای سربازی اجباری از بین افراد مشمول قرعه‌کشی می‌شوند.

دوره سربازی اجباری در کشور ارمنستان 2 سال است که مردان 18 تا 27 سال به این دوره تن می‌دهند. مردان بین 18 تا 45 سال در برزیل مجبورند که 12 ماه عمر خود را در دوره سربازی اجباری بگذرانند. حدود 18هزار و 800 سربازان وظیفه - که مجبورند تن به سربازی اجباری بدهند – 10 درصد از نیروی نظامی تایوان را به خود اختصاص داده‌اند و به 4 ماه سربازی اجباری تن می‌دهند. سربازی در روسیه هم اجباری است. در سال گذشته روسیه نیروهای مسلح خود را ۳۰ درصد افزایش داده و به 5/1 میلیون نفر رساند. مردان روسی بین ۱۸ تا ۳۰ سال باید ۱۲ ماه سربازی اجباری را پشت سر بگذارند و در صورت نگذراندن دوره خدمت ممنوع‌الخروج می‌شوند.

اتریش نیز از جمله کشورهایی است که مردان 18 تا 35 سال باید 6 تا 9 ماه از عمر خود را در خدمت اجباری سربازی بگذرانند. مردان سنگاپوری و حتی مهاجران این کشور که بالای 18 سال دارند مجبورند 2 سال سربازی اجباری را پشت سربگذارند. در اوکراین، کشوری که سال 2023 جنگ بزرگی را تجربه کرده است نیز سربازی برای مردان 18 تا 60 سال اجباری است. با آنکه سربازی اجباری در سال 2013 در این کشور لغو شد اما الحاق کریمه به روسیه باعث شد که سربازی دوباره در این کشور اجباری شود. تایلند نیز از جمله کشورهایی است که جوانان از 18 سالگی مجبورند برای سربازی اجباری ثبت‌نام کنند و از بین آنها قرعه‌‌کشی می‌شود تا افراد در 21 سالگی به سربازی بروند و این دوره را پشت سر بگذارند.

مجلس منتظر لایحه سربازی حرفه‌ای است

محمدحسن آصفری، نائب‌رئیس دوم کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها در مجلس درباره علت کاهش دوره سربازی و مخالفت نیروهای مسلح به هم‌میهن گفت: «مهم‌ترین اقدام مجلس یازدهم برای سربازان افزایش حقوق سربازان بود. تا قبل از آن حقوق سربازان زیر یک میلیون تومان بود که حتی کفاف تردد آنها را هم نمی‌داد. در حال حاضر سربازان کمتر از 5/4 میلیون تومان دریافت نمی‌کنند و متاهلان نیز نزدیک به 7 میلیون تومان حقوق دریافت می‌کنند. ضمن آنکه معافیت‌هایی برای سربازان وظیفه متاهل نیز در نظر گرفته شده است.» او با اشاره به اینکه سومین اقدام مجلس کاهش دوره سربازی است، افزود: «امروز برای اینکه رغبت بیشتری ایجاد شود تا خدمت سربازی را پشت سر بگذارند و از سوی دیگر جوانان بعد از دوره سربازی بتوانند اشتغالی را برای خود فراهم کنند، مجلس مبتنی بر آن خدمت سربازی را از 24 به 14 ماه کاهش داد.» نائب رئیس دوم کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها در مجلس گفت: «نیروهای مسلح با این طرح مخالفت کرد، به دلیل اینکه با کمبود نیرو روبه‌رو خواهد شد. ما اعتقاد داریم با کاهش 10 ماه دوره خدمت سربازی، رغبت به گذراندن خدمت وظیفه را افزایش می‌دهد. ضمن آنکه باید کشور به سوی سربازی حرفه‌ای حرکت کند. 24ماه زمانی نیست که نیروهای مسلح در این مدت بتوانند کادرسازی کنند. معتقدیم باید ستاد کل نیروهای مسلح طوری برنامه‌ریزی کند که سربازی حرفه‌ای با حقوق مکفی در کشور اجرا شود. در این صورت سربازان آموزش‌های مطلوبی را فرامی‌گیرند و کیفیت سربازی نیز ارتقا می‌یابد. باید به سمت سربازی حرفه‌ای حرکت کنیم نه اینکه از پتانسیل سربازان فقط برای نگهبانی استفاده شود. باید از تخصص آنها بهره‌برد. یکی از اهداف مجلس در رسیدگی به دوره سربازی این است که ستاد کل نیروهای مسلح و دولت لایحه‌ای در راستای اجرای سربازی حرفه‌ای به مجلس ارائه دهد. بیشتر افراد اعزام شده به سربازی از طبقات جامعه هستند و ما باید هزینه آنها را بپردازیم. با توجه به اینکه مشکلات تورمی و معیشتی سربازان وجود دارد، اجرای سربازی حرفه‌ای تشویقی است برای تاهل آنها.» نائب رئیس دوم کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها درباره کاهش اتفاقات سربازی با کم شدن دوره آن، تاکید کرد: «معتقدیم که با کاهش دوره سربازی، سربازان با روحیه بهتر و اعتمادبه‌نفس بیشتری خدمت وظیفه را بگذرانند. این کاهش دوره، امیدواری، شور و نشاط را در جامعه افزایش می‌دهد. از سوی دیگر با کاهش دوره سربازی مطمئناً جلوی فرار سربازی گرفته می‌شود و افراد بیشتری به این خدمت وظیفه می‌روند.» آصفری در پاسخ به این سوال که آیا 14 ماه سقف سربازی است؟ گفت: «طبق قانون تعالی خانواده افرادی که 3 فرزند دارند از سربازی معاف می‌شوند. متاهلان نیز دوره سربازی را در منطقه زندگی خود می‌گذرانند.»