قدرت عظیم هنـــد نقطه ضعف چیـــن

لورا هوفلینگر

خبرنگار اشپیگل
گزارش: یاسمن طاهریان

هندوستان هم‌اکنون پرجمعیت‌ترین کشور جهان است و احتمالا خیلی زود به سومین اقتصاد بزرگ جهان تبدیل می‌شود. اقتصاددانان سال‌هاست که پیش‌بینی می‌کنند نوبت هند نزدیک است. آیا این پیش‌بینی‌ها به حقیقت تبدیل می‌شوند؟ لورا هوفلینگر در اشپیگل می‌نویسد، این اولین بار نیست که ناندان نیلیکانی، سرمایه‌گذار هندی‌تبار در تغییر نظم جهانی نقش دارد. پیشرفت خیره‌کننده نیلیکانی با راه‌اندازی کمپانی اینوفسیس، اتفاق افتاد که بعدها به دومین کمپانی بزرگ فناوری اطلاعات، تبدیل شد. حالا هم اگر به او بستگی داشته باشد، معجزه دیگری اتفاق می‌افتد؛ اما این‌بار برای تمام کشورش: «مدت‌ها بود که چنین هیجانی را ندیده بودم».

نیلیکانی 67 ساله در اتاق کنفرانس کمپانی‌اش در بنگلور نشسته است. با اینکه صدای وزوز موتورها و ماشین‌ها هیاهویی در خیابان‌های اطراف به راه انداخته اما داخل اتاق ساکت و خنک است. در عرض فقط 20 سال، جمعیت این بخش از جنوب بنگلور رشد دو برابری داشته و به حدودا 13 میلیون نفر رسیده است. تقریبا هر کدام از شرکت‌های فناوری در جهان یک دفتر در بنگلور دارند، با ساختمان‌هایی براق میان درختان نخل. بنگلور مظهر برون‌سپاری و جهانی شدن است. در سال‌های 1990، صدها هزار نوع از مشاغل حوزه‌های فناوری اطلاعات و مراکز پشتیبانی تلفنی، اروپا و آمریکا را ترک کردند و به این شهر آمدند. روندی که افرادی مانند نیلیکانی را ثروتمند کرد. بیش از 40 سال پیش، او و عده‌ای از همکارانش شرکت اینفوسیس را تاسیس کردند. سرمایه‌گذاری اولیه آنها 250 دلار بود. امروز، این غول فناوری اطلاعات بیش از 340هزار کارمند دارد و درآمد سالیانه‌اش به 18 میلیارد دلار می‌رسد. یکی از بنیانگذاران این کمپانی، پدر همسر ریشی سوناک، نخست‌وزیر بریتانیاست.

دهلی‌نو بدون پرداخت هیچ غرامتی در حال تماشای تغییر موازنه قدرت است؛ روسیه که جنگی خشونت‌آمیز در اوکراین به راه انداخته و چین هم در حال تقویت عضلاتش در شرق جهان است. به همین ترتیب سران کشورها و مدیران ارشد شرکت‌های بزرگ از سراسر جهان به سمت هند گرایش پیدا کرده‌اند.

این تغییر ناگهان سوال‌های متعدد مهمی را پیش کشیده است. آیا هند می‌تواند به یکی از محرک‌های اقتصاد جهانی تبدیل شود که چین سال‌ها قبل در اختیار داشت؟ آیا می‌تواند گزینه‌های دموکراتیک واقعی را فراهم کند؟ آیا کشوری که همچنان با فقر گسترده‌ دست‌وپنجه نرم می‌کند می‌تواند ثروتمند شود؟ آیا روزی می‌رسد که هند به یک ابرقدرت تبدیل شود؟

قطعا نشانه‌هایی از آینده‌ای روشن وجود دارد. حتی درحالی‌که اقتصاد جهان در معرض خطر قرار گرفته، هند ثبات خود را حفظ کرده است. صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی می‌کند هند 15درصد رشد جهانی در سال 2023 را دربرخواهد گرفت.

علاوه بر آن، هند توانست در 14 آوریل جایگاه چین را به‌عنوان پرجمعیت‌ترین کشور جهان بگیرد. این تاریخ دقیق حاصل پیش‌بینی‌های سازمان ملل بود که براساس آن جمعیت هند به یک میلیاردو 425 میلیون و 775 هزار و 850 نفر می‌رسد؛ جمعیتی معادل سه برابر تعداد افرادی که در اتحادیه اروپا زندگی می‌کنند و بیش از جمعیت کل آمریکای شمالی و جنوبی است. تقریبا از هر 5 نفر، یک نفر از جمعیت کره زمین در هند زندگی می‌کند.

نرم جدید

جمعیت هند جوان است؛ جوان‌تر از چین. دستمزدها نسبتا کم‌اند و پتانسیل این ملت فوق‌العاده. خیلی‌ها الان معتقدند که حالا نوبت هند شده و این کشور غرق در خوش‌بینی است. کشیور ماه‌بوبانی، کارشناس علوم سیاسی اخیرا در گفت‌وگویی با فرید زکریا در شبکه خبری سی‌ان‌ان می‌گوید: «هیچ شکی نیست که یکی از سریع‌ترین اقتصادهای در حال رشد در جهان طی 10 سال آینده، اقتصاد هند خواهد بود.» ماه‌بوبانی با اشاره به نارندا مودی، نخست‌وزیر هند اضافه می‌کند: «نمی‌دانم مودی چگونه این کار را انجام داده اما یک غول خفته را از خواب بیدار کرده است.»

بانک‌داران سرمایه‌گذار در «مورگن استنلی» اخیرا اعلام کرده‌اند که «دهه هند» شروع شده است. دیدگاه نیلیکانی میلیاردر نیز همین است: «تمام تکه‌های پازل در جای خود قرار می‌گیرند.»

با این حال خوش‌بین بودن در بنگلور، جایی که نیلیکانی ثروتمند شد، کار نسبتا آسانی است. پایتخت فناوری تکنولوژی هند، فقر، فساد و هرج و مرج ترافیکی را نیز در دل خود دارد. اما این شهر چهره‌ای از پتانسیل هند است: نرخ زاد و ولد در بنگلور با غرب اروپا برابر است و زنان و مردان جوان عصرهای روز تعطیل شنبه در کافه‌ها، نوشیدنی‌های گندمی و اسپرسو را با استفاده از همان دستگاه‌هایی که عینا در برلین وجود دارند، سرو می‌کنند.

مادران و پدرانی را در شهر می‌بینید که به ندرت خواندن و نوشتن بلد باشند، اما دختران‌شان در رشته‌های مهندسی، علوم کامپیوتر و ریاضی درس می‌خوانند. آنها سراغ رشته‌های ادبیات یا فلسفه نمی‌روند و در رشته‌هایی درس می‌خوانند که پدر و مادرهایشان می‌دانند باعث موفقیت‌شان می‌شود.

دیگر قسمت‌های کشور به این اندازه امیدوارکننده نیست. روستاهای بی‌شماری با میلیون‌ها نفر سکنه وجود دارند؛ جایی که مردم همچنان با سوخت‌های جامد آشپزی می‌کنند و جاده‌های داخل شهر در فصل باران‌های موسمی به باتلاق‌های گل‌آلود تبدیل می‌شوند. تقریبا تمام کودکان به مدرسه می‌روند اما کیفیت امکانات دولتی اغلب بسیار پایین است.

نیلیکانی روی صندلی‌اش به عقب تکیه می‌دهد و لبخند می‌زند. او با تمام ایراداتی که اغلب از سوی خارجی‌های بدبین مطرح می‌شود، آشناست. حقیقتا این روزها بخش بزرگی از ثروت‌اش را صرف آموزش دختران و پسران می‌کند.

انتظار می‌رود اقتصاد هند امسال نیز به رشد خود ادامه دهد. تخمین‌ها از افزایش رشد 6درصدی صحبت می‌کنند. در میان اقتصادهای بزرگ جهان، فقط عربستان پیش‌بینی می‌شود که رشد قوی‌تری را تجربه کند. حالا زمانی که هند نشست گروه 20 را در سپتامبر برگزار کند، بار دیگر تمام چشم‌های جهان به این کشور دوخته خواهد شد.

محرک جدید رشد

خیلی‌ها هم‌اکنون به پشت در خانه نیلیکانی می‌کوبند تا بتوانند چشم‌اندازی از هند به‌دست آورند. علاوه بر اینکه نیلیکانی از نزدیک شاهد تحولات هند بوده بلکه نقش مهم و فعالانه‌ای را در شکل‌گیری آن داشته است. یکی از ماموریت‌های نیلیکانی از سوی دولت، راه‌اندازی پروژه‌ای انقلابی به نام Aadhaar‌ به معنی «فونداسیون» بود؛ پروژه‌ای شامل صدور کارت شناسایی برای تمام جمعیت کشور. تاکنون تقریبا هر هندی یک کارت پلاستیکی پیزوری دارد که اثر انگشت و داده‌های بیومتریک‌اش روی آن ثبت شده‌اند.

میلیون‌ها نفر برای اولین بار بود که می‌توانستند خود را به‌طور کامل شناسایی کنند. پیش از دریافت کارت‌های شناسایی، خیلی‌ها نمی‌توانستند حساب بانکی باز کنند اما حالا اکثریت جمعیت بزرگسال هند یک حساب بانکی دارند. بدان معنی که سود سپرده‌هایشان مستقیما به حساب‌شان واریز می‌شود. دولت هم توانسته بروکراسی را کاهش دهد، واسطه‌های طمعکار را کنار بزند و پول بیشتری را به حساب مردم واریز کند.

اقدام بعدی نیلیکانی کمک به طراحی یک سیستم پرداختی بود که آن را «ریل‌های دنیای مدرن و دیجیتال» خطاب می‌کند. این سیستم اجازه می‌دهد هندی‌ها در لحظه با استفاده از تلفن همراه خود پولی را بدون پرداخت هیچ هزینه‌ای به حساب دیگری منتقل کنند.‌

نیلیکانی معتقد است که فناوری کلید حل بزرگترین مشکلات بشر است: «هر بار از خودم می‌پرسم: چگونه می‌توانیم از فناوری برای پیشرفت و توسعه کشورمان استفاده کنیم؟ چگونه می‌توانیم زندگی مردم را بهتر و راحت‌تر کنیم؟»

رویکردی مشابه نخست‌وزیر مودی که دیجیتالی‌شدن را ابزاری برای دستیابی به یکی از مهمترین اهدافش می‌دانست: از بین بردن فقر. دولت نیز برای رسیدن به این هدف پیشرفت‌های قابل‌توجهی داشته است: بیش از 400 میلیون نفر از جمعیت هند در 20 سال گذشته از فقر نجات یافته‌اند.

مودی دوست دارد به‌گونه‌ای عمل کند که خود به تنهایی مسئول این روند است. همانطور که پیش می‌رود، او به مظهری از این امید تبدیل می‌شود که هر کسی می‌تواند به این جایگاه برسد. این مرد 72ساله از دهک‌های پایین اجتماعی هند است. پدر مودی در ایستگاه قطاری در شهری کوچک در غرب هند چای سرو می‌کرد؛ قدرتی که حالا پسرش به‌دست آورده از هر نخست‌وزیر دیگری بیشتر است. او همچنان اولین نخست‌وزیری است که پس از استقلال هند به‌دنیا آمده. زمانی که به خارج از کشور سفر می‌کند، ترجیح می‌دهد به جای انگلیسی به زبان هندی صحبت کند و پیامی دلگرم‌کننده به مردان کشورش بفرستد؛ اینکه آنها باید به کشورشان افتخار کنند.‌

خیلی‌ها در کشور او را به‌خاطر همین موضوع ستایش می‌کنند و در نتیجه حزب مودی، حزب بهاراتیا جاناتا یا BJP اکثریت مطلق کرسی‌های پارلمان را در اختیار دارد. احتمال بسیار زیادی وجود دارد که او برای بار دیگر برنده انتخابات پارلمانی سال آینده باشد.

مودی مردم کشورش را متقاعد کرده که هند فقط تحت رهبری او می‌تواند به عظمت گذشته‌اش بازگردد؛ به دوران پیش از اشغال هند به دست بریتانیایی‌ها که کشور را به مدت 200 سال خشک کرده بودند. وعده‌ای که باعث شود بدنامی‌های سال‌های گذشته برای همیشه در گذشته محو شوند. هند هم می‌تواند بر آنچه می‌خواهد کنترل داشته باشد: به رسمیت شناخته شدن.

نخست‌وزیر هند به هر حال متقاعد شده که کشورش باید حافظ ارزش‌های تمدن باستانی هندوها باشد. او یک ملی‌گرای هندوست و کشورش را در وهله اول سرزمین هندوها می‌بیند. در هندوستان جدید مودی اقلیت‌های مذهبی مانند مسلمانان و مسیحیان جایگاه خود را دارند؛ البته اگر از قوانین اکثریت پیروی کنند.‌

مودی حتی از موقعیت ریاست بر گروه 20 استفاده می‌کند تا روایت تولید دوباره هندوستان را پیش ببرد. پوسترهایی که دیدگاه‌هایش را به همراه آمار و ارقامی که گواه موفقیت‌های هند است سراسر کشور را فرا گرفته‌اند. گرچه تمام این ارقام واقعیت را نشان نمی‌دهند و تمام این موفقیت‌ها نتیجه ابتکارات مودی نیستند،‌ اما مودی در اجرای روایت‌هایش ماهرانه عمل کرده است.

نیلیکانی با بیان دیدگاهی که میان خیلی‌ها مشترک است، می‌گوید: «این دولت تبعیض‌آمیز عمل می‌کند». مودی با اینکه اصلاحات سرنوشت‌ساز را از طریق پارلمان پیش نبرده اما در طول این 9 سال ریاست، به‌طور چشمگیری سرعت تحولات در کشور را بالا برده است.

نیلکیانی می‌گوید، فقط نگاهی به بنادر و جاده‌های جدید، تمام کامیون‌ها و بولدوزرهای سراسر کشور بیاندازید؛ ساخت آزادراه‌هایی که سال‌ها بود درمرحله برنامه‌ریزی قرار داشتند بالاخره استارت خوردند. قطارهای پرسرعت جدید از این شهر به آن شهر می‌روند. قرار است در سال‌های آینده 80 فرودگاه جدید ساخته شوند.

به گفته نیلیکانی، دولت در زمینه اقتصاد عملکرد بهتری داشته و ترکیب جدید زیرساخت‌های فیزیکی و دیجیتالی باعث رشد هنگفت هند شده است. علاوه بر آن نیلیکانی اشاره می‌کند، «قدرت عظیم هند، نقطه ضعف چین است.» تعداد زیادی از شرکت‌های بزرگ روی تنوع زنجیره تولید خود متمرکز شده‌اند. شرکت اپل در هند نمایندگی دارد. نیلیکانی معتقد است دیگران نیز به دنبال اپل حضور پیدا می‌کنند.

منطقه صنعتی ناراساپورا در شرق بنگلور واقع شده که با ماشین دو ساعت فاصله‌ست. جاده‌ای دولاینه که هندی‌ها طوری در آن رانندگی می‌کنند که انگار چهارلاینه‌ است. ساخت‌وساز در این منطقه ادامه دارد و کامیون‌ها و بولدوزرها همه‌جا دیده می‌شوند.‌

در نقطه‌ای که جاده به سمت منطقه صنعتی می‌پیچد، جایی است که کارخانه ویسترون، یک تولیدی بزرگ قطعات تایوانی شرکت اپل، واقع شده. طبق پیش‌بینی‌های بانک جی.پی. مورگان در آمریکا، از 2 سال دیگر حدود 25درصد از تمام گوشی‌های هوشمند اپل در هند تولید خواهند شد. شرکت تایوانی فاکس‌کان هم اخیرا خبر از ساخت یک کارخانه عظیم جدید در کشور داده است. «ساخت کشور چین» به «ساخت کشور هند» تبدیل می‌شود.

هند هم‌اکنون کشوری است که از لحاظ فناوری اطلاعات و صنایع داروسازی قوی عمل کرده اما در دهه‌های گذشته هیچ‌وقت همانند چین، کارخانه جهان نبوده است. کشورهای خارجی ممکن است هند را کشوری دموکراتیک بدانند اما همیشه به‌خاطر زیرساخت‌های ضعیف و بروکراسی کافکایی به معنای نظام اداری بسیار سخت و پیچیده، برای انتقال تاسیسات کارخانه‌های خود محتاطانه عمل کرده‌اند.

اما هند این روزها به‌عنوان یک شریک قابل‌اعتماد دیده می‌شود درحالی‌که تصویر چین به خاطر غیرقابل‌پیش‌بینی بودن پکن، لکه‌دار شده است. در میانه پاندمی ویروس کرونا، دولت چین وضعیت قرنطینه بسیار سخت‌گیرانه‌ای را اجرا کرد که منجر به نارضایتی‌ خیلی‌ها شد. علاوه بر آن، رئیس‌جمهور شی‌جین‌پینگ خود را رهبر دائمی چین اعلام کرده و با وجود حمله روسیه به اوکراین، با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، رابطه دوستانه خود را حفظ کرده است. در نتیجه تعداد بالایی از شرکت‌های بزرگ به‌طور ناگهانی به‌دنبال گزینه‌های دیگر برای جابه‌جا کردن کارخانه‌های خود می‌گردند. راجش نات، از انجمن تجارت آلمان به نام VDMA، شاخه هندوستان که نماینده بخش ماشین‌آلات و تجهیزات تولیدات کارخانه‌ای است، می‌گوید: «در شش ماه اخیر تعداد نمایندگان ارشدی که از سوی کمپانی‌های آلمانی مراجعه کرده‌اند از هر زمان دیگری بیشتر بوده است.» نات در ادامه تاکید می‌کند: «و من 23 سال است که در این سمت کار می‌کنم.»

دولت هند یک برنامه یارانه‌ای چند ‌میلیارد دلاری را برای جذب کمپانی‌های جدی تاسیس کرده تا شرکت‌هایی را که علاقه‌مند به تولید تجهیزاتی مانند نیمه‌هادی‌ها، باتری و تلفن‌های همراه درهند هستند، جذب کند؛ برنامه‌ای که حتی از سوی اقتصاددانان منتقد نیز مورد تحسین قرار گرفته است. هر ماه، میلیون‌ها هندی‌تبار وارد بازار کار می‌شوند اما به مشاغل بهتری نیاز دارند.

آرزوهای نسل جدید

آشا سی.‌اس، هدفون در گوش و موهای دم‌اسبی در انتهای جاده‌ای که به کارخانه می‌رسد، پشت یک ریکشا نشسته است. کشاورزی زیر تیغ آفتاب گله بزهایش را هدایت می‌کند. آشای 25 ساله به اتوبوس‌هایی که از کارخانه خارج می‌شوند نگاه می‌کند؛ پر از مردان و زنانی که از سر کار به خانه برمی‌گردند. آشا امیدوار است که به‌زودی خود را روی صندلی یکی از این اتوبوس‌ها ببیند.

آشا سی‌.اس خیلی دوست دارد برای شرکت ویسترون کار کند. کافه‌تریای داخل کارخانه‌ تر و تمیز است و تمام فضاهای داخلی کارخانه برخلاف خانه‌اش کولر دارند.‌ خانه آشا جایی است که در فصل باران‌های موسمی هم باران کافی برای احیای زمین نمی‌بارد و درآمدش به آخر ماه نرسیده تمام می‌شود. آشا امیدوار است که مصاحبه‌اش به‌خوبی پیش رفته باشد: «برای کار پیدا کردن، همه‌جا را گشتم و نتوانستم هیچ شغل دیگری پیدا کنم.» او علاوه بر ثبت‌نام دو فرزند نوجوان‌اش در یک مدرسه خصوصی، باید اجاره‌خانه و بدهی‌هایش را بپردازد. برای آشا، درهای سیاه کارخانه وعده آینده‌ای بهتر است.

اما همچنان هر کسی به این آینده روشن متقاعد نشده است. دو اقتصاددان به نام‌های آرویند سابرامانیان و جاش فلمان در گزارشی برای مجله فارن‌افرز می‌نویسند: «هیچ قطعیتی، هیچ خط مستقیمی از علیت برای زوال چین تا ظهور هند وجود ندارد.» به گفته این دو نویسنده، نشانه‌هایی وجود دارد که همه‌چیز در مسیر درست قرار گرفته اما همچنان «باگ‌های سخت‌افزاری» بسیاری وجود دارد.

تعدادی از شرکت‌های خارجی همچنان از تاسیس شعبه‌ای در هند مرددند چون دولت تمرکز خود را روی آنچه «قهرمانان ملی» می‌نامد، گذاشته است؛ به نظر می‌رسد در جریان مزایده‌های قراردادهای مهم، تعداد زیادی از شرکت‌های بزرگ هندی دست بالاتری نسبت به کمپانی‌های دیگر دارند. علاوه بر آن تمایل هند، حتی 30 سال بعد از استقلال مراقبت از اقتصاد با دریافت عوارض گمرکی نسبتا بالایی است. این کشور سال‌هاست که با اتحادیه اروپا برای انعقاد یک قرارداد تجارت آزاد مذاکره می‌کند که تاکنون موفقیت‌های کمی به‌دست آورده است.

تقریبا 76 سال از زمانی که هند توانست استقلال خود را از بریتانیا به‌دست آورد، گذشته است. در آن زمان، در 15 آگوست 1947، روزی«زندگی و آزادی» در هند بیدار شد، خیلی‌ها فکر می‌کردند که نظام جدید خیلی دوام نمی‌آورد. آنها می‌گفتند این کشور بسیار فقیر است و قومیت‌ها و مذاهب بسیاری دارد. حتی نمی‌توانند به یک زبان مشترک برسند. وینستون چرچیل، سیاستمدار بریتانیایی درباره هند پیش‌بینی کرده بود که به‌زودی سقوط می‌کند.

هند امروزه از بریتانیا جلو زده است. این کشور بزرگترین کارخانه‌های استیل را در دل خود جای داده و حداقل بیش از 50درصد واکسن‌های دریافتی توسط کودکان جهان حداقل یکی در هند تولید شده است. هند صنعت فیلم‌سازی پویای بالی‌وود را دارد و حتی جمعیتی که از این کشور مهاجرت کرده‌اند کارنامه موفقی داشته‌اند. فرزندان پسر خانواده‌های طبقه متوسط هند کنترل گوگل و مایکروسافت را در دست دارند درحالی‌که سومین هندی‌تبار، آجای باگا قرار است در هفته‌های آینده به‌عنوان رئیس بانک جهانی انتخاب شود.

اما همچنان ممکن است رشد هند به سرعت شهاب‌سنگی چین نباشد. نیرانجان راجادهیاکشا، اقتصاددان و نویسنده، معتقد است انتظار رشد سالانه 5/6درصدی در یک دهه آینده واقع‌بینانه‌ست؛ که قطعاً قوی است اما با رشد دورقمی چین که بارها تجربه کرده؛ برابر نیست.

اما با این حال، رشد هند برای غرب خبر خوبی است. طی چندین سال، این کشور احتمالا به سومین اقتصاد بزرگ جهان پشت‌سر آمریکا و چین تبدیل خواهد شد و درنتیجه سومین وزنه اقتصادی در دنیای چندقطبی به شمار می‌رود. هند یک وزنه محسوب می‌شود و اقداماتش تبعاتی خواهند داشت.

در سال‌های اخیر، هند از هر زمان دیگری به غرب نزدیک‌تر شده است، حتی اگر هیچ‌وقت به یک متحد نزدیک تبدیل نشود. این کشور لزوما از تمام ارزش‌های غرب پیروی نمی‌کند و رویکردش نسبت به جهان عملگرایانه‌ست؛ به دنبال شریک است تا دوست. اما هند کشوری نیست که آرزوی الحاق جزایر یا خروج آمریکا از محدوده حاکمیتی‌اش را داشته باشد. آنها در ضمن همانند آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها از تسلط چین بر آسیا نگرانی دارند. به همین ترتیب رشد هند در نهایت جهان را به‌شیوه‌ای متحول می‌کند که به دیدگاه غرب نسبت به آینده نزدیک‌تر است.