پیرمرد به خانه برگشت

بازگشت ماهاتیر محمد به سیاست با شکست بزرگ در انتخابات مالزی همراه شد

زمانی که ماهاتیر محمد، سیاستمدار کهنه‌کار مالزی که دو دوره نخست‌وزیر بود، اعلام کرد که می‌خواهد لقب «کار تا مرگ» را به دست آورد، شوخی نمی‌کرد. نخست‌وزیر پیشین مالزی در انتخابات سراسری روز شنبه کرسی خود در پارلمان را از دست داد؛ شکستی که احتمالا پایان زندگی حرفه‌ای یکی از ماندگارترین سیاستمداران قاره آسیا را رقم می‌زند. ماهاتیر محمد درحالی رتبه چهارم در رقابت پنج‌جانبه لانگکاوی، جزیره گردشگری در شمال‌غرب مالزی را به دست آورد که در انتخابات قبلی در سال 2018 با کسب اکثریت آراء پیروز شده بود. شاید رای‌دهندگان در لانگکاوی نیز پس از همه‌گیری کرونا و توقف سفر گردشگران به این منطقه، به دنبال نامزدی می‌گردند که بتواند پیشرفت‌هایی در برنامه‌های توسعه‌ای جدید در منطقه ایجاد کند. فلورانس لویی خبرنگار شبکه الجزیره در کوالالامپور در این‌باره می‌گوید: «این یک شگفتی بزرگ است که نه‌تنها ماهاتیرمحمد شکست خورد، بلکه خیلی تماشایی شکست خورد. ماهاتیر علاوه بر از دست دادن کرسی حزب خود در پارلمان‌، با کسب فقط یک‌هشتم از آرای ریخته‌شده به داخل صندوق‌ها، حمایت‌های مالی‌اش را نیز از دست داد. حزب ماهاتیر حتی نتوانست فقط یک کرسی را برای خود حفظ کند». ماهیت شکست ماهاتیر میراثش را لکه‌دار می‌کند، چون به گفته کارشناسان از دست دادن حمایت‌های مالی به منزله طرد شدن از سوی مردم است.

این اولین شکست ماهاتیرمحمد 97 ساله در بیش از نیمی از یک قرن است. ماهاتیر محمد از سال 1981 تا سال 2003 و تا زمانی که بازنشستگی ناگهانی خود را اعلام کرد، به‌مدت 22 سال نخست‌وزیر مالزی بود.
رسوایی چندمیلیارد دلاری صندوق ملی سرمایه‌گذاری مالزی موسوم به 1 MDB باعث شد تا ماهاتیرمحمد دوباره به صحنه سیاست بازگردد و با معاون پیشین خود انور ابراهیم که حالا به رقیبش تبدیل شده، همراه شد تا بر ائتلاف حزب وقت حاکم موسوم به بارسیان ناسیونال (ائتلافی که ابراهیم و محمد زمانی بخشی از آن بودند) غلبه کنند و ماهاتیر محمد در سال 2018 درست دو ماه قبل از تولد 93سالگی‌اش به نخست‌وزیری رسید.

کلاهبرداران یا زندانیان

ماهاتیر با اینکه سن و سالی ازش گذشته، اما هنوز در صحت و سلامت است. او در این دوره از انتخابات تحت پرچم حزب خود، حزب مبارزان میهن (پچوآنگ) شرکت کرد و به توصیه‌هایی مبنی بر زمان بازنشستگی‌اش می‌خندید. محمد قبل از انتخابات به خبرنگاران گفت که شانس خوبی برای برد دارد. او گفت:‌ «من همچنان ایستاده‌ام و با شما صحبت می‌کنم و به نظرم پاسخ‌هایم منطقی هستند.»
محمد در ادامه گفت که حزب پچوآنگ هیچ ائتلافی با احزابی که توسط کلاهبرداران و زندانیان رهبری می‌شوند، تشکیل نمی‌دهد؛ اشاره‌ای به حزب سازمان ملی مالایی متحد UMNO متعلق به نجیب رزاق ، نخست‌وزیر زندانی که محمد نیز زمانی رهبری آن را برعهده داشته است. ائتلاف حاکم حزب بارسیان ناسیونال به رهبری اسماعیل صبری یعقوب، نخست‌وزیر کنونی مالزی که تحت فرمان حزب سازمان ملی مالایی متحد قرار دارد، رقابت را به ائتلاف مخالفان خود به رهبری انوار ابراهیم و محی‌الدین یاسین نخست‌وزیر پیشین مالزی، باخت. یاسین یکی دیگر از طرفداران حزب سازمان ملی مالایی متحد بود که حالا رهبری ائتلاف پریکاتان ناسیونال را برعهده دارد و شامل حزب اسلام‌گرای پاس می‌شود.

هم تحسین هم انتقاد

ماهاتیر محمد در دوران زمامداری‌اش در سال‌هایی که رهبری این کشور واقع در جنوب‌شرق آسیا را برعهده داشت، اغلب به خاطر تندروی‌هایش در وضع قوانین مورد انتقاد بود. اما به دلیل نقشی که در تحول مالزی و تبدیل آن به یکی از بزرگترین صادرکنندگان کالاهای با فناوری بالا داشت، مورد ستایش قرار می‌گرفت.
زمامداری طولانی‌مدت ماهاتیر محمد، ثبات سیاسی و لقب «پدر مالزی مدرن» را به ارمغان آورد. محمد بر ساخت‌وساز پروژه‌های کلیدی مانند فرودگاه بین‌المللی کوالالامپور و بزرگراه شمال به جنوب نظارت کرد و درهای مالزی را به‌روی سرمایه‌گذاری‌های خارجی گشود.
ماهاتیر هشدار داده بود که اگر متحدان نجیب در انتخابات روز شنبه پیروز شوند، نجیب از زندان آزاد می‌شود. او وعده داده بود که برای سومین بار نخست‌وزیر شود. ناظران اما عقیده داشتند که هیچ شانسی برای تحقق این امر دیده نمی‌شد و در نهایت نیز حزب پچوانگ نتوانست هیچ کرسی‌ای را کسب کند.
در دهه 90 میلادی درگیری‌های بزرگ ماهاتیر محمد با انور ابراهیم، رهبر حزب مخالفان و معاون پیشین محمد که در سال 1998 از سِمت خود برکنار و به داشتن روابط هم‌جنس‌گرایانه متهم شد، باعث شکل‌گیری سیاست‌های مالزی شده است. اما در نهایت این سن ماهاتیر محمد بود که به بزرگترین رقیبش تبدیل شد. بریجت ولش از دانشگاه ناتینگهام مالزی پیش از انتخابات به خبرگزاری فرانسه گفت: «زمان ماهاتیر به پایان رسیده است.» ماهاتیر 97 ساله سابقه مشکلات قلبی دارد و تاکنون چندین سکته قلبی و عمل بای‌پس قلب را رد کرده است.

مولد اما تفرقه‌انداز

کارشناسان می‌گویند که شکست ماهاتیر نباید باعث شود تا میراث او که تحولات اقتصادی در مالزی است تحت‌الشعاع قرار بگیرد. او با پیشرفت صنایع و ساخت کارخانه‌های تولیدی، اقتصاد مالزی را که به‌شدت به کشاورزی وابسته بود، توسعه داد. اما ماهاتیر به سیاستمداری تفرقه‌انداز نیز شناخته می‌شد. او سیاست‌های نژادپرستانه‌ای را اعمال کرد و به تمرکز قدرت در رهبری حزب پیشین پرداخت که آثار آن فسادی است که امروز در مالزی مشاهده می‌شود.
سیاست‌های بومی‌پوترا جامعه مالزی را بر سر مسائل نژادپرستانه دوپاره کرده بود. به گفته جیمز چین، استاد تحقیقات آسیایی در دانشگاه تاسمانی، «شکست ماهاتیر محمد قطعا باعث خوشحالی جامعه چینی‌های مالزی می‌شود. افراد بسیاری در جوامع چینی وجود دارند که بیشترین تبعیض را در دوران حکومت ماهاتیر محمد احساس کرده‌اند.»
نجیب رزاق در حال گذراندن حکم یک‌ساله خود در زندان است و احمد زاهد حمیدی، رهبر کنونی حزب سازمان ملی مالایی متحد با 48مورد اتهام برای فساد مالی و پول‌شویی روبه‌روست.
جیمز چین می‌گوید شکست ماهاتیر پایان یک دوران در سیاست مالزی است.