تقابل فیفا و آمریکا/بررسی رویکرد انسانی فدراسیون جهانی فوتبال پیش از جام جهانی
جام جهانی فوتبال همواره فراتر از یک رویداد ورزشی بوده است؛ این رشته که محبوبیت بینظیری در سراسر جهان دارد، گاه مانند یک تریبون سیاسی، اقتصادی و اجتماعی عمل میکند.
جام جهانی فوتبال همواره فراتر از یک رویداد ورزشی بوده است؛ این رشته که محبوبیت بینظیری در سراسر جهان دارد، گاه مانند یک تریبون سیاسی، اقتصادی و اجتماعی عمل میکند. در جام جهانی ۲۰۲۲ قطر، امیر این کشور سعی کرد با استفاده از لئو مسی، برند تبلیغاتی کشورش را پیش ببرد و موفق شد در تاریخ ثبت کند که مسی با عبای عربی روی استیج قهرمانی رفته است.
برای قطریها همین کافی بود. حالا در جام جهانی آمریکا کشور میزبان بهجای بهرهمندی از شرایط میزبانی، سعی در تفرقه و اختلاف میان دولتها و ملتها دارد اما فیفا میخواهد هرطور که شده، چنین تنشی را کاهش دهد. ازطرفی، آمریکا با تلاشی باورنکردنی درصدد صادر نکردن ویزا برای بازیکنها و مردم ایران و سایر کشورهاست، اما ازسویدیگر، فیفا میخواهد بخشی از بودجه این رقابتها را برای بازسازی غزه اختصاص دهد. ورزششویی یا هرچی که هست، کار ارزندهای محسوب میشود که در این گزارش قصد داریم بیشتر درموردش بنویسیم.
تصمیم بیسابقه فیفا
در آستانه جام جهانی فوتبال ۲۰۲۶، میزبانان این رقابت ایالاتمتحده، کانادا و مکزیک، آماده میشوند تا بزرگترین رویداد فوتبال مردان را با حضور ۴۸ تیم در بیش از ۱۰۴ دیدار برگزار کنند. بااینهمه تنشهای سیاسی، مشکلات اقتصادی و بحرانهای بشردوستانه در جهان باعث شدهاند که جام جهانی ۲۰۲۶، نهفقط به یک مسابقه ورزشی، بلکه به نماد چالشهای جهانی تبدیل شود.
در یکی از مهمترین تحولات اخیر، فدراسیون جهانی فوتبال(FIFA)، تصمیمی غیرمنتظره اتخاذ کرده است؛ بخشی از درآمدهای جام جهانی ۲۰۲۶ را به حمایت و بازسازی نوار غزه اختصاص دهد. طبق گزارش منابع خبری معتبر، این تصمیم در جلسهای از شورای فیفا در دوحه اتخاذ شده و بهنقل از روزنامه اسپانیایی AS منتشرشده است. براساس این تصمیم، مبالغی از درآمد حاصل از حق پخش تلویزیونی و فروش بلیتهای مسابقات، برای حمایت از مردم غزه ـ که بیش از دو سال از بحران انسانی و خرابیهای گسترده پس از جنگ را تجربه میکنند ـ کنار گذاشته خواهد شد.
زمینه بحران غزه و ضرورت کمکهای جهانی
باید یادآور شد که نوار غزه بیش از دو سال است که زیر فشار شدید بحران انسانی، تخریب گسترده زیرساختها، فروپاشی اقتصادی و سرمای زمستانی قرار دارد. گزارشها از جانباختن کودکان و خانوادههایی که در چادرها و شرایط نامناسب زندگی میکنند، خبر میدهند و بسیاری از خانهها و ساختمانها در حملات تخریبی به تلی از خاکستر تبدیل شدهاند. در چنین شرایطی، اختصاص بخشی از بودجه جام جهانی، رویدادی با میلیاردها دلار درآمد به بازسازی و کمکهای انسانی، پیام سیاسی و اخلاقی قدرتمندی دارد؛ پیام اینکه فوتبال میتواند در نقش یک عامل اجتماعی و انسانی نیز ایفاینقش کند.
بحران نادیده
جام جهانی ۲۰۲۶ از نظر مالی نیز رکوردشکن خواهد بود. فیفا پیشبینی میکند که این دوره، درآمدی بیسابقه داشته باشد که بخش اعظم آن از فروش بلیتها، حقپخش تلویزیونی و درآمد میزبانی حاصل میشود. درهمینراستا، فیفا پیشتر اعلام کرده بود که پاداش مالی این رقابتها بهنسبت دورههای قبل، بیش از ۵۰ درصد افزایش یافته و حدود ۷۲۷ میلیون دلار برای توزیع بین تیمهای حاضر اختصاص خواهد یافت؛ که آن را به یکی از پرسودترین دورههای جام جهانی تبدیل میکند. با این حجم درآمد، اختصاص بخشی از منابع برای کمک بشردوستانه در غزه، نمادی از تغییر رویکرد این سازمان در قبال بحرانهای جهانی تلقی میشود.
سیاستهای مهاجرتی و تأثیر آن بر جام جهانی
یکی دیگر از چالشهای جهانی که جام جهانی ۲۰۲۶ را تحتتأثیر قرار داده است، سیاستهای مهاجرتی ایالاتمتحده است. این موضوع باعثشده هواداران برخی کشورها با موانع جدی برای حضور در بازیها روبهرو شوند. دولت آمریکا، در چارچوب سیاستهای گسترده کنترل مهاجرت، فهرستی از کشورهای مشمول محدودیت و ممنوعیت صدور ویزا تهیه کرده که شامل ۳۹ کشور میشود.
در این فهرست نام کشورهایی قرار دارد که تیمهایشان به جام جهانی ۲۰۲۶ راه یافتهاند، ازجمله ایران و هاییتی. برای این کشورها، صدور ویزا ازجمله ویزای توریستی یا بازدید برای هواداران با محدودیتهای جدی روبهروست و معمولاً امکان صدور ویزا برای تماشاگران عادی وجود ندارد.
ایالاتمتحده میگوید که در قالب این سیاستها استثناهایی در نظر گرفته شده است؛ ازجمله برای بازیکنان، کادر فنی، تیمهای ورزشی، خانوادههای نزدیک و افرادی که ورود آنها بهنفع امنیت ملی است اما این استثنائات عملاً به هواداران عادی تعلق نمیگیرد و درنتیجه جمعیت زیادی از طرفداران تیمهایی چون ایران قادر نیستند بهسوی استادیومها سفر کنند. در هفتههای اخیر، دولت آمریکا ممنوعیتهای جزئی جدیدی را علیه دو کشور آفریقایی یعنی سنگال و ساحلعاج اعمال کرده است که میتواند مانع حضور هواداران این دو تیم در بخشهایی از مسابقات شود.
طبق اعلام چندین منبع خبری، این ممنوعیتها صدور ویزا را حتی برای سفرهای کوتاهمدت مانند حضور در جام جهانی پیچیده کرده و این موضوع نگرانیهای زیادی در میان هواداران و خانوادههای آنها ایجاد کرده است. با وجود اینکه تیمهای ملی این کشورها مجاز به حضور در مسابقات هستند (چراکه بازیکنان و تیم بهطور رسمی اجازه ورود دارند)، اما هواداران عادی آنها در صورت درخواست ویزای گردشگری برای سفر به ایالاتمتحده، ممکن است با رد درخواست خود مواجه شوند.
پیامدهای انسانی، ورزشی و سیاسی
اختصاص بودجه برای کمک به غزه و ممنوعیت حضور هواداران، فراتر از رویدادهای ورزشی صرف هستند و پیامدهای بزرگی در سطح جهانی دارند. فیفا ازطرفی، میخواهد قدرت و جایگاه اجتماعی خود را نزد مردم دنیا نشان دهد اما ازطرفدیگر، نمیخواهد با آمریکا نیز سرشاخ شود. درصورتیکه در جام جهانی ۲۰۲۲، با دولت قطر بر سر حضور هواداران اسرائیلی ماهها چانهزنی کرد و به نتیجه دلخواهش هم رسید.
تصمیم فیفا برای حمایت مالی از غزه، بازتابدهنده آن است که چگونه یک رویداد ورزشی جهانی میتواند در مرکز بحثهای انسانی قرار گیرد. این حرکت، اگرچه مورد تحسین قرار گرفته، اما چالشهایی دارد؛ ازجمله اینکه، چگونه مطمئن شویم که این بودجه بهطور شفاف و مؤثر در پروژههای بازسازی واقعی مصرف خواهد شد، نه در دیگر هزینههای جاری. اما ممنوعیت حضور هواداران کشورهایی چون ایران، هاییتی، سنگال و ساحلعاج باعثشده تا بسیاری از طرفداران این تیمها نتوانند از نزدیک بازیها را تماشا کنند.
این موضوع نهتنها تأثیر اقتصادی بر گردشگری و اشتغال دارد، بلکه حس عدالت و فرصت برابر را نیز زیر سوال میبرد: چرا باید هوادارانی که قصد حمایت از تیم ملی کشور خود را دارند، بهدلیل سیاستهای بینالمللی از این فرصت محروم شوند؟ روابط دیپلماتیک میان کشورها، بهویژه ایران و ایالاتمتحده، باعثشده تا حضور برخی مقامهای ورزشی نیز با مشکلات و چالش مواجه شود. بهعنوان مثال، تحریم برخی مراسم یا سختگیریهای صدور ویزا برای مسئولان فدراسیونها. هرچند فیفا تلاش کرده تا این مسائل را از مسیر سیاسی دور نگه دارد، اما گستردگی آنها اجتنابناپذیر است.
فرصتی برای فوتبال و چالش برای جهانیان
جام جهانی ۲۰۲۶، درحالیکه باید بزرگترین جشن فوتبال جهان باشد، همزمان به یک آیینه تمامنما از چالشهای دوران ما تبدیل شده است. از بحران انسانی غزه تا سیاستهای مهاجرتی پیچیده این رویداد نشان میدهد که فوتبال ـ حتی پرهیجانترین ورزش جهان ـ نمیتواند از پیچیدگیهای سیاست، اقتصاد و حقوقبشر جدا باشد. تصمیم فیفا برای اختصاص بخشی از بودجه این رویداد به بازسازی غزه، یک گام بیسابقه در تاریخ این مسابقات است.
اما نحوه اجرا، شفافیت مالی و تأثیر واقعی آن در میدان، همچنان مسائلی است که باید توسط رسانهها، نهادهای بینالمللی و جامعه مدنی جهانی پیگیری شود. درسویدیگر، موانع حضور هواداران از ایران، سنگال، هاییتی و دیگر کشورها، بحث گستردهتری درباره عدالت در ورزش بینالمللی و نقش قوانین مهاجرتی در دسترسی برابر به رویدادهای جهانی برانگیخته است. جام جهانی ۲۰۲۶ درنهایت نهفقط یک برنده قهرمان خواهد داشت، بلکه بازتابدهنده ارزشهای جهانی و چالشهای عصر حاضر نیز خواهد بود؛ در میانه فوتبال، سیاست و انسانیت.
